ملانوم (Melanoma)

ملانوم شدید ترین نوع سرطان پوست است که در سلول های تولید کننده ملانین (ملانوسیت ها) ایجاد می شود. ملانین رنگدانه ای است که به پوست رنگ می دهد. ملانوم ممکن است در چشم و ندرتا در اندام های داخلی مثل روده ایجاد شود.
علت دقیق ملانوم ها مشخص نیست اما قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش خورشید یا دستگاه های برنزه کننده خطر آن را افزایش می دهد. کاهش قرارگیری در معرض اشعه فرابنفش خطر ملانوم را کاهش می دهد.
به نظر می رسد خطر ملانوم در افراد زیر 40 سال مخصوصا در زنان رو به افزایش است. دانستن علائم هشدار دهنده سرطان پوست می تواند در تشخیص تغییرات سرطانی کمک کرده و در درمان سرطان قبل از انتشار آن موثر باشد.
اگر ملانوم زود تشخیص داده شود قابل درمان است.

تشخیص:

بررسی های سرطان پوست

از پزشک بپرسید که می بایست نظارت های دوره ای داشته باشید یا خیر. گزینه های نظارتی شما به قرار زیر است:
  • معاینات پوستی توسط پزشک مجرب: در این معاینات پزشک از سر تا نوک پا را بررسی می کند.
  • معاینات پوستی توسط خود فرد در خانه: در معاینات فردی، شخص به کک و مک، خال و دیگر نشان های پوستی خود بیشتر دقیق می شود و متوجه هر تغییری خواهد شد. بهتر است در مقابل یک آینه قدی بایستید و از یک آینه کوچک دیگر نیز استفاده کنید تا بتوانید مناطقی که دیدنشان سخت است را مشاهده کنید. مطمئن شوید که جلو، پشت و اطراف بازو ها و ساق های پا را چک کردید. به علاوه کشاله ران، پوست سر، بستر ناخن ها، کف پا و فضای بین انگشتان پا را بررسی کنید.
برخی از سازمان های پزشکی می گویند معاینات پزشکی باید به طور منظم و دوره ای توسط پزشک و خود شما انجام شود. بقیه آن ها پیشنهاد نمی دهند که این کار انجام شود زیرا مشخص نیست که با بررسی علائم سرطان پوست بتوان آن را متوقف کرد. در عوض، با پیدا کردن یک خال غیر عادی ممکن است شخص مجبور به بیوپسی شود که در صورت سرطانی نبودن خال، منجر به درد، اضطراب و صرف هزینه می شود. از پزشک بپرسید با توجه به میزان خطری که برای ابتلا به سرطان پوست دارید، کدام نوع بررسی ها برای شما مناسب است.

تشخیص ملانوم

گاهی اوقات تنها با نگاه کردن به پوست، سرطان تشخیص داده می شود. اما تنها راه تشخیص دقیق ملانوم بیوپسی است. در این فرایند تمام یا قسمتی از خال یا ضایعه مشکوک برداشته می شود و پاتولوژیست آن را بررسی می کند.
فرایند بیوپسی برای تشخیص ملانوم به شرح زیر است:
  • بیوپسی با پانچ
  • بیوپسی کلی یا  اِکسیزیونال
  • بیوپسی انسیالیزه
نوع بیوپسی با توجه به شرایط بیمار انتخاب می شود. معمولا پزشک ترجیح می دهد در  صورت امکان با روش های پانچ و اِکسیزیونال تمام ضایعه را خارج کند. اما اگر این امکان وجود نداشت، مثلا خال بسیار بزرگ بود، از بیوپسی انسیالیزه استفاده می شود.
 

