اطلاعات بيماري

ذات الریه - سینه پهلو (Pneumonia)

پنومونی یا ذات الریه یا سینه پهلو عفونتی است که باعث ملتهب شدن کیسه های هوایی در یک یا هر دو ریه می گردد. کیسه های هوایی ممکن است پر از مایع یا چرک شوند که باعث سرفه همراه با خلط یا چرک، تب، لرز و اشکال در نفس می گردد.
پنومونی ممکن است خفیف تا شدید و تهدیدکننده زندگی باشد. پنومونی در نوزادان و کودکان خردسال، افراد مسن تر از 65 سال، افرادی که مشکلات سلامت دارند یا افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، خطرناک تر است.

تشخیص:

با مشاهده علائمی که ذکر کردیم، پزشک به ذات‌الریه شک می‌کند. در این وضعیت عکسبرداری از قفسه سینه بسیار کمک‌کننده است. عفونت ریه به صورت کدورت در عکس‌ دیده می‌شود. از این راه می‌توان به وسعت عفونت نیز پی برد. آزمایش خون هم در تشخیص شدت ذات‌الریه و انتشار عفونت در جریان خون کمک‌کننده است. در افراد مبتلا به ذات‌الریه شدید اغلب تعداد گلبول‌های سفید بسیار بالا می‌رود و گاهی عفونت در کشت خون نیز گزارش می‌شود. معاینه به کمک گوشی پزشکی و شنیدن صداهای ریه هم اهمیت زیادی دارد. زمان بروز ذات‌الریه صداهای ریه ممکن است کاهش پیدا کنند یا خس‌خس و خشونت صدا از ریه شنیده شود. گاهی اوقات نیز ریه به دنبال ذات‌الریه، آب می‌آورد و در بعضی قسمت‌ها تغییر صدا پیدا می‌کند. اگر فرد دارای علائم ذات‌الریه شدید یا به بیماری زمینه‌ای مبتلا باشد، باید حتما او را در بیمارستان بستری کرد.

دلایل:

بسیاری از میکروب ها می توانند باعث ذات الریه شوند. ویروس ها و باکتری ها شایع ترین آنها هستند که از طریق هوایی که تنفس می کنیم وارد بدن می گردند. بدن بطور معمول با این میکروب ها مبارزه کرده و مانع آلوده شدن ریه ها می شود. اما گاهی با وجود اینکه فرد از سلامت عمومی خوبی برخوردار است این میکروب ها بر سیستم ایمنی بدن غلبه می کنند.
پنومونی یا ذات الریه براساس نوع میکروبی که عامل ایجاد بوده است طبقه بندی می شوند.

1-پنومونی اکتسابی از جامعه

پنومونی اکتسابی از جمله شایع ترین نوع پنومونی است که خارج از فضای بیمارستان یا سایر مراکز درمانی اتفاق می افتد. عامل ایجاد آن ممکن است گروه های میکروبی زیر باشد:

باکتری: این نوع پنومونی ممکن است به تنهایی یا پس از ابتلا به سرماخوردگی یا آنفولانزا اتفاق بیفتد. ممکن است یک بخش (لوب) از ریه را درگیر کند، بیماری که پنومونی لوبار نام دارد.
ارگانیسم های شبیه باکتری: مایکوپلاسما پنومونی نیز ممکن است باعث پنومونی شود. علائمی که ایجاد می کند خفیف تر از سایر پنومونی هاست. پنومونی راه رفتن اصطلاحی است که برای انواعی از پنومونی که به اندازه کافی شدید نیست تا نیاز به استراحت در بستر داشته باشد استفاده می شود و ممکن است مایکوپلاسما پنومونی عامل آن باشد.
ویروس ها: برخی ویروس های عامل سرماخوردگی و آنفولانزا می توانند باعث پنومونی شوند. ویروس ها شایع ترین عامل پنومونی در کودکان زیر 5 سال هستند. پنومونی ویروسی معمولا خفیف است. اما در برخی موارد می تواند بسیار جدی شود.
قارچ ها: این نوع پنومونی در افرادی که مشکلات مزمن سلامت دارند یا سیستم ایمنی شان ضعیف است و در افرادی که دوز بالایی از میکروارگانیسم ها را استنشاق کرده اند، شایع تر است. قارچی که عامل این پنومونی است در خاک یا فضولات پرندگان یافت می شود.

2-پنومونی اکتسابی از بیمارستان

برخی بیماران زمانی که برای بیماری دیگری در بیمارستان بستری هستند، به پنومونی مبتلا می شوند. این نوع پنومونی ممکن است جدی باشد زیرا باکتری های ایجاد کننده آن ممکن است به آنتی بیوتیک ها مقاومت بیشتری نشان دهند. کسانی که زیر دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) هستند در معرض خطر بالای این نوع پنومونی می باشند.

3-پنومونی اکتسابی از مراکز بهداشتی

این نوع پنومونی عفونتی باکتریایی است که در افرادی که به مدت طولانی از امکانات مراقبتی استفاده می کنند یا در درمانگاه ها درمان شده اند مثل مراکز دیالیز کلیه، اتفاق می افتد. شبیه به پنومونی اکتسابی از بیمارستان، باکتری های عامل این پنومونی ممکن است مقاومت بیشتری به آنتی بیوتیک ها داشته باشند.

