نارسایی حاد کبد (acute liver failure)

نارسایی حاد کبد به عدم عملکرد کبد در فردی می گویند که پیش از این سابقه بیماری کبد نداشته است و به سرعت، ظرف چند روز یا چند هفته رخ می دهد. شیوع نارسایی حاد کبد بسیار کمتر از نارسایی مزمن کبد است. نارسایی مزمن کبد به تدریج و در طول زمان به وجود می آید.
نارسایی حاد کبد که با عنوان نارسایی برق آسای کبد نیز شناخته می شود، می تواند منجر به عوارض شدیدی از جمله خونریزی بیش از اندازه و افزایش فشار مغز شود. این عارضه یک وضعیت اورژانس است و نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد.
نارسایی حاد کبد بسته به عامل آن گاهی می تواند با انجام مراحل درمانی، تصحیح شده و معکوس گردد. البته در بسیاری از شرایط پیوند کبد تنها درمان قطعی به شمار می آید.

تشخیص:

آزمایش ها و اعمال تشخیصی نارسایی حاد کبد به شرح زیر است:
  • آزمایش خون: آزمایش زمان پروترومبین، زمان لازم برای لخته شدن خون را اندازه می گیرد. در نارسایی حاد کبد سرعت لخته شدن خون کند می شود.
  • عکس برداری: سونوگرافی می تواند صدمات کبدی را نشان دهد. سی تی اسکن، ام آر آی برای بررسی مشکلات کبدی از قبیل سندرم بودکیاری یا تومورها به کار گرفته می شود. اگر پزشک به موردی در کبد مشکوک شود و سونوگرافی منفی باشد از این روش های تشخیصی استفاده می کند.
  • معاینه بافت کبد: برای این کار پزشک از کبد نمونه برداری می کند. از آنجا که مبتلایان به نارسایی حاد کبد در معرض خطر خون ریزی هستند از روش ترنس ژوگولار استفاده می شود. 

دلایل:

نارسایی حاد کبد زمانی رخ می دهد که سلول های کبد به طور قابل ملاحظه ای دچار آسیب می شوند و عملکرد صحیح خود را از دست می دهند. عوامل احتمالی به قرار زیرند:
  • مصرف بیش از اندازه استامینوفن: مصرف زیاد استامینوفن شایع ترین دلیل نارسایی حاد کبد در امریکاست. نارسایی حاد کبد می تواند پس از یک وعده مصرف زیاد استامینوفن یا پس از یک دوره مصرف روزانه استامینوفن بیش از حد توصیه شده بروز کند.
  • اگر دچار اوردوز مصرف استامینوفن شوید در اولین فرصت به فوریت های پزشکی مراجعه کنید. منتظر نشوید تا علائم نارسایی کبد را مشاهده کنید.
  • داروهای نسخه ای: برخی از داروهای نسخه ای مثل آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و داروهای ضد لخته شدن خون می توانند منجر به نارسایی حاد کبد شوند.
  • مکمل های گیاهی: داروها و مکمل های گیاهی مثل کاوا، افدرا، پونه و قاشقک با نارسایی حاد کبد در ارتباطند.
  • هپاتیت و ویروس های دیگر: هپاتیت A، هپاتیت B و هپاتیت E می توانند منجر به نارسایی کبد شوند. ویروس های دیگر که منجر به نارسایی حاد کبد می شوند شامل ویروس اپشتین بار، سیتومگالوویروس و ویروس هرپس می باشند.
  • مواد سمی: از جمله مواد سمی که می توانند موجب نارسایی حاد کبد شوند می توان قارچ سمی وحشی آمانیتا فالوئیدس را نام برد. گاهی این قارچ ها به اشتباه به عنوان قارچ خوراکی مصرف می شود. تتراکلرید کربن ماده سمی دیگری است که می تواند منجر به نارسایی حاد کبد شود. این یک ماده شیمیایی صنعتی است که در خنک کننده ها و حلال ها، جلا دهنده ها و مواد دیگر یافت می شود.
  • بیماری های خودایمنی: نارسایی کبد می تواند در اثر هپاتیت های خود ایمنی باشد. هپاتیت خودایمنی نوعی بیماری است که در آن سیستم ایمنی به سلول های کبد حمله می کنند و ایجاد التهاب و صدمه می نمایند.
  • بیماری عروق کبد: بیماری های عروقی مانند سندرم بودکیاری می تواند منجر به انسداد عروق کبد شده و منجر به نارسایی حاد کبد شود.
  • بیماری متابولیک: بیماری های نادر متابولیک مثل بیماری ویلسون و کبد چرب حاد در بارداری گاها منجر به نارسایی حاد کبد می شود.
  • سرطان: سرطان هایی که به کبد منتشر می شوند یا از کبد آغاز می شوند می توانند باعث از کار افتادگی کبد شوند.
  • شوک: ابتلا به عفونت (سپسیس) و شوک می توانند به شدت به جریان خون در کبد آسیب بزند و نارسایی حاد کبد ایجاد کند.
بسیاری از موارد نارسایی حاد کبد دلیل واضحی ندارند.