مراحل ملانوم

اگر ملانوم در شما تشخیص داده شد قدم بعد دانستن گستردگی (مرحله پیشرفت) آن است:
  • تعیین ضخامت: ضخامت با معاینه دقیق آن زیر میکروسکوپ و سنجش آن با ابزار خاص (میکرومتر) معین می شود. اطلاع از ضخامت ملانوم به پزشکان جهت انتخاب برنامه درمانی مناسب کمک می کند. عموما این طور است که هر چه ضخامت تومور بیشتر باشد شدت بیماری بیشتر است.
  • مشاهده انتشار ملانوم: برای تعیین اینکه آیا ملانوم تا غدد لنفاوی مجاور منتشر شده است یا نه، جراح روشی را به نام بیوپسی غده لنفاوی نگهبان پیشنهاد می کند.
در طول بیوپسی غده لنفاوی نگهبان، رنگی به داخل ناحیه نمونه برداری شده ملانوم تزریق می شود. این رنگ به غده های لنفاوی مجاور جریان پیدا می کند. اولین غده لنفاوی که رنگ را به خود می گیرد، برداشته شده و مورد آزمایش قرار می گیرد. اگر غده اول (غده لنفاوی نگهبان) سالم باشد، به نظر می رسد ملانوم از ناحیه اولیه خود پراکنده تر نشده است.
اما همچنان سرطان توان عود یا انتشار را دارد، حتی اگر غده نگهبان سالم باشد.
فاکتور های دیگر برای تعیین تهاجم ملانوم استفاده می شود، این که در پوست روی ناحیه مورد نظر زخم های بازی ایجاد شده است یا خیر و اینکه چند سلول سرطانی تقسیم شده در زیر میکروسکوپ دیده می شود.
مراحل پیشرفت ملانوم از یک تا چهار متغیر است. مرحله یک کوچک است و درمان موفقی پیش رو خواهد داشت. اما هرچه مراحل بالاتر می رود، شانس بهبودی کامل کمتر می شود. در مرحله چهار سرطان از پوست گذشته و به اندام هایی مانند ریه یا کبد می رسد.

دلایل:

وقتی چیزی در سلول های تولید ملانین (ملانوسیت ها) که وظیفه تامین رنگ پوست را بر عهده دارند، ایجاد اختلال می کند، ملانوم ایجاد می شود.
در حالت عادی سلول های پوست در یک فرایند منظم و کنترل شده تولید می شوند. به این ترتیب که سلول های جدید و سالم، سلول های پیرتر را به سمت سطح پوست هل می دهند، این سلول ها در نهایت در همانجا می میرند یا می ریزند. اما وقتی برخی از سلول ها دچار آسیب های DNA می شوند، رشد سلول های جدید خارج از کنترل خواهد بود و در نهایت توده های سلولی سرطانی ایجاد می کنند.
تنها چیزی که مشخص نیست این است که چه صدماتی به DNA موجب سرطان می شود و همچنین چگونه به سرطان منجر می شود. به نظر می رسد مجموعه ای از عوامل مثل عوامل محیطی و ژنتیکی ملانوم را ایجاد می کنند. هنوز پزشکان بر این باورند که قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش خورشید یا دستگاه های برنزه کننده عامل ملانوم است.
نور فرابنفش منجر به تمام انواع ملانوم نمی شود. به خصوص در ملانوم هایی که در اعضای دور از آفتاب رخ می دهند، نور آفتاب تاثیری در ایجاد آن ندارد. این مسئله نشان می دهد که عوامل دیگری در بالا بردن خطر این بیماری نقش دارند.
 

 عوامل خطر ساز

عواملی که خطر ملانوم را افزایش می دهد:
  • پوست روشن: داشتن رنگدانه کم (ملانین) در پوست نشان دهنده این است که فرد نسبت به نور مضر فرابنفش حفاظت کمتری دارد. اگر دارای موهای قرمز، موهای  بلوند، چشمان روشن و کک و مک باشید، یا به راحتی آفتاب سوخته شوید، بیش از افراد با پوست تیره تر در معرض ملانوم قرار دارید. اما ملانوم در افراد تیره پوست مثل اسپانیایی ها و سیاهان نیز اتفاق می افتد.
  • سابقه آفتاب سوختگی: یک یا چند آفتاب سوختگی شدید و تاول زا خطر ملانوم را افزایش می دهد.
  • قرار گرفتن بیش از اندازه در معرض نور فرابنفش: این عامل نیز می تواند خطر سرطان پوست را افزایش دهد.
  • زندگی در مناطق نزدیک به خط استوا و در ارتفاعات: ساکنین نزدیک به خط استوا نسبت به ساکنین عرض های جغرافیایی بالاتر، میزان بالاتری از اشعه فرابنفش دریافت می کنند. زیرا تابش آفتاب در این مناطق مستقیم تر است. علاوه بر این اگر در ارتفاعات زندگی می کنید بیشتر در معرض تابش فرابنفش هستید.
  • داشتن خال های زیاد یا خال های غیر عادی: داشتن بیش از 50 خال در بدن نشان از افزایش خطر ملانوم است. همچنین داشتن خال های غیر عادی خطر ملانوم را افزایش می دهد. خال هایی که به طور تخصصی دیسپلاستیک نِوی خوانده می شوند بیش از اندازه نرمال بزرگ می شوند، حاشیه های نامنظم دارند و دارای ترکیبات رنگی هستند.
  • سابقه خانوادگی ملانوم: اگر یکی از خویشاوندان نزدیک مثل والدین، بچه یا خواهر و برادر دچار ملانوم باشند، شانس ابتلای شما بالا می رود.
  • سیستم ایمنی ضعیف: در افرادی که سیستم ایمنی شان تضعیف شده مثل کسانی که عمل پیوند عضو داشته اند، خطر ملانوم بیشتر است.

