اطلاعات بيماري

نقص قلبی مادرزادی در کودکان (Congenital heart defect in children)

اگر فرزند شما به نقص قلبی مادرزادی مبتلا باشد، به این معناست که ساختار قلبش دچار مشکل است.
برخی از نقایص مادرزادی قلب کودکان ساده هستند و نیازی به درمان ندارند. اما برخی دیگر پیچیده ترند و ممکن است ظرف یک دوره چند ساله روی آن ها چندین عمل جراحی انجام شود.
کسب اطلاعات درباره نقص مادرزادی کودکتان در درک شرایط و پیش بینی اتفاقات آینده نقش ویژه ای دارد.

انواع عیوبی قلبی مادرزادی
نقص سپتوم دهلیزی –ASD
نقص سپتوم بطنی – VSD
نقص دیواره دهلیزی بطنی
دریچه آئورت دو لتی
کوآرکتاسیون آئورت
ناهنجاری های مادرزادی دریچه میترال
بطن راست با دو خروجی
ناهنجاری ابشتین
سندرم ایزن منگر
سندرم هیپوپلازی سمت چپ قلب
بیماری کاوازاکی
سندرم QT طولانی
آنومالی جزئی برگشت ورید ریوی
آنومالی کامل برگشت ورید ریوی
مجرای شریانی باز - PDA
باز ماندن دریچه بیضی قلب - مجرای بین دهلیزی باز
آترزی شریان ریوی
آترزی شریان ریوی با نقص سپتوم بطنی
آترزی شریان ریوی با سپتوم بطنی دست نخورده
آترزی دریچه سه لتی
تنگی دریچه ریوی
تترالوژی فالوت
جابجایی عروق بزرگ قلبی
ترانکوس آرتریوسوس
حلقه عروقی
سندرم ولف پارکینسون وایت - WPW

تشخیص:

ممکن است پزشک ابتدا طی یک معاینه معمول، صدایی غیر عادی در قلب بشنود و مشکوک به مشکلی در قلب کودک شود. مورمور قلب صدایی است که با گذر سریع خون از قلب یا رگ های خونی به گوش می رسد.
بیشتر مورمور های قلبی نگران کننده نیستند و نشانه نقص قلبی و عارضه ای خطرناک نخواهند بود.

آزمایشات تشخیصی نقص قلبی مادرزادی

اگر پزشک احتمال دهد فرزند شما نقص قلبی دارد، چندین آزمایش روی او را انجام می دهد. این آزمایش ها علاوه بر معاینات جسمی روتین شامل موارد زیر هم هستند:

اکوکاردیوگرام جنینی
اکوکاردیوگرام
الکتروکاردیوگرام
عکس برداری اشعه ایکس از قفسه سینه
پالس اکسیمتری و گاهی کاتتریزاسیون
ام آر آی قلب و عروق

دلایل:

در طی شش هفته اول حاملگی، قلب شروع به شکل گرفتن و تپش می کند. در این زمان بحرانی، عروق خونی اصلی که به قلب وارد و از آن خارج می شوند تشکیل می شوند.
محققان دقیقا نمی دانند چه چیزی باعث این عیوب می شود، اما فکر می کنند که ژنتیک، بعضی از عارضه های جسمی، برخی از داروها و عوامل محیطی مانند سیگار در بروز این وضعیت نقش دارند.

انواع عیوبی قلبی

عیوب قلبی مادرزادی متنوعی وجود دارد که در این دسته بندی عمده قرار می گیرند:

سوراخ در قلب
انسداد جریان خون
ناهنجاری عروق خونی
اختلالات دریچه قلب
قلبی که رشد کافی نکرده است
ترکیبی از چندین نقص قلبی

عوامل خطر ساز

اغلب عیوب مادرزادی قلب ناشی از عارضه هایی در رشد اولیه قلب کودک است که علت آنها ناشناخته است. با این حال، ممکن است برخی از عوامل محیطی و ژنتیکی در بروز عیوب مادرزادی قلب نقش داشته باشند که عبارتند از:

سرخجه – روبلا یا سرخک آلمانی: ابتلا به سرخجه در دوران بارداری می تواند در رشد قلب کودک مشکلاتی ایجاد کند. بهتر است پزشک قبل از بارداری ایمنی به این بیماری ویروسی را آزمایش کند و اگر ایمنی نداشتید شما را واکسینه کند.
دیابت: شما می توانید با کنترل دقیق دیابت قبل از شروع و در طول بارداری خطر ابتلا به نقص مادرزادی قلب را کاهش دهید. البته به طور کلی می توان گفت دیابت بارداری خطر ابتلا به نقص قلب نوزاد را افزایش نمی دهد.
داروها: مصرف بعضی داروها در دوران بارداری جنین را دچار عیوب مادرزادی، از جمله عیوب مادرزادی قلب می کنند. قبل از شروع بارداری به پزشک خود مراجعه کنید و او را از داروهایی که می خورید مطلع کنید.

