آرتریت روماتوئید (Rheumatoid arthritis)

آرتریت روماتوئید چیست؟
آرتریت روماتوئید از گروه بیماری های خودایمنی است که باعث التهاب مفاصل می شود. از نشانه های بارز این بیماری درد و تورم مفاصل است. برای اینکه بفهمیم بیماری آرتریت روماتوئید چگونه پیشرفت می کند، لازم است در ابتدا ببینیم یک مفصل سالم و طبیعی چگونه کار می کند؟

مفصل چگونه کار می کند؟
مفصل جایی است که دو استخوان با هم برخورد می کنند. مفصل به استخوانها اجازه می دهد که حرکت آزادانه داشته باشند، اما در فضایی محدود. انتهای استخوان ها با غضروف پوشیده شده است، که سطحی بسیار صاف و لغزنده است. غضروف باعث می شود انتهای استخوان ها بدون هیچ اصطکاکی در جهت خلاف هم حرکت کنند. مفصل توسط پرده نازکی به نام سینوویوم احاطه شده است، که با تولید مایع سینوویال، سینوویوم را تغذیه کرده و باعث حرکت روان و بدون اصطکاک مفصل می شود. سینوویوم یک لایه سخت خارجی دارد که کپسول نامیده می شود و که به همراه لیگامنت ها مفصل را در جای خودش نگه می دارد و مانع از حرکت بیش از اندازه استخوان ها می شود.
 
چه اتفاقی برای مفصل مبتلا به آرتریت روماتوئید می افتد؟
روماتوئید آرتریت باعث التهاب در سینوویوم می شود. نتیجه این التهاب بسیار شبیه به زمانی است که در قسمتی از بدنتان زخم و یا بریدگی ایجاد می شود؛ محل بریدگی قرمز و متورم می شود و مایع اضافی در محل زخم ایجاد می شود. قرمزی محل زخم بعلت افزایش جریان خون است. در نتیجه، شما در محل مفصل ملتهب گرمای بیشتری نسبت به قبل احساس خواهید کرد. التهاب نیز در اثر تولید مایع و سلول های سینوویوم بوجود می آید. مفصل شما به دو دلیل صدمه می بیند:
-تحریک اعصاب در نتیجه مواد شیمیایی  تولید شده در اثر التهاب
-کپسول در نتیجه تورم مفصل دچار کشیدگی شده است
بعد از آنکه التهاب بر طرف شد و فروکش کرد کپسول در حالت بزرگ شده اش باقی می ماند و بنابراین نمی تواند مفصل را در موقعیت مناسب و صحیح خود نگه دارد. در نتیجه مفصل حالتی ناپایدار پیدا می کند و دچار تغییر شکل می شود.
 

تشخیص:

آزمایش

هیچ آزمایشی به تنهایی نمی تواند تشخیصی قطعی از روماتوئید آرتریت در مراحل اولیه بیماری بدهد. پزشکان عموما بر اساس علائم و نشانه های بیماری، آزمایشات فیزیکی، و نتایج عکسبرداری با اشعه ایکس و آزمایش خون به یک تشخیص قطعی می رسند.
از آنجا که روماتوئید آرتریت قادر است علاوه بر مفاصل دیگر قسمت های بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد بسیار حائز اهمیت است که به هنگام مراجعه به پزشک درمورد همه علائمی که داشته اید، حتی آنهایی که به نظر می رسد به روماتوئید آرتریت مربوط نباشند نیز صحبت کنید.

 

آزمایش خون

آزمایش خون می تواند میزان التهاب را نشان دهد. با انجام یکی از این دو آزمایش:
  • سرعت رسوب گلبول قرمز (‪ESR‬)
  • پروتئین واکنشی (‪CRP‬)

