هاری (Rabies)

هاری یک بیماری ویروسی است که در اغلب موارد بر اثر گازگرفتگی حیوان مبتلا بروز می کند. این ویروس در سیستم عصبی مرکزی و به عبارت دقیق تر در مغز و نخاع جای می گیرد که در انسان و حیوان روند مشابهی دارد. در دوره نهفتگی بیماری -فاصله میان سرایت و بروز علائم- ویروس در اعصاب جای می گیرد تا به مغز برسد. این روند حداقل 10 روز طول م یکشد، اما به ندرت ممکن است تا 1 سال بعد نیز بروز کند.
عفونت باعث التهاب مغز و نخاع می شود و می تواند به آنسفالوپاتی و سرانجام مرگ بینجامد. آنسفالوپاتی اختلالی با علل گوناگون است که عملکرد مغز را تغییر می دهد و به صورت کاهش سطح یا اختلال محتوای هوشیاری بروز می کند.

تشخیص:

انجام آزمایش روی حیوان، مطمئن ترین روش برای تشخیص نوع ویروس است و حتی گاهی باید حیوان را کشت تا بتوان درمان ضدهاری مناسب را تجویز کرد. چنین اقدامی راه حل ضروری است زیرا بدن فرد آلوده به ویروس بلافاصله آنتی بادی مربوط را تولید نمی کند. اگر حیوانی اهلی که علائم بیماری را دارد فردی را گاز بگیرد باید حیوان را کشت و با آزمایش مغز او نوع ویروس را تشخیص داد. همچنین حیوانات اهلی مشکوک به ابتلا (به طور مثال در موارد گازگرفتگی که حیوان برای دفاع از خود انجام داده) نیز باید توسط دامپزشک معاینه و مدتی قرنطینه شوند، حتی اگر علائم قطعی بیماری را نداشته باشند.

دلایل:

گازگرفتگی توسط حیوان آلوده به ویروس هاری شایع ترین راه ابتلا به هاری است. ویروس از راه بزاق حیوان بیمار بر اثر گازگرفتگی به بدن انسان یا حیوان دیگر انتقال می یابد. گرچه ممکن است ویروس هاری بدون گازگرفتگی نیز سرایت کند، اما این حالت بسیار به ندرت اتفاق می افتد. در موارد نادرتر حتی ممکن است بیماری از راه استنشاق یا لیسیدن چشم، بینی، دهان یا زخم باز انسان توسط حیوان مبتلا سرایت پیدا کند. خفاش، راکون، روباه، راسو، گربه و سگ های ولگرد مستعدترین حیوانات برای انتقال ویروس هاری شناخته می شوند. البته حیواناتی مانند سگ های خانگی، گربه و گاو نیز ممکن است پس از گازگرفتگی حیوان آلوده، مبتلا شوند که به همین دلیل واکسیناسیون موثرترین اقدام پیشگیرانه است.

مراقبت:

پس از گازگرفتگی یا تماس با حیوان آلوده به ویروس هاری، فرد باید بلافاصله توسط پزشک معاینه و درمان نیز با فوریت آغاز شود تا خطر پیشرفت بیماری کاهش یابد. پس از بروز نخستین علائم، واکسن و ایمنوگلوبولین ضدهاری موثر نخواهد بود و مرگ بیمار حتمی است. تزریق ایمنوگلوبولین پیش از واکسن انجام می گیرد که نقش محافظتی سریعی دارد.
 
واکسن نیز به سیستم ایمنی کمک می کند تا آنتی بادیهای مقابله کننده با ویروس را بسازد. در صورت تزریق واکسن فرد تا 2سال مصونیت از بیماری دارد. افرادی مانند دامداران که در تماس همیشگی با حیوانات و مستعد آلودگی به ویروس هستند باید در برابر این بیماری واکسینه شوند. همچنین باید سالانه آزمایش خون بدهند تا مشخص شود نیاز به تجدید واکسن در موعد زودتر هست یا نه.
 
توصیه های کلیدی
رعایت بعضی اصول می تواند در پیشگیری و عدم آلودگی با ویروس هاری موثر باشد:
  • دست خود را برای غذا دادن به حیوانات وحشی دراز نکنید و فاصله مناسب را با آنها حفظ کنید.
  • از کودکان محافظت کنید و به آنها آموزش دهید به حیواناتی که نمی شناسند، نزدیک نشوند و آنها را نوازش نکنند.
  • از حیواناتی که علائم هاری (پرخاشگری و حالت تهاجمی بی دلیل) دارند، دوری کنید.
  • در مناطقی که حیوانات وحشی حضور دارند، توقف نکنید.
  • اگر احساس می کنید حیوانی به هاری مبتلاست، به او نزدیک نشوید و فورا مسوولان بهداشت را در جریان بگذارید.
  • اگر حیوانی در منزل نگهداری می کنید حتما از تزریق واکسن هاری اطمینان حاصل کنید.

علائم:

نخستین علائم بیماری به طور متوسط 1 تا 3 ماه بعد از ورود ویروس به بدن بروز می کند که ممکن است مشابه دیگر بیمار یها باشد. اختلال خلق، درد یا سوزش خفیف در محل گازگرفتگی، تب، سردرد، حالت تهوع و استفراغ و احساس بی حالی از جمله این حالات هستند. البته پس از تکثیر ویروس در نخاع یا مغز نشانه های درگیری سیستم اعصاب مرکزی مانند تشنج، اضطراب، سرگیجه، اختلال در بلع به علت درد گلو یا گرفتگی حنجره، تحریک پذیری شدید، توهم، هیدروفوبی (ترس از آب به رغم تشنگی شدید)، آئروفوبی (ترس از هوای در جریان)، بی خوابی، فلج در پاها و ترشح بیش از حد بزاق نیز در بیمار دیده می شود. از این میان گرفتگی عضلات گلو، درد گلو یا مشکل در بلع معمولا علامت هشداردهنده پیشرفت بیماری است.

سرانجام اینکه فرد آلوده به ویروس هاری به تدریج وارد کما می شود و فوت می کند که معمولا ناشی از نارسایی تنفسی خواهد بود. به همین دلیل اقدامات درمانی فوری پس از تماس و آلوده شدن با حیوان ضروری است. درمان باید پیش از شروع علائم یا مراحل اولیه انجام گیرد تا احتمال بهبود بیمار افزایش یابد.