اطلاعات بيماري

زخم های گوارشی - زخم پپتیک (Peptic ulcer)

زخم های پپتیک یا زخم های گوارشی، زخم های بازی هستند که در پوشش داخلی مری، معده و قسمت فوقانی روده کوچک توسعه می یابند. شایع ترین علامت زخم گوارشی، درد شکم است.
زخم های پپتیک شامل زخم های زیر هستند:

زخم معده که داخل معده ایجاد می شود
زخم مری که داخل لوله توخالی (مری) که غذا را از حلق به معده می برد ایجاد می شود
زخم اثنی عشر که داخل قسمت فوقاتی روده کوچک (اثنی عشر) ایجاد می شود

تصور غلطی بین مردم رواج دارد که فکر می کنند غذاهای ادویه دار یا مشاغل پراسترس عامل ایجاد زخم های گوارشی هستند. اما امروزه پزشکان می دانند که عفونت باکتریایی یا برخی داروها و نه استرس و رژیم غذایی، باعث اغلب زخم های گوارشی هستند.

دلایل:

زخم های گوارشی زمان رخ می دهند که اسید دستگاه گوارش به تدریج سطح داخلی مری، معده یا روده کوچک را از بین می برد. اسید، زخم های باز دردناکی ایجاد می کند که ممکن است خونریزی کند.
دستگاه گوارش با یک لایه مخاطی پوشیده شده است که وظیفه آن محافظت در برابر اسید است. اما اگر مقدار اسید افزایش یابد یا مقدار مخاط کاهش یابد، زخم گوارشی ایجاد می شود. علل شایع آن عبارت است از:

باکتری: باکتری هلیکوباکتر پیلوری معمولا در لایه مخاطی زندگی می کند. لایه مخاطی بافت هایی که معده و روده کوچک را می پوشانند، محافظت می کند. اعلب، هلیکوباکتر باعث مشکل نمی شود اما می تواند باعث التهاب لایه داخلی معده شده و ایجاد زخم کند.

هنوز مشخص نیست که هلیکوباکتر چگونه گسترش می یابد. ممکن است احتمال انتقال از شخصی به شخص دیگر از طریق تماس نزدیک وجود داشته باشد مثلا با بوسیدن. همچنین احتمال آلوده شده به باکتری از طریق غذا و آب آلوده نیز وجود دارد.

استفاده از داروهای خاص: داروهای مسکن نسخه ای و غیر نسخه ای می توانند باعث تحریک یا التهاب پوشش داخلی معده و روده کوچک شوند. این داروها شامل آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، کتوپروفن و دیگر داروهاست.

زخم های گوارشی در افراد مسنی که عادت به مصرف داروهای ضد درد دارند یا در کسانی که این داروها را برای آرتروز مصرف می کنند، شایع است.

سایر داروها: سایر داروهای نسخه ای که پتانسیل ایجاد زخم های گوارشی را دارند بیس فسفونات ها (درمان پوکی استخوان) و مکمل های پتاسیمی هستند.

مراقبت:

درمان زخم گوارشی پپتیک به عوامل ایجاد کننده آن بستگی دارد. معمولا هدف این درمان، از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری در صورت وجود آن یا در صورت امکان کاهش یا توقف مصرف آسپرین و دیگر مسکن های مشابه و کمک به بهبود زخم با دارو می باشد.
این داروها به قرار زیرند:

آنتی بیوتیک برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری
داروهایی که مانع ترشح اسید معده می شوند و در پیشرفت روند بهبود موثرند
دارو هایی جهت کاهش تولید اسید معده
آنتی اسیدهایی برای خنثی کردن اسید معده
داروهایی جهت حفاظت از پوشش داخلی معده و روده کوچک

پیگیری درمان پس از درمان اولیه

درمان زخم پپتیک معمولا موفقیت آمیز است و منجر به بهبود می شود. اما اگر علائم این بیماری شدید باشد و یا اینکه با وجود درمان همچنان به پیشرفت خود ادامه بدهد، ممکن است پزشک برای رد دیگر احتمالات این علائم، تجویز آندوسکوپی نماید.
اگر حین آندوسکوپی زخمی دیده شود، ممکن است پزشک پس از درمان، آندوسکپی دیگری تجویز نماید تا مطمئن شود زخم بهبود یافته است. از پزشک خود بپرسید که آیا پس از درمان نیاز به پیگیری آزمایشات هست یا خیر.

زخم هایی که بهبود نمی یابند

زخم های پپتیک که با درمان بهبود نمی یابند به زخم های مقاوم به درمان مشهورند. عوامل زیادی برای عدم تاثیر یک درمان روی یک زخم وجود دارد ، از جمله:

استفاده نکردن داروها مطابق دستور
برخی از هلیکوباکتر پیلوری ها به آنتی بیوتیک مقاومند
مصرف مداوم دخانیات
مصرف مداوم مسکن هایی مثل آسپرین، ایبوپروفن، سدیم ناپروکسن که خطر ایجاد زخم را بیشتر می کنند.

گاهی این زخم ها به علل زیر مقاوم می شوند:

ترشح بیش از اندازه اسید معده، مانند آنچه در سندرم زولینجرالیسون رخ می دهد
عفونت، علاوه بر حضور هلیکوباکتر پیلوری
سرطان معده
دیگر بیماری هایی که موجب ایجاد زخم هایی شبیه این زخم ها در معده و روده کوچک می شوند، مانند بیماری کرون.

درمان زخم های مقاوم به درمان معمولا شامل محدود کردن عواملی است که در درمان این زخم ها مداخله می کنند به همراه مصرف آنتی بیوتیک های مختلف.
اگر فرد دچار عوارض شدیدی مانند خونریزی حاد یا سوراخ شدگی حاصل از زخم شده است، ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد. گرچه اکنون نسبت به قبل، به دلیل در دسترس بودن انواع داروهای موثر، عمل جراحی بسیار کمتر مورد نیاز قرار می گیرد.