مراقبت:

بهترین درمان برای بیمار به اندازه و مرحله سرطان، سلامت عمومی فرد و ترجیحات او بستگی دارد.

درمان مراحل اولیه ملانوم

درمان مراحل اولیه ملانوم معمولا شامل جراحی برای خارج کردن ملانوم می شود. یک ملانوم بسیار نازک در طول بیوپسی کاملا برداشته می شود و نیاز به درمان های بیشتر ندارد. در غیر این صورت جراح سرطان را به همراه بافت سالم پوست و لایه بافتی زیر آن خارج می کند. در مبتلایان به ملانوم اولیه معمولا این تنها درمان مورد نیاز است.
اگر ملانوم به خارج از پوست نفوذ کرد، گزینه های درمانی به قرار زیر می باشند:
  • جراحی برای خارج کردن غدد لنفاوی درگیر
  • شیمی درمانی
  • اشعه درمانی
  • درمان بیولوژیکی: این روش درمانی سیستم ایمنی را برای مقابله با سرطان تقویت می کند. در این درمان از موادی که بدن تولید کرده و یا مواد آزمایشگاهی شبیه به آن ها استفاده می شود. عوارض جانبی این درمان شبیه آنفولانزاست و فرد دچار خستگی، تب، سردرد و دردهای عضلانی می شود. درمان بیولوژیکی ملانوم شامل اینترفرون و اینترلوکین-2، ایپیلیمومب، نیوولومب  و پمبرولیزومب می شود.
  • درمان هدفمند: در این درمان از دارو هایی جهت هدف قرار دادن آسیب پذیری سلول های سرطانی استفاده می شود. عوارض جانبی این درمان متنوع است اما معمولا شامل مشکلات پوستی ، تب، لرز و کم آبی می شود.
ومورافنیب، دابرافنیب و ترامتینیب داروهای درمان هدفمند هستند که برای درمان ملانوم پیشرفته مورد استفاده قرار می گیرند.
 

پیشگیری

در شرایط زیر می توانید خطر ملانوم و دیگر انواع سرطان پوست را کاهش دهید:
  • از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب در اواسط روز خودداری کنید: نور آفتاب از ساعت 10 صبح تا 4 بعد از ظهر در شدید ترین حالت است. حتی اگر زمستان یا هوا ابری است فعالیت های خود را به خارج از این زمان انتقال دهید. اجتناب از قرار گیری در معرض نور شدید خورشید شما را از آفتاب سوختگی که منجر به آسیب و افزایش خطر سرطان می شود دور نگه می دارد. اثرات قرار گیری در معرض نور آفتاب با گذشت زمان در بدن تجمع پیدا کرده و منجر به سرطان می شود.
  • در تمام طول سال ضد آفتاب بزنید: ضد آفتاب تمام اشعه های مضر را دفع نمی کند اما بهترین ابزار برای محافظت در مقابل نور آفتاب است. ضد آفتاب را هر دو ساعت یک بار تجدید نمایید. اگر تعریق دارید یا در حال شنا کردن هستید زود تر از این زمان، ضد آفتاب را تجدید کنید. آکادمی درماتولوژی امریکا توصیه می کند از ضد آفتاب با محافظت حداقل 30 و مقاوم در برابر آب استفاده نمایید.
  • در برابر آفتاب لباس های محافظ بپوشید: دست و پای خود را با لباس های تیره و ریز بافت بپوشانید و از عینک و کلاه لبه بلند استفاده کنید.
  • از دستگاه های دارای اشعه برنزه کننده استفاده نکنید
  • به منظور درک تغییرات پوست در طول زمان با پوست خود آشنا باشید: به طور منظم پوست خود را معاینه کنید و به دنبال خال، کک و مک، برآمدگی و ماه گرفتگی جدید باشید و تغییرات ضایعات قبلی را تحت نظر بگیرید.