4-پنومونی استنشاقی

این پنومونی وقتی اتفاق می افتد که فرد غذا، نوشیدنی، استفراغ یا بزاق خود را به داخل ریه هایش فرو داده و استنشاق می کند. پنومونی استنشاقی بیشتر زمانی اتفاق می افتد که چیزی واکنش های طبیعی دهان را آسیب زده باشد مثل آسیب مغزی یا مشکلات بلع یا مصرف بیش از حد الکل یا مواد مخدر.

گروه های خطر

این بیماری همه گروه‌های سنی را می‌تواند درگیر کند؛ یعنی از نوزادان گرفته تا جوانان و افراد مسن می‌توانند دچار ذات‌الریه شوند، اما عوارض خطرناک و مرگ و میر بر اثر آن در 2 سر طیف سنی یعنی نوزادان، کودکان و افراد مسن بیشتر ‌دیده می‌شود. افراد سیگاری، کودکان و افراد مسن، مبتلایان به دیابت، آسم، بیماری‌های ریوی، سرطان، ایدز، نارسایی‌های مزمن کلیه و کبد، افراد تحت شیمی‌درمانی، مصرف‌کنندگان داروهای کورتونی و خانم‌های باردار مستعد ابتلا به ذات‌الریه به دنبال سرماخوردگی و آنفلوانزا هستند. درکل، هر عاملی که باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شود، فرد را در خطر بیشتری برای ابتلا به ذات‌الریه شدید قرار می‌دهد.

پیشگیری

یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از ابتلا به ذات‌الریه و سایر بیماری‌های تنفسی واگیردار، رعایت بهداشت عمومی است. برای این منظور بیماران باید هنگام عطسه و سرفه جلوی دهان خود را بگیرند و سیر درمان را پیگیری کنند. افراد سالم نیز نباید با بیماران تماس داشته باشند.
برای پیشگیری از برخی انواع ذات‌الریه می‌توان از واکسن هم استفاده کرد. واکسن آنفلوانزا یکی از این واکسن‌هاست که باید هر سال اوایل فصل پاییز برای افراد مستعد و مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌های تزریق شود. واکسن دیگری هم در این زمینه وجود دارد که از بروز ذات‌الریه بر اثر باکتری پنوموکوک جلوگیری می‌کند. این واکسن در ایران موجود است و 2 نوع دارد و بیشتر برای افراد با سیستم ایمنی ضعیف تزریق می‌شود؛ از جمله افراد مسن، افرادی که طحالشان را برداشته‌اند و افرادی که شیمی‌درمانی می‌شوند.
واکسن پنوموکوک مثل واکسن آنفلوانزا نیاز به تکرار سالانه ندارد اما در برخی موارد نیاز به تکرار بعد از 5 سال وجود دارد.

مراقبت:

درمان پنومونی شامل از بین بردن عفونت و پیشگیری از عوارض بیماری است. کسانی که به پنومونی اکتسابی از جامعه مبتلا هستند معمولا در خانه درمان دارویی می شوند. اگرچه بیشتر علائم ظرف چند روز تا چند هفته درمان می شود اما احساس خستگی یک ماه یا بیشتر ادامه دارد.
درمان های خاص بستگی به نوع و شدت پنومونی، سن بیمار و سلامت عمومی او دارد. آنتی بیوتیک ها، داروهای کاهنده تب و داروهای ضد سرفه خط درمان پنومونی را تشکیل می دهند.
ممکن است بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد اگر:

مسن تر از 65 سال سن
در ارتباط با زمان، مکان ها و اشخاص گیج باشد
حالت تهوع و استفراغ مانع از نگه داشتن داروی آنتی بیوتیک در معده شود
فشار خون بیمار افت دارد
تنفس بیمار سریع است
برای تنفس نیاز به کمک دارد
دمای بدن پایین تر از حد نرمال است
ضربان قلب زیر 50 یا بالای 100 است

بستری شدن کودکان در بیمارستان مستلزم داشتن موارد زیر است:

کمتر از 2 ماه سن داشته باشند
بشدت خواب آلود باشند
مشکل تنفس داشته باشند
سطح اکسیژن خون شان پایین باشد
بدنشان بی آب بنظر برسد
دمای بدنشان کمتر از حد نرمال باشد

علائم:

علائم ذات الریه بسته به عواملی چون نوع میکروبی که باعث عفونت شده، سن بیمار و سلامت عمومی وی ممکن است خفیف تا شدید باشد. علائم خفیف اغلب شبیه به علائم سرماخوردگی یا آنفولانزاست اما مدت بیشتری طول می کشند.
این علائم شامل موارد زیر است:

تب، تعریق و لرز
سرفه که ممکن است تولید خلط کند
درد قفسه سینه موقع نفس کشیدن یا سرفه کردن
تنگی نفس
خستگی
حالت تهوع، استفراغ یا اسهال

نوزادان ممکن است هیچ یک از علائم عفونت را نشان ندهند. یا ممکن است استفراغ، تب و سرفه، بی قراری یا خستگی و نداشتن انرژی، اشکال در تنفس و غذا خوردن را نشان دهند.
افراد مسن تر از 65 سال و افرادی که از سلامت عمومی پایینی برخوردارند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند ممکن است دمای بدنی بالاتر از حد معمول داشته باشند. مسن سالان مبتلا به ذات الریه گاهی تغییرات ناگهانی در آگاهی روانی نشان دهند.