به هنگام افزایش التهاب در بدن، هر دوی اینها در خون مقدار بالایی را نشان می دهند. اگر به کم خونی مبتلا باشید آزمایش خون آن را نشان می دهد. همچنین با انجام آزمایش خون، فاکتور روماتوئیدی (آنتی بادی تولید شده توسط سیستم ایمنی بدن) نیز تشخیص داده می شود.
حدودا از هر ۱۰ نفر مبتلا به آرتریت روماتوئید ۸ نفر این آنتی بادی را در خون نشان می دهند، و البته از هر ۲۰ نفر که به روماتوئید آرتریت مبتلا نیستند نیز ۱ نفر این آنتی بادی را در خون نشان میدهد. تنها در حدود نیمی از افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، در شروع بیماری، فاکتور روماتوئیدی مثبت دارند.
عکسبرداری با اشعه ایکس، هرگونه آسیب مفصلی ناشی از التهاب در بیماری روماتوئید آرتریت را نشان می دهد. معمولا این تغییرات در تصویر برداری اشعه ایکس از دست ها نسبت به مفاصل دیگر قسمت های بدن، زودتر خودش را نشان می دهد، بنابراین ممکن است پزشک از شما بخواهد در ابتدا از دست هایتان عکس بگیرید، حتی اگر آنها برای شما مشکلی ایجاد نکرده باشد.
هم اکنون پزشکان در حال ارزیابی روش هایی از تصویر برداری مانند ام-آر-آی و اسکن اولتراسوند برای تشخیص زودهنگام و نظارت بر پیشرفت بیماری هستند. این روشها ممکن است در آینده در سطح وسیعی مورد استفاده قرار بگیرد.
ممکن است شما نیاز به تکرار آزمایش خون و عکس داشته باشید تا پزشک بتواند سرعت پیشرفت بیماری را برآورد کرده و نیاز شما به تغییر در نوع درمان و داروها را تشخیص دهد.

خواندن این مقاله هم به شما توصیه میشود:

آزمایشات دوره ای پیشنهادی جهت ویزیت بیماران روماتیسمی

دلایل:

چه کسانی مستعد ابتلا به آرتریت روماتوئید هستند؟

در ایران حدودا ۴۰۰ هزار نفر به بیماری آرتریت روماتوئید مبتلا هستند. این بیماری در بزرگسالان در هر سنی قابل مشاهده است اما عموما بین سنین ۴۰ و ۵۰ سالگی شیوع آن بیشتر است. شیوع این بیماری در زنان ۳ برابر بیشتر از مردان است.
ژن هایی که از والدین به ارث می رسند می توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند اما عوامل ژنتیکی به تنهایی آرتریت روماتوئید را ایجاد نمی کنند. حتی اگر شما دوقلوهای همسان داشته باشید که ویژگی های ژنتیکی مشابه شما را سهم می برند و انها به آرتریت روماتوئید مبتلا باشند، شما فقط شانس شما برای اینکه به این بیماری مبتلا شوید، ۱ به ۵ است. و اگر بعضی افراد خانواده آن را داشته باشند، شدت آن در بین افراد مختلف متفاوت است.
شواهدی وجود دارد که نشان می دهد سبک و شیوه زندگی خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد. به عنوان مثال:
  • سیگار کشیدن
  • خوردن بیش از اندازه گوشت قرمز
  • نوشیدن بیش از اندازه قهوه
     

روماتوئید آرتریت در این افراد کمتر دیده می شود:

  • افراد با دریافت بالای ویتامین ‪C‬ دارند
  • افرادی که الکل نمی نوشند
     

چه عواملی باعث بروز بیماری روماتوئید آرتریت می شود؟

روماتوئید آرتریت یک بیماری خودایمنی است. به این معنی که سیستم ایمنی، بافت های خود بدن را به جای باکتری ها و ویروس ها مورد حمله قرار می دهد که نتیجه آن ایجاد التهاب در بدن است. معمولا التهاب با سرعت نسبتا زیادی از بین می رود اما در روماتوئید آرتریت یک فرآیند طولانی مدت (مزمن) است.
ژنهای به ارث رسیده از والدین باعث ابتلا به بیماری روماتوئید آرتریت در افراد نمی شود اما شانس ابتلا به آن را افزایش می دهد.

مراقبت:

اگرچه هنوز درمان قطعی برای آرتریت روماتوئید وجود ندارد اما درمان های موجود نیز به کاهش سرعت بیماری کمک کرده و آسیب مفاصل را به حداقل می رساند. هرچه بیمار درمان را زودتر شروع کند احتمال تاثیر بیشتر خواهد بود.
 

