آفت دهان (Canker sore)

آفت زخمی است کوچک و کم عمق که در بافت‌های نرم حفره دهان (مثلا داخل گونه، مخاط داخلی لب‌ها یا روی کام نرم) یا در قاعده زبان تشکیل می‌شود. برخلاف زخم‌های تبخال، آفت هرگز روی سطح خارجی لب ایجاد نشده و مسری هم نیست. آفت زخمی است گرد یا بیضی شکل که مرکز آن سفید یا زرد بوده و حاشیه آن سرخ رنگ است

تصویر

تشخیص:

از روی شکل ظاهری و علائم زخم قابل تشخیص است.
امکان‌ دارد توصیه‌ به‌ کشت‌ زخم‌ شود تا بتوان‌ آفت‌ را از زخم‌ هرپسی‌ افتراق‌ داد، یا احیاناً اگر عفونت‌ باکتریایی‌ ثانویه‌ وجود داشته‌ باشد آن‌ را تشخیص‌ داد.

دلایل:

باید گفت علت اصلی تشکیل آفت هنوز به طور دقیق مشخص نیست. محققان در مطالعات گوناگون علل متعددی را برای ایجاد آفت دسته‌بندی کرده‌اند. برخی از این علل عبارتند از:
 
  • آسیب دیدن خفیف مخاط حفره دهان به واسطه درمان‌های دندانپزشکی، مسواک زدن شدید، گاز گرفتن و خوردن غذاهای داغ،  تند و پرادویه
  • استفاده از خمیردندان‌ها یا دهانشویه‌های حاوی سدیم لوریل سولفات
  • حساسیت به برخی خوراکی‌ها مثل شکلات، قهوه، توت‌فرنگی، تخم‌مرغ، مغزها، پنیرها و خوراکی‌های خیلی ترش و اسیدی
  • کمبود ویتامین12 B، زینک(روی)، اسید فولیک یا آهن
  • وجود هلیکوباکتر پیلوری
  • استرس‌های روحی
  • تغییرات هورمونی در بانوان

مراقبت:

باید گفت آفت درمان خاصی ندارد و مثل تبخال باید دوره آن طی شود تا بهبود یابد. در نتیجه تمام درمان‌هایی که برای آفت ارائه می‌شوند صرفا با هدف کاهش درد و سوزش طراحی شده‌اند. درمان‌های متعددی در منابع مختلف برای کمتر شدن درد و سوزش آفت ذکر شده که به برخی از موثرترین آنها اشاره خواهیم کرد.
چـــرخاندن دهانشویه‌هـای ضدعفونی‌کننده در نواحی مبتلا به آفت می‌تواند باعث کاهش درد این زخم شود. این قبیل دهانشویه‌ها با ضدعفونی کردن سطح زخم برای مدت قابل توجهی درد آن را ساکت می‌کنند. تنها اشکال این روش سوزش شدید دهان هنگام چرخاندن مایع در دهان است که برخی از بیماران قادر به تحمل آن نیستند اما اگر بتوانید 30 ثانیه این سوزش را تحمل کنید آن وقت تا مدت زیادی درد نخواهید داشت.
راه دیگر استفاده از شربت دیفن‌هیدرامین است که به‌خصوص قبل از خوردن غذا می‌توانید از آن استفاده کنید. یک یا 2 قاشق غذاخوری شربت دیفن هیدرامین را داخل نصف استکان آب ولرم ریخته و آن را در دهان بچرخانید. در این صورت کل محیط دهان و زخم آفتی بی‌حس شده و شما می‌توانید به راحتی غذا بخورید. فقط یادتان باشد این محلول را نخورید چون به‌شدت باعث خواب‌آلودگی‌‌تان خواهد شد.
پمادهایی در داروخانه در دسترس شماست که می‌توانید مقدار اندکی از آن را روی زخم آفتی بمالید. این پمادها حاوی مواد بی‌حس‌کننده یا ضدالتهاب بوده و درد شما را از بین می‌برند.
اگر به شربت آلومینیوم ام جی اس دقت کرده باشید در زیر مایع شفاف بالای شیشه یک مایع غلیظ و سفید رنگ وجود دارد که به آن شیر منیزیوم می‌گویند. شما می‌توانید با خالی کردن مایع بالایی شیشه، مقداری از شیر منیزیوم را روی آفت بمالید. این ماده روی زخم را پوشانده و درد شما را کاهش می‌دهد.
اگر به هیچ یک از این مواد دسترسی ندارید کمی یخ روی زخم بگذارید تا کمی بی‌حس شود.

علائم:

معمولا یکی، دو روز قبل از تشکیل آفت شما در همان ناحیه احساس سوزش یا خارش خواهید داشت. این زخم معمولا بسیار دردناک است و اغلب غذاخوردن و گاهی صحبت کردن را با اشکال روبه‌رو می‌کند.  از ابتدای تشکیل آفت تا اواسط دوره آن، درد افزایش یافته و پس از آن به تدریج کاهش می‌یابد. دوره آفت معمولا یک و گاهی 2 هفته است و پس از طی این دوره خودبه‌خود بدون برجای گذاشتن اثری بهبود می‌یابد. آفت‌ها اغلب کوچک هستند اما برخی افراد دچار آفت‌های بزرگی می‌شوند که بزرگ‌تر و گودتر از آفت‌های کوچک بوده (قطر آنها بیش از یک سانتی‌متر است) و گاهی تا 6 هفته بهبود نمی‌یابند. جای زخم این آفت‌ها بعد از برطرف شدن باقی می‌ماند. حالت دیگر آفت‌های تبخالی (هرپتیک) هستند. این آفت‌ها بسیار کوچک و نوک سوزنی بوده و در دسته‌های 10 تا 100 تایی دیده می‌شوند. این آفت‌ها بیشتر در دوران پیری بروز کرده و مثل آفت‌های کوچک بهبود می‌یابند. توجه کنید که این آفت‌ها هیچ ربطی به بیماری تبخال و ویروس HSV نداشته و صرفا شکل ظاهری آن شبیه زخم‌های تبخال است.

علامتی از یک بیماری

آفت معمولا یک بیماری مستقل است اما در برخی موارد آفت‌های عودکننده متعدد و بزرگی در دهان بیمار تشکیل می‌شود که می‌تواند نشانه‌ای از ابتلا به یک بیماری دیگر باشد. مثلا در بیماری سلیاک که به واسطه حساسیت به گلوتن اتفاق می‌افتد بیمار دچار آفت‌های عودکننده متعدد می‌شود. در بیماری‌هایی مانند بیماری کرون، سندرم بهجت، اختلال در سیستم ایمنی و ضعف سیستم ایمنی در بیماری ایدز بیمار به کرات دچار آفت‌های بزرگ می‌شود. این آفت‌های متعدد و تکرارشونده از جمله علایم اصلی تشخیص این بیماری‌ها محسوب می‌شود.