مراقبت:

مبتلایان به نارسایی حاد کبد اغلب در آی سی یو بیمارستان تحت مراقبت قرار می گیرند و در صورت نیاز روی آن ها عمل پیوند کبد انجام می شود. ممکن است پزشک سعی کند صدمات وارد شده به کبد را درمان کند اما در بسیاری از موارد درمان شامل کنترل کردن عوارض و زمان دادن برای بهبودی کبد می شود.
درمان نارسایی حاد کبد به شرح زیر است:
  • داروهای معکوس کردن مسمومیت: نارسایی حاد کبد ناشی از اوردوز استامینوفن با دارویی به نام استیل سیستئین تحت درمان قرار می گیرند. این دارو می تواند دیگر عوامل نارسایی حاد کبد را نیز درمان کند. اثر قارچ ها و دیگر مواد مسمومیت زا می توانند با داروهایی که اثر سمی آنها را معکوس می کنند، درمان شوند و صدمات کبدی را کاهش دهند.
  • پیوند کبد: وقتی نارسایی حاد کبد قابل معکوس شدن نباشد تنها درمان پیوند کبد است. در این عمل جراح کبد آسیب دیده را با کبد سالم اهدایی جابجا می کند.
  • پزشک سعی می کند روی کنترل علائم و نشانه هایی که فرد مبتلا به آن دچار است کار کند و به پیشگیری از عارضه های ناشی از نارسایی حاد کبد بپردازد.
  • تخفیف فشار ناشی از تجمع مایعات اضافی در مغز: ادم مغزی ناشی از نارسایی حاد کبد می تواند فشار روی مغز را افزایش دهد. دارو هایی می توانند به کاهش تجمع مایعات مغز کمک کنند.
  • غربالگری برای عفونت: هر از گاهی می بایست نمونه خون و ادرار شما تحت آزمایش قرار بگیرد. اگر پزشک به ابتلا به عفونت مشکوک شد دارو هایی برای درمان آن تجویز خواهد کرد.
  • پیشگیری از خون ریزی شدید: پزشک می تواند برای کاهش خطر خونریزی داروهایی تجویز کند. اگر خون زیادی از دست دادید، پزشک آزمایش هایی برای کشف منبع خون ریزی انجام می دهد. ممکن است نیاز به اهدای خون داشته باشید.
 

درمان های آتی

دانشمندان در حال تحقیق درباره درمان های جدید نارسایی حاد کبد هستند، خصوصا درمان هایی که می توانند نیاز به پیوند کبد را کاهش داده یا به تاخیر بیندازند. در حالی که به نظر می رسد درمان های متعددی در آینده ارائه شوند اما تمامی آنها آزمایشی بوده و ممکن است غیر قابل دسترس باشند.
در میان این درمان ها موارد زیر تحت مطالعه و تحقیق می باشند:
  • دستگاه های مصنوعی کمک به کبد: دستگاهی که کار کبد را انجام می دهد چیزی شبیه دیالیز که در زمان عدم عملکرد کلیه به کار گرفته می شود. انواع مختلفی از این دستگاه تحت بررسی است. تحقیقات نشان می دهد برخی، و نه همه آنها می توانند جان بیمار را نجات دهند. مشاهدات تحقیقاتی دقیق نشان می دهد دستگاهی به نام دستگاه حمایتی اکستراکورپوریال کبد می تواند بیماران را بدون پیوند کبد زنده نگه دارد. به این روش درمانی تعویض پرحجم پلاسما می گویند.
  • پیوند هپاتوسیت: پیوند سلول های کبد (نه کل کبد) می تواند موقتا نیاز به پیوند کبد را به تاخیر بیندازد. در برخی موارد می تواند به بهبودی کامل منجر شود. کمبود اهدا کننده کبد با کیفیت استفاده از این روش درمانی را با محدودیت مواجه می کند.
  • پیوند از جانوران: در این نوع پیوند کبد انسان با کبد غیر انسانی جابجا می شود. نتایج این پیوند در دهه های گذشته امیدوار کننده نبوده است اما پیشرفت هایی در بهبود ایمنی بدن و روش های پزشکی در پیوند اعضا صورت گرفته است. 
 