داروها

۴ گروه اصلی دارویی جهت درمان بیماری آرتریت روماتوئید استفاده می شود:
۱-مسکن ها
۲-داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (‪NSAIDs‬)
‏۳-‪داروهای تعدیل کننده سیر بیماری ‬
۴-استروئیدها
افراد مبتلا به این بیماری اغلب نیاز دارند بیش از یک گروه دارویی را مصرف کنند، چرا که داروهای مختلف به روش های مختلفی کار می کنند. اگر بیمار دو یا تعداد بیشتری دارو مصرف کند می تواند تاثیر بیشتری از مصرف یک دارو بر درمانش بگذارد و البته تاثیرات جانبی اضافی نیز وجود ندارد.
 

مسکن ها

مسکن ها به تنهایی برای درمان بیماری آرتریت روماتوئید کافی نیستند، اما اثرات ضد درد دیگر دارها را افزایش می دهند. داروی مسکن پاراستامول، بیش از سایر داروهای این گروه مورد استفاده قرار می گیرد. بیمار می تواند آن را به تنهایی، همراه با دیگر داروها و یا به عنوان یک ضد درد ترکیبی که به داروی کدئین و یا دیگر داروها اضافه می شود، استفاده کند.
 

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (‪NSAIDs‬)

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (‪NSAIDs‬) درد و تورم را کاهش داده و در عرض چند ساعت شروع به کار می کنند. تاثیر بعضی از آنها فقط چند ساعت طول می کشد و برخی نیز در تمام طول روز موثر باقی می مانند. پزشک به بیمار کمک می کند داروی متناسب با شرایط بیماری را در مقدار مناسب مصرف کند.
‏‪NSAIDs‬ به شکل قرص یا کپسول در دسترس هستند و بیمار باید با یک لیوان آب به همراه غذا و یا مدت کوتاهی پس از صرف غذا آن ها را مصرف کند. همچنین بیمار می تواند از کرم ها و یا ژل های ‪NSAIDs‬ دقیقا در محل درد استفاده کند.
همانند سایر داروها ‪NSAIDs‬ نیز گاهی دارای اثرات جانبی هستند. ممکن است پزشک داروی مهار کننده پمپ پروتون در کنار مصرف ‪NSAIDs‬ تجویز کند، که اثر آن حفاظت از آسیب معده است.
 

داروهای تعدیل کننده سیر بیماری ‪(DMARD)‬

‏‪DMARD‬ ها بیشتر از طریق درمان زمینه ای بیمار عمل می کنند، نه از طریق درمان نشانه های بیماری. آنها داروی مسکن نیستند، اما باعث کاهش درد، تورم و خشکی مفاصل در طول هفته ها یا ماه های پس از مصرف، از طریق کاهش سرعت بیماری می شوند و بر روی مفاصل دارای اثرات مفیدی هستند.
دو نوع ‪DMARD‬ وجود دارد:
  • DMARD‬ های معمولی
  • روش های درمانی بیولوژیکی