داروهایی که اثر آنها در افزایش خطر نقص قلبی مادرزادی شناخته شده اند شامل تالیدومید، مهارکننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین، استاتین ها، داروهای ضد آکنه ایزوترتینوئین و لیتیوم هستند.

مصرف الکل در دوران بارداری: از الکل در دوران بارداری اجتناب کنید، زیرا خطر نقص قلبی مادرزادی را افزایش می دهد.
سیگار کشیدن: سیگار کشیدن در دوران بارداری احتمال ابتلا به نقص مادرزادی قلب در نوزاد را افزایش می دهد.
وراثت: امکان دارد اعضای خانواده عیوب قلبی مادرزادی را به ارث ببرند. این اختلال گاهی با یک سندرم ژنتیکی همراه است. بسیاری از کودکان مبتلا به سندرم داون دچار عیوب قلبی هستند. قطعه گمشده عوامل ژنتیکی کروموزوم 22 هم باعث نقص قلبی می شود.

چنین اختلالاتی را در طول رشد جنین با آزمایش ژنتیک تشخیص می دهند. اگر شما یک کودک مبتلا به نقص قلب مادرزادی داشته باشید، مشاور ژنتیک می تواند شانس ابتلای فرزند بعدی تان را به شما بگوید.

مراقبت:

گاهی عیوب قلبی مادرزادی اثر طولانی مدتی روی سلامت کودک ندارد و در برخی موارد چنین عیوبی می توانند به سادگی بدون درمان رها شوند. با توجه به نوع نقص قلب کودک ، پزشکان آن را با روش های زیر درمان می کنند:

روش های شامل بهره گیری از کاتتریزاسیون

عمل جراحی قلب باز
پیوند قلب
داروها: داروهای مهارکننده آنزیم تبدیل آنژیوتانسین، مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین و مسدود کننده های بتا و داروهایی که باعث از دست دادن مایعات می شوند -دیورتیک ها- که به کاهش فشار خون، ضربان قلب و میزان مایعات در قفسه سینه کمک می کنند و همچنین دارو های آریتمی

نکاتی که باید رعایت کرد

محدودیت های ورزشی: اگرچه بعضی از کودکان نیاز به محدود کردن میزان یا نوع ورزش دارند، اما بسیاری از آن ها می توانند در فعالیت های عادی یا نزدیک به عادی فعالیت کنند. پزشک به شما می گوید کودک تا چه حد باید محدودیت فعالیت داشته باشد.
پیشگیری از ابتلا به عفونت
نظارت و درمان مادام العمر

پیشگیری از نقص قلبی مادرزادی در کودک

از آنجا که علت دقیق بسیاری از عیوب مادرزادی قلب ناشناخته است، جلوگیری از آنها امکان ندارد. با این حال، می توان برخی از نکات را رعایت کرد تا خطر کلی نقص مادرزادی و نقایص قلبی را کاهش داد، موارد زیر از آن جمله اند:

دریافت واکسن سرخجه
کنترل بیماری های مزمن مانند دیابت و صرع
اجتناب از مصرف مواد مضر مانند شوینده های قوی، رنگ ساختمانی، دارو های گیاهی، شیمیایی و مکمل بدون دستور پزشک، سیگار و الکل
مصرف مولتی ویتامین به همراه اسید فولیک با مشورت پزشک: مصرف روزانه 400 میکروگرم اسید فولیک باعث کاهش نقایص مادرزادی در مغز و نخاع می شود و همچنین به کاهش خطر ابتلا به عیوبی قلبی کمک می کند.