درمان های جایگزین

داروهای بدون نسخه که دارای کربنات کلسیم هستند ممکن است به درمان زخم پپتیک کمک کنند، اما نباید به عنوان درمان اصلی استفاده شوند. همچنین برخی شواهد حکایت از این دارد که روی نیز در بهبود این زخم ها موثر است.
درمیان داروهای گیاهی برای درمان زخم پپتیک زردچوبه، کندر رومی، کلم، شیرین بیان بدون گلیسیرین و عصاره درخت چریش توصیه می شود.
اگرچه ممکن است داروهای جایگزین و بدون نسخه موثر باشند، اما تحقیقات تاثیرات کمی را نشان می دهد. بنابراین، این داروها به اندازه درمان های اصلی توصیه نمی شوند.

سبک زندگی و مراقبت در خانه

در موارد زیر درد زخم معده تسکین می یابد:

رژیم سالمی داشته باشید: رژیم سالمی انتخاب کنید که سرشار از میوه ها، خصوصا آن دسته که ویتامین A و C دارند و سبزی ها و غلات سبوس دار را شامل شود. نخوردن غذاهای سرشار از ویتامین بهبود زخم را مشکل می کند.
غذاهای حاوی پروبیوتیک میل کنید: ماست، پنیر کهنه، میسو و کلم ترش دارای پروبیوتیک هستند.
مصرف شیر را محدود کنید: گاهی اوقات نوشیدن شیر درد زخم را بهتر می کند، اما سپس باعث افزایش ترشح اسید می شود که درد را افزایش می دهد. درباره نوشیدن شیر با پزشک خود مشورت کنید.
مسکن های خود را عوض کنید: اگر مداوم از مسکن استفاده می کنید، از پزشک خود بپرسید که آیا استامینوفن می تواند گزینه خوبی برای شما باشد.
کنترل اضطراب: استرس علائم زخم پپتیک را وخیم تر می کند. منشا استرس خود را پیدا کنید و آنچه را که می توان برای کم کردن این عوامل انجام داد، به کار گیرید. بعضی از اضطراب ها اجتناب ناپذیرند اما می توان تمرین هایی را یاد گرفت که بر آن ها غلبه کرد. همچنین وقت گذراندن با دوستان یا نوشتن خاطرات در کاهش استرس موثر است.
سیگار نکشید: سیگار برای لایه محافظ معده ایجاد مزاحمت کرده و معده را در ایجاد زخم مستعد می کند. همچنین سیگار ترشح اسید معده را زیاد می کند.
مصرف الکل را محدود نموده یا متوقف کنید: مصرف بیش از حد الکل به پوشش مخاطی معده و روده آسیب زده و آن را فرسوده می کند و منجر به التهاب و خونریزی می شود.
خواب کافی داشته باشید: خواب به سیستم ایمنی بدن کمک کرده و استرس را کم می کند. به علاوه باید در مدت کوتاهی قبل از خواب از خوردن اجتناب کنید.

پیشگیری

اگر روش های مراقبت در خانه که در اینجا توصیه می شود را دنبال نمایید، ممکن است خطر ابتلا به زخم پپتیک را در خود کاهش دهید. روش های زیر می تواند موثر واقع شود:

از خود در برابر عفونت محافظت کنید: عوامل انتشار عفونت به اندازه عوامل انتشار هلیکوباکتری پیلور، مشخص نیست، اما شواهدی هست که نشان می دهد عفونت از شخصی به شخص دیگر یا از طریق غذا و آب منتقل می شود. شما می توانید با شستن مکرر دست ها با آب و صابون و با خوردن غذاهای کاملا پخته، خود را از ابتلا به عفونت و هلیکوباکتر پیلوری محافظت نمایید.
به هنگام استفاده از مسکن ها مراقب باشید: اگر به طور مداوم از مسکن هایی استفاده می کنید که خطر ایجاد زخم پپتیک را افزایش می دهد، روش هایی به منظور کاهش این خطر به کار گیرید. به عنوان مثال داروهای خود را با غذا میل نمایید. با پزشک خود مشورت کنید و کمترین دوز ممکن که می تواند درد را در شما کاهش دهد بیابید. به هنگام مصرف دارو از نوشیدن الکل اجتناب کنید، زیرا مصرف این دو با هم خطر مشکلات معده را افزایش می دهد.
اگر برای درمان زخم گوارشی نیاز به مصرف مسکن دارید، بهتر است از داروهای جنبی مانند آنتی اسید، پمپ پروتن(PPI) ، مسدود کننده ترشح اسید یا محافظ یاخته (cytoprotective agent) استفاده نمایید.

علائم:

درد سوزشی، شایع ترین علامت زخم های گوارشی است. عامل درد، زخمی است که در تماس اسید معده با ناحیه زخم بدتر می شود. درد ممکن است علائم زیر را داشته باشد:

در هر جایی از ناف گرفته تا استخوان جناغ سینه ممکن است احساس شود
وقتی معده خالی است بدتر می شود
شب ها عود می کند
اغلب و موقتا با خوردن غذاهای خاص که اسید معده را بافر می کنند یا با مصرف داروهای کاهنده اسید معده، کاهش می یابد
به مدت چند روز یا چند هفته ناپدید شده و سپس بر می گردد

با احتمال کمتر، علائم زیر نیز گاهی دیده می شود:

استفراغ که ممکن است قرمز یا سیاه باشد
خون تیره در مدفوع یا مدفوع سیاه یا قیری رنگ
تهوع یا استفراغ
کاهش وزن غیرقابل توضیح
تغییر اشتها