‏‪DMARD‬ های معمولی شامل موارد زیر می باشد:
  • هیدروکسی کلرو کوئین
  • متوترکسات
  • تزریق املاح طلا و یا د-پنی سیلامین(این دارو امروزه بعلت عوارض خاص خود کاربرد درمانی کمی دارد)
از آنجا که این داروها به کندی عمل می کنند، لازم است بیمار مصرف آنها را قطع نکرده و بطور منظم ادامه دهد، حتی اگر به ظاهر اثر مثبتی مشاهده نمی کند.
بعضی از داروهای ‪DMARD‬ معمولی، داروهای سرکوب کننده ایمنی نامیده می شوند، زیرا باعث تعدیل سیستم ایمنی بدن می شوند. این داروها ممکن است دارای اثرات جانبی باشند، بنابراین بیمار به هنگام مصرف این داروها باید به دقت از خود مراقبت کند. نمونه های از این داروها شامل:
  • آزایتروپین
  • لفنولامید
درمان های بیولوژیکی، مولکولهای منفرد درگیر در فرآیند التهاب و آسیب مفصلی را هدف خود قرار می دهند. برخی درمانهای بیولوژیکی داروهای ضد ‪TNF‬ )‪tumour necrosis factor‬) نامیده می شوند و اینها پروتئینی بنام فاکتور نکروز تومور را هدف قرار می دهند. وقتی مقدار این پروتئین در خون یا مفصل از حد مجاز تجاوز کند، التهاب افزایش پیدا می کند. داروهای ضد ‪TNF‬ عبارتند از:
  • آدالیمومب
  • سرتولیزوماب پگول
  • اتانرسپت
  • اینفلیکسی مب
دیگر داروهای بیولوژیکی پروتئین های مختلفی را هدف قرار می دهند:
  • اباتاسپت
  • ریتوکسی مب
  • توسیلیزومب
بیمار فقط زمانی تحت درمان با داروهای بیولوژیک قرار می گیرد که به ‪DMARD‬ های معمولی پاسخ درمانی نداده باشد و یا اثرات جانبی بر او داشته است. داروهای بیولوژیک اغلب به همراه ‪DMARD‬ معمولی مثل متوترکسات مصرف می شوند.
 

استروئیدها

استروئیدها اثری بسیار قوی بر کاهش التهاب دارند و اگرچه این داروها بیماری آرتریت روماتوئید را درمان نمی کنند اما باعث کاهش شدت آن می شوند. این داروها بصورت تزریق در مفصل، رگ و یا عضله و یا بصورت قرص در اختیار بیمار قرار می گیرد.
استروئیدهای تزریقی دارای اثرات جانبی زیر می توانند باشند:
  • نازک شدن و دیگر تغییرات در پوست اطراف محل تزریق (آتروفی)
  • گر گرفتگی صورت
  • تداخل با چرخه قاعدگی در خانم ها
  • تغییر خلق و خو
اثرات جانبی قرص های استروئیدی شامل موارد زیر می تواند باشد:
  • اضافه وزن
  • نازک شدن استخوان
  • ضعف عضلات
  • آب مروارید
  • افزایش قند خون و یا فشار خون
  • افزایش آسیب پذیری در برابر عفونت
 
مقدار مصرف قرص های استروئیدی تا حد امکان پایین نگه داشته می شود تا خطر اثرات جانبی بر بیمار کاهش یابد. بنا به تشخیص پزشک، به بیمار داروی کلسیم و مکمل ویتامین ‪D‬ و یا داروهایی بنام بیس فسفونات ها داده می شود تا از خطر ابتلا به پوکی استخوان کاسته شود.
بیمار هرگز نباید مصرف داروها را قطع کرده و یا مقدار مصرف آن را تغییر دهد، مگر آنکه با پزشک معالج خود مشورت کرده باشد. قطع ناگهانی مصرف استروئیدها خطرات جدی به دنبال دارد.
 

کارت هشدار؛ تحت درمان استروئیدی

وقتی فردی تحت درمان با قرص های استروئیدی است باید کارتی به همراه داشته باشد که بر روی آن دوز مصرفی و مدت زمانی که تحت درمان است، نوشته شده باشد. اگر شا مریض شوید و یا تصادف کنید که در نتیجه آن صدمه ببینید و یا هوشیاری خود را از دست دهید، لازم است کادر درمان از این مساله آگاه باشند که شما تحت درمان استروئیدی هستید و مصرف آن نباید قطع شود. همچنین ممکن است لازم باشد میزان مصرف استروئید در این شرایط افزایش یابد چرا که در شرایط استرس ممکن است بدن قادر نباشد به اندازه کافی استروئید تولید کند. این کارت را می توانید از پزشک روماتولوژیست و یا پرستاران و داروسازان دریافت کنید.
 

