اطلاعات بيماري

• در رابطه با شکل: آیا شکل کیست غیرنرمال است؟
• در رابطه با سایز: سایز کیست چقدر است؟
• در رابطه با ترکیب: آیا کیست با مایع، مواد جامد و یا مخلوط آن دو پر شده است؟ کیست‌های حاوی مایع، سرطانی نیستند ولی آن دسته از کیست‌هایی که با مواد جامد یا مخلوط (هر دو مواد جامد و مایع) پر شده‌اند، به ارزیابی‌های بیشتر برای تعیین وجود سرطان نیاز دارند.

1. تست بارداری: تست مثبت بارداری نشان دهنده کیست از نوع جسم زرد است، یعنی زمانی‌که فولیکول پاره شده تخمک خود را رها می‌کند، مجددا بسته شده و با مایع پر می‌شود و تشکیل کیست جسم زرد را می‌دهد.
2. سونوگرافی رحم و اجزای رحمی: در این فرایندِ بدون درد از دستگاه مبدل (ترانسدیوسر) برای فرستادن و گرفتن امواج صوتی فرکانس بالا (اولتراسوند) استفاده می‌کنند. این دستگاه می‌تواند از روی شکم یا درون واژن حرکت داده شود تا تصاویری از رحم و تخمدان‌ها روی یک صفحه ویدیویی ایجاد کند. سپس پزشک به آنالیز و بررسی این تصاویر می‌پردازد تا وجود کیست را تعیین کرده و محل را مشخص و ترکیب آن را نیز از لحاظ محتوای آن (مایع، جامد یا مخلوط) تعیین سازد.
3. لاپارسکوپی: از لاپاروسکوپ که وسیله‌ای نورانی و باریک است به منظور مشاهده تخمدان‌ها و برداشتن کیست تخمدانی استفاده می‌کنند. بدین ترتیب که از طریق برش کوچکی دستگاه را وارد حفره شکمی می‌کنند.
4. آزمایش خون CA-125: معمولا سطوح خونی پروتئینی به نام آنتی‌ژن سرطان 125 (CA-125) در زنان مبتلابه سرطان تخمدان اندازه‌گیری می‌شود. چنانچه فرد کیست‌های تخمدانی جامد داشته و در معرض ریسک سرطان تخمدان قرار داشته باشد، پزشک سطوح CA-125 را در خون اندازه‌گیری می‌کند تا به تعیین سرطانی بودن کیست موجود بپردازد. سطوح افزایش یافته CA-125 در بیماری‌های غیرسرطانی دیگری نیز دیده می‌شوند، بیماری‌هایی همچون آندومتریوز، فیبروم رحمی و بیماری التهابی رحم.

1. کیست فولیکولی: غده هیپوفیز مغز در اواسط سیکل قاعدگی، جریانی را از هورمون LH آزاد می‌کند که سیگنال رهاسازی تخمک را به فولیکول مخابره می‌کند. زمانی‌که همه چیز طبق برنامه باشد، تخمک به بیرون از فولیکول خود پرتاب می‌شود و سفر خود را در طول لوله فالوپ در جستجوی اسپرم و بارورشدن آغاز می‌کند. کیست فولیکولی زمانی ایجاد می‌شود که جریان LHوجود نداشته باشد. نتیجه فولیکولی خواهد بود که پاره نشده و تخمک خود را رها نمی‌کند در عوض رشد می‌کند و تبدیل به کیست‌شود. معمولا کیست‌های فولیکولی بی‌خطر هستند و به ندرت منجر به درد می‌شوند و به‌خودی‌خود در طول 2 یا 3 سیکل قاعدگی ناپدید شده و از بین می‌روند.
2. کیست جسم زرد: زمانی که LH جریان پیدا می‌کند و تخمک رها می‌شود، فولیکول پاره شده شروع به تولید مقادیر زیادی استروژن و پروژسترون در جهت آماده‌سازی برای بارداری می‌کند. این فولیکول تغییر یافته هم اکنون جسم زرد نامیده می‌شود. گاهی اوقات راه خروج تخمک باز نیست که منجر به جمع شدن مایع درون فولیکولی می‌شود که خود منتهی به تبدیل جسم زرد به کیست می‌شود. اگرچه معمولا این کیست به خودی خود بعد از چند هفته از بین می‌رود ولیکن ضخامت آن می‌تواند تقریبا تا 4 اینچ افزایش پیدا کند. این امکان وجود دارد که خونریزی درون کیست وجود داشته باشد یا اینکه کیست منجر به چرخش تخمدان شده و خونرسانی به آن قطع شود و درد شکمی یا رحمی ایجاد شود. چنانچه کیست با خون پُر شود، امکان پارگی آن و درنتیجه خونریزی داخلی و درد ناگهانی و شدید وجود خواهد داشت. داروی باروری به نام کلومیفن (کلومید یا سروفن) که برای تحریک تخمک‌گذاری استفاده می‌شود، خطر تشکیل کیست جسم زرد را بعد از تخمک‌گذاری افرایش می‌دهد. این نوع کیست‌ها تهدیدی برای نتایج بارداری نبوده و از وقوع آن جلوگیری نمی‌کنند.