علائم:

نقص مادرزادی شدید معمولا در چند روز یا چند ماه اول تولد مشخص می شود. نشانه ها و علایم شامل موارد زیر هستند:

رنگ پوست خاکستری کمرنگ یا آبی -سیانوز
تنفس سریع -نوزادان به طور طبیعی نفس‌شان تند است اما در صورتی که تعداد تنفس‌شان بیشتر از 50 تا 60 بار در دقیقه است و قبلشان تندتر می‌زند نشان دهنده بیماری قلبی در کودک است. البته به این معنا نیست که تنها با تندی نفس کودک به بیماری قلبی مبتلا شده است بلکه ممکن است این علایم علت بیماری‌های دیگری نیز باشد
تورم پاها، شکم یا اطراف چشم
تنگی تنفس در حین شیر خوردن که باعث می شود نوزاد خوب وزن نگیرد -موقعی که کودک شیر می‌خورد خسته شود و مرتب سینه مادر را از دهانش خارج کند تا نفس بگیرد و به جای اینکه همانند یک کودک نرمال در عرض 10 دقیقه شیر بخورد 40 طول می کشد تا شیر بخوردند

عیوب قلبی مادرزادی کم شدت، ممکن است تا رسیدن به سنین بالاتر در کودک تشخیص داده نشوند و هیچ علایم قابل توجهی دراو بروز نکند. اما اگر در سال های بعد علایم و نشانه ای بروز کند به شرح زیر خواهد بود:

به راحتی در ورزش یا سایر فعالیت های جسمی دچار تنگی نفس می شود
به راحتی در ورزش یا سایر فعالیت های جسمی خسته می شود
در حال ورزش یا سایر فعالیت های جسمی از حال می رود
دست، مچ پا یا بخش پایینی پا دچارتورم می شود

عوارض نقص قلبی مادرزادی در کودک

برخی از عوارض احتمالی که ممکن است در اثر نقص قلب مادرزادی رخ دهند عبارتند از:

نارسایی احتقانی قلب: این عارضه جدی در نوزادان مبتلا به نقص قلبی شدید امکان بروز دارد. ازعلایم نارسایی احتقانی قلب می توان به تنفس سریع که اغلب با صدای آه همراه است و وزن نگرفتن صحیح نوزاد اشاره کرد.
کاهش سرعت رشد نوزاد: کودکان مبتلا به نقص قلبی مادرزادیِ شدید، نسبت به کودکانی که به نقص قلبی دچار نیستند، کندتر رشد می کنند. جثه آنها نسبت به هم سالانشان کوچک تر است و اگر دستگاه عصبی آن ها هم تحت تاثیر عیوب قلبی قرار گرفته باشد در یادگیری راه رفتن و صحبت کردن تاخیر خواهند داشت.

مشکلات ریتم قلب: ممکن است مشکلات ریتم قلب –آریتمی- ناشی از نارسایی قلبی مادرزادی یا در اثر بروز زخم هایی باشد که بعد از عمل جراحی تصحیح نقص قلبی مادرزادی ایجاد می شود.
سیانوز: اگر نقص قلب کودک باعث شود اکسیژن رسانی خون بند ناف کافی نباشد، نوزاد دچار کبودی رنگ پوست می شود که به آن سیانوز می گویند.
سکته مغزی: اگر چه غیر معمول است، اما برخی از کودکان مبتلا به نقص قلب مادرزادی به دلیل حرکت لخته خون در سوراخ قلب به سمت مغز، در معرض خطر ابتلا به سکته مغزی هستند.
مشکلات عاطفی: بعضی از کودکان مبتلا به نقص قلبی مادرزادی به دلیل جثه کوچک، محدودیت های فعالیت و یا مشکلات یادگیری شان احساس ناامنی یا مشکلات عاطفی می کنند. اگر نگران خلق و خوی فرزند خود هستید، با دکتر او صحبت کنید.
نیاز به نظارت مادام العمر: کودکان مبتلا به اختلالات قلب باید در تمام طول عمر خود تحت نظارت قلبی قرار گیرند، زیرا نقص آنها می تواند منجر به افزایش خطر ابتلا به عفونت بافت قلب -اندوکاردیت، نارسایی قلبی یا مشکلات دریچه قلب شود. اکثر کودکان مبتلا به نقص قلبی مادرزادی می بایست به صورت مادام العمر و به طور منظم زیر نظر یک متخصص قلب و عروق باشند.

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم

اغلب اوقات نقص مادرزادی شدید قبل یا بلافاصله بعد از تولد تشخیص داده می شود. اگر تصور می کنید نوزاد دارای علایم یا نشانه های بالا است، با پزشک اطفال تماس بگیرید.