پیشگیری

خطر نارسایی حاد کبد را با مراقبت از کبد کاهش دهید:
  • به دستورالعمل درج شده روی دارو ها عمل کنید: اگر استامینوفن یا دارو های دیگری مصرف می کنید بسته آن را بررسی کنید و بیش از دوز توصیه شده مصرف نکنید. اگر هم اکنون نیز دچار بیماری کبد هستید قبل از مصرف استامینوفن از پزشک بپرسید که آیا مصرف آن بی خطر است.
  • به پزشک بگویید چه داروهایی مصرف می کنید: حتی دارو های گیاهی و بدون نسخه نیز می توانند با دارو های مصرفی شما تداخل ایجاد کنند.
  • الکل ننوشید
  • از رفتارهای پر خطر پرهیز کنید: اگر از مواد مخدر تزریقی استفاده می کنید به دنبال دریافت کمک باشید. سوزن های تزریقی خود را به اشتراک نگذارید. به هنگام برقراری رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید. اگر تصمیم به خالکوبی یا پیرسینگ دارید مطمئن شوید محیطی که برای این کار انتخاب کرده اید سالم و تمیز است. سیگار نکشید.
  • واکسینه شوید: اگر دچار بیماری کبد مزمن، سابقه هر نوع عفونت هپاتیتی یا افزایش خطر هپاتیت هستید، با پزشک در مورد دریافت واکسن هپاتیت B مشورت نمایید. برای هپاتیت A نیز واکسن وجود دارد.
  • از تماس با مایعات و خون بدن افراد دیگر پرهیز کنید: برخورد تصادفی با سوزن یا عدم نظافت صحیح خون و مایعات بدنی می تواند ویروس هپاتیت را منتشر کند. به اشتراک گذاشتن تیغ های اصلاح یا مسواک می توانند عفونت را منتقل کنند.
  • قارچ های وحشی نخورید: البته تشخیص قارچ وحشی از قارچ خوراکی مشکل است.
  • به هنگام مصرف اسپری های شوینده مراقب باشید: وقتی از این اسپری استفاده می کنید از وجود تهویه مطمئن شوید یا ماسک بزنید. از اقدامات محافظتی شبیه آن برای اسپری کردن حشره کش ها، قارچ کش ها، رنگ و مواد شیمیایی سمی استفاده کنید. از دستورالعمل های روی محصول پیروی کنید.
  • مراقب چیزهایی که روی پوستتان می نشیند باشید: وقتی از حشره کش ها و دیگر مواد شیمیایی سمی استفاده می کنید دست هایتان را با دستکش بپوشانید و از کلاه، ماسک و آستین بلند استفاده کنید.
  • در محدوده وزن سالم بمانید: چاقی منجر به عارضه ای به نام کبد چرب غیر الکلی می شود که باعث کبد چرب، هپاتیت و سیروز می شود.

علائم:

علائم و نشانه های نارسایی حاد کبد به شرح زیر است:
  • زرد شدن کره چشم (یرقان)
  • درد قسمت فوقانی شکم
  • تورم شکم
  • تهوع
  • استفراغ
  • احساس عمومی ناخوشی و کسالت
  • از دست دادن توان جهت یابی یا گیجی
  • بی خوابی
 

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم

نارسایی حاد کبد می تواند در یک فرد بیمار به سرعت پیشرفت کند و تهدیدی برای زندگی او محسوب شود. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان دچار زردی یکباره چشم ها یا پوست، حساسیت به لمس در ناحیه فوقانی شکم یا هر تغییر غیر عادی دیگری در وضعیت روحی، شخصیتی یا رفتاری شدید، بی درنگ به سراغ مراقبت های پزشکی باشید.
 

عوارض

نارسایی حاد کبد اغلب منجر به عوارضی از قبیل موارد زیر می شود:
  • وجود مایعات اضافی در مغز (ادم مغزی). مایعات اضافی منجر به افزایش فشار در مغز می شوند.
  • خون ریزی و اختلالات خونی: کبد از کار افتاده نمی تواند به اندازه کافی فاکتورهای لخته سازی خون را تولید کند. این فاکتورها به لخته شدن خون کمک می کند. خون ریزی دستگاه گوارش در نارسایی کبد شایع است و کنترل آن می تواند مشکل باشد.
  • عفونت ها: مبتلایان به نارسایی حاد کبد بیشتر در معرض ابتلا به عفونت ها هستند، خصوصا عفونت خون، عفونت دستگاه تنفسی و عفونت دستگاه ادراری.
  • نارسایی کلیه: نارسایی کلیه اغلب پس از ابتلا به نارسایی کبد بروز می کند، خصوصا اگر فرد دچار اوردوز مصرف استامینوفن باشد که به کلیه و کبد آسیب می رساند.