• مراقبت و پیگیری‌های منظم: در صورتی که شما در سال‌های باروری هستید، علائمی ندارید و سونوگرافی نیز نشان دهنده کیست کوچک محتوی مایع است، می‌توانید صبر کنید و در 1یا 3 ماه دیگر مجدد آزمایشات خود را تکرار کنید. درواقع پزشک توصیه به انجام سونوگرافی بعد از مداخلات دوره‌ای می‌کند تا به بررسی تغییرات در سایز کیست موجود بپردازد. همچنین پیگیری‌های منظم همراه با انجام سونوگرافی درمان معمولی است که در زنان یائسه مبتلا به کیست‌های کوچک (با ضخامت کمتر از 2 سانتی‌متر) حاوی مایع توصیه می‌شود.
• قرص‌های ضدبارداری: پزشک قرص‌های خوارکی ضدبارداری را به منظور کاهش خطر تشکیل کیست‌های جدید در سیکل‌های قاعدگی بعدی تجویز می‌کند. از دیگر مزایای قرص‌های خوراکی ضدبارداری کاهش معنادار ریسک سرطان تخمدان است. هرچه دریافت قرص‌های خوراکی ضدبارداری طولانی‌تر باشد خطر این سرطان کاهش بیشتری خواهد داشت.
• جراحی: در صورت بزرگی کیست، نبودن از نوع کیست‌های کارکردی، رشد و دوام آن به مدت 2یا 3 سیکل قاعدگی، نهایتا پزشک جراحی را توصیه خواهد کرد. کیست‌هایی که منجر به درد و علائم شدید می‌شوند نیز برداشته می‌شوند.
• برخی از کیست‌ها بدون درآوردن تخمدان‌ها، از طریق فرایندی موسوم به سیستکتومی برداشته می‌شوند. در برخی موارد نیز پزشک، تخمدان دچار کیست را برمی‌دارد و تخمدان دیگر که سالم است، باقی می‌ماند. این فرایند افورکتومی یا برداشتن یکی از تخمدان‌ها نامیده می‌شود. در هر دو فرایند فوق توانایی باروری شما حفظ می‌شود، البته در صورتی‌که در سال‌های باروری خود قرار داشته باشید. درواقع در صورت وجود یکی از تخمدان‌ها، همچنان منبعی برای تولید هورمون استروژن وجود دارد. چنانچه توده کیستی سرطانی تشخیص داده شود، پزشک پیشنهاد هیسترکتومی می‌دهد تا هر دو تخمدان و رحم فرد برداشته شوند. در بعد از یائسگی خطر کیست‌های جدید تخمدانی و از نوع سرطانی بیشتر می‌شود، در نتیجه پزشک در صورت وجود توده کیستی در بعد از یائسگی، جراحی را توصیه خواهد کرد. کاهش وزن و بر طرف کردن چاقی تاثر بسزایی در بهبود کیست تخمدان دارد. تغذیه سالم نقش مهمی را در کمک به بهبود کیست تخمدان بازی می‌کند.

• بی‌نظمی سیکل‌های قاعدگی
• درد در ناحیه لگن – یک درد پیوسته و همیشگی یا متناوب که به قسمت تحتانی کمر و ران ها منتشر می‌شود.
• درد لگنی کوتاه‌مدت قبل از شروع پریود یا قبل از اتمام پریود
• درد در حین رابطه جنسی (مقاربت دردناک)
• درد در حین دفع مدفوع یا احساس فشار در روده‌ها
• تهوع، استفراغ یا حساسیت پستان‌ها شبیه به حالت دوران بارداری
• احساس پُری و سنگینی در شکم
• احساس فشار در ناحیه مقعد و مثانه – عدم تخلیه کامل مثانه

عوارض

1. کیست‌های درموئید: این کیست‌ها حاوی بافت‌هایی همچون مو، پوست یا دندان هستند. به ندرت سرطانی هستند ولیکن می‌توانند بزرگ شده و منتهی به حرکت دادن تخمدان به خارج از محل خود در لگن شوند. چنین شرایطی خطر چرخش‌های دردناک تخمدانی را افرایش می‌دهند که پیچ‌خوردگی تخمدانی نامیده می‌شوند.
2. آندومتریوما: این کیست‌ها در نتیجه آندومتریوز به وجود می‌آیند، شرایطی که سلول‌های رحمی در خارج از رحم رشد پیدا می‌کنند. برخی از این بافت‌ها به تخمدان متصل می‌شوند و رشد آنها در این قسمت منجر به تشکیل کیست‌های آندومتریوما می‌شود.
3. کیست آدنوم: این نوع کیست‌ها در بافت تخمدان رشد می‌کنند و حاوی مواد مترشحه سروزی یا موکوس هستند. ضخامت آنها می‌تواند تا 12 اینچ یا بیشتر باشد و منتهی به پیچ‌خوردگی تخمدان شوند.