درمان فیزیکی


مراقبت از مفاصل در درمان روماتوئید آرتریت بسیار مهم است. تمرینات ورزشی بخش مهمی از درمان را تشکیل می دهد، و فیزیوتراپ ها می توانند تمرینات مختلفی را به بیمار پیشنهاد کنند که در کاهش علائم بیماری نقش بسزایی دارد.
اگر در پا و یا زانوهایتان مشکل دارید می توانید به پزشک پودیاتریس، مراجعه کنید. آنها می توانند کفش مناسب برای ورزش و یا کارهای روزانه را به شما معرفی کنند.
اگر شما در انجام فعالیت های روزانه مشکل دارید می توانید به یک درمانگر مراجعه کنید، او به شما راه هایی را پیشنهاد می کند تا بدون وارد آمدن فشار زیاد بر مفاصل، کارهای روزانه تان را انجام دهید. همچنین در صورت نیاز به مچ بند و یا دستیند های طبی، درمانگر نوع مناسب با شرایط شما را معرفی خواهد کرد.
 
بیشتر بخوانید:

جراحی

گاهی بیماران روماتیسمی به جراحی نیاز پیدا می کنند. عمل جراحی ممکن است جزئی و سبک باشد، مثل آزاد کردن عصب درگیر و یا اینکه عملی بزرگ و اساسی مثل تعویض زانو باشد.

علائم:

علائم روماتوئید آرتریت چیست؟
علائم بیماری روماتوئید آرتریت می آیند و می روند. وقتی بیماری عود می کند نشانه های بیماری نسبت به قبل بدتر می شود. علائم رایج این بیماری عبارت است از:
-درد مفاصل و تورم
-خشکی و احساس سفتی مفاصل
-خستگی، افسردگی، بد خلقی
-کم خونی
-بروز علائمی شبیه به آنفولانزا مثل احساس بیماری در کل بدن، احساس گرما و تعریق
علائمی که کمتر دیده می شود:
-کاهش وزن
-التهاب چشم
-گره های روماتوئیدی
-التهاب در سایر نقاط بدن، مثلا در ریه ها، رگهای خونی و غشای اطراف قلب که البته این مورد بسایر نادر است.
روماتوئید آرتریت در بین افراد مختلف متفاوت است اما معمولا به آرامی شروع می شود. در تعداد کمی از مفاصل، اغلب انگشتان، مچ و گودی کف پا احساس ناراحتی می کنید و اغلب به طور متناوب دچار تورم می شوند. همچنین به هنگام برخواستن از خواب احساس خشکی در مفاصل خود می کنید. از هر 5 فرد مبتلا به آرتریت روماتوئید 1 نفر، شرایط بیماری به سرعت پیش می رود؛ علائمی مثل درد و تورم در اکثر مفاصل، خشکی صبحگاهی مفاصل و مشکلات عمده در انجام کارهای روزمره.
چنانچه درد، تورم مفاصل و خشکی صبحگاهی داشتید که بیش از نیم یا یکساعت طول می کشد حتما پزشک خود را ببینید. تحقیقات نشان می دهد هرچه فرد بیمار سریع تر درمان خود را شروع کند، درمان موثر تر واقع خواهد شد، بنابراین تشخیص زود هنگام از اهمیت بالایی برخوردار است.

عوارض:

مصرف قرص های پیشگیری از بارداری تاثیری بر روند درمان آرتریت روماتوئید ندارد بنابراین پیشنهاد می کنیم مصرف آن را قطع نکنید. اگر تصمیم دارید که فرزندی داشته باشید با پزشک معالج خود مشورت کنید، چرا که بعضی داروها باروری را کاهش می دهند. بعضی داروها مثل متوترکسات و لفلونومید ممکن است رشد نوزاد را تحت تاثیر قرار دهد، پس چنانچه از این قرصها استفاده می کنید بسیار مهم است که از یک روش مطمئن جلوگیری از بارداری بهره بگیرید.
اکثر مادران مبتلا به آرتریت روماتوئید در دوران بارداری احساس بهتری دارند و به اصطلاح حالشان بهتر است، هرچند که نشانه های بیماری پس از تولد نوزاد بر خواهند گشت.
همچنین مطالعه این مقاله را نیز به شما توصیه می کنیم :
اهمیت تغذیه در زنان باردار و شیرده مبتلا به روماتیسم
12 نکته کلیدی درباره روماتوئید در زنان باردار و شیرده