علائم:

در هر جایی از بدن ممکن است ملانوم ایجاد شود، اما اغلب در مناطقی که در معرض نور خورشید بوده است مثل صورت، دست و پا ایجاد می شود.
همچنین ممکن است مناطقی که نور خورشید زیادی دریافت نمی کنند مثل کف پا، کف دست و بستر ناخن ها درگیر این بیماری شوند. این ملانومِ پنهان معمولا در تیره پوست ها شایع تر است.
اولین نشانه ملانوم اغلب:
  • تغییردر خال های موجود
  • رشد نواحی رنگدانه دار یا ضایعات پوستی غیر عادی روی پوست
  • همیشه ملانوم با یک خال شروع نمی شود، ممکن است در پوست های به ظاهر سالم نیز ایجاد شود.
 

خال های طبیعی

خال های طبیعی دارای رنگ واحد، مثلا برنز، قهوه ای یا سیاه، و حاشیه و مرز واضح و متمایز می باشند. آن ها گرد یا بیضی شکلند و معمولا قطرشان  از 6 میلی متر (اندازه ته مداد) کمتر است.
اکثر افراد دارای 10 تا 45 خال هستند. بیشتر این خال ها از سن 50 سالگی ایجاد می شوند. با وجود این، خال ها با گذشت زمان دچار تغییراتی در ظاهر می شوند و برخی از آن ها باگذشت زمان ناپدید می گردند.
 
خال های غیر عادی که ممکن است نشان ملانوم باشند
  • دستورالعمل ABCDE شما را راهنمایی می کند تا متوجه شوید یک خال ملانوم است یا خیر:
  •     A یا asymmetrical shape، معرف شکل نامتقارن است، یک نیمه شبیه نیمه دیگر نیست.
  •     B یا border، معرف حاشیه است. در بدن خود به دنبال خال هایی بگردید که خطوط مرزی آن فرو رفته یا حلزونی باشد.
  •     C یا color، معرف رنگ است. به دنبال زائده هایی باشید که چندرنگ است یا رنگ آن ها یکدست نیست.
  •     D یا diameter، معرف قطر می باشد. دنبال خال هایی بگردید که قطر آنها بزرگتر از 6 میلی متر باشند.
  •     E یا evolving، به معنای تحول است. اگر در طول زمان تغییراتی در خال ایجاد شد، مثلا سایز خال بزرگتر شد یا رنگ و شکل آن عوض شد به آن مشکوک شوید. حتی ممکن است نشانه های جدید مثل خارش یا خونریزی از خال مشاهده کنید.
خال های سرطانی (بدخیم) ظواهر بسیار متنوعی دارند. برخی از آن ها ممکن است تمام علائم بالا را داشته باشند، برخی دیگر ممکن است تنها یک یا دو علامت از موارد بالا را داشته باشند.
 

ملانوم پنهان

ممکن است ملانوم در نواحی از بدن که در معرض نور خورشید نبوده یا کم بوده اند ایجاد شود، مثلا در فضای بین انگشتان یا در کف دست ها، کف پاها، پوست سر یا ناحیه تناسلی. معمولا به این نوع ملانوم، ملانوم پنهان می گویند زیرا در مناطقی اتفاق می افتند که بیشتر افراد فکر نمی کنند. ملانومی که در افراد تیره پوست ایجاد می شود بیشتر اوقات از نوع پنهان است.
 
ملانوم پنهان شامل موارد زیر می شود:
  • ملانوم زیر ناخن: یکی از انواع نادر ملانوم، ملانوم آکرال لنتیجینوس است که در بستر ناخن های دست و پا ایجاد می شود. همچنین ممکن است در کف دست یا پا ایجاد شود. معمولا علامت شایع آن لکه های سیاه یا ایجاد رنگدانه های پوستی در افراد تیره پوست است.
  • ملانوم دهان، دستگاه گوارش، دستگاه ادراری یا واژن: ملانوم مخاطی در اندام های مخاطی ایجاد می شود که داخل بینی، دهان، مری، مقعد، دستگاه ادراری و واژن را می پوشانند. تشخیص ملانوم مخاطی مشکل است زیرا به راحتی با دیگر عارضه های شایع اشتباه گرفته می شوند.
  • ملانوم چشمی: ملانوم چشمی که با نام ملانوم آکولار نیز شناخته می شوند، اغلب در یووه آ یا مشیمیه (لایه زیر سفیدی چشم (اسکلرا یا صلبیه)) ایجاد می شود. ملانوم چشمی معمولا منجر به تغییرات بینایی شده و در طول معاینات چشمی قابل تشخیص است.
 

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم

اگر هر تغییری در پوست خود مشاهده کردید که عادی نبود، به ملاقات پزشک بروید.