سیژر (Seizures)
مغز دارای میلیون ها نورون (سلول عصبی) است که در ایجاد و دریافت تکانه های الکتریکی نقش دارند. این تکانه ها به نورون ها اجازه می دهند با هم در ارتباط باشند. هنگام سیژر (حمله) در مغز فعالیت غیرعادی و شدیدی وجود دارد و باعث تغییر در رفتار و هوشیاری فرد و/یا حرکات غیرعادی می گردد. این فعالیت معمولا تنها چند ثانیه تا دقیقه طول می کشد.
اپی لپسی یا صرع بیماری است که در آن فرد در معرض سیژرهای اپی لپتیک عودکننده قرار دارد. هرکس که سیژر دارد به این معنا نیست که اپی لپسی (صرع) هم دارد. سیژرهای غیر اپی لپتیک ممکن است در اثر سایر بیماریهایی چون قند خون پایین، حمله عصبی یا غش ایجاد شوند.
اپی لپسی یا صرع بیماری است که در آن فرد در معرض سیژرهای اپی لپتیک عودکننده قرار دارد. هرکس که سیژر دارد به این معنا نیست که اپی لپسی (صرع) هم دارد. سیژرهای غیر اپی لپتیک ممکن است در اثر سایر بیماریهایی چون قند خون پایین، حمله عصبی یا غش ایجاد شوند.
دلایل:
همانطور که گفتیم همه سیژرها بدلیل اپی لپسی اتفاق نمی افتند. سه گروه اصلی برای علت سیژر در نظر می گیرند:
سیژرهای اپلی لپتیک (Epileptic seizures): مبتلایان به اپی لپسی نوعی نقص عملکرد مغز دارند که متناوباَ باعث اپیزودهایی از فعالیت الکتریکی غیرعادی می گردد. این حالت بوسیله هرنوع آسیب مغزی مثل ضربه، سکته مغزی، عفونت مغز یا تومور مغزی ایجاد می گردد. در برخی افراد اپی لپسی یک بیماری ارثی است. در بسیاری موارد نیز علت سیژر اپی لپتیک مشخص نیست.
سیژرهای تحریک شده (Provoked seizures): یک نوع مشابه از فعالیت الکتریکی غیرعادی در مغز ممکن است بدلیل مصرف داروی خاص، مصرف الکل و هر نوع عدم تعادلی در بدن مثل قند خون پایین ایجاد شود. این سیژرها را سیژرهای تحریک شده می گویند. با برطرف شدن مشکل معمولا سیژر تکرار نمی شود. کسانی که این نوع سیژر را دارند به اپی لپسی مبتلا نیستند.
سیژرهای غیر اپی لپتیک (Nonepileptic seizures): سیژرهای غیر اپی لپتیک شبیه سیژرها هستند اما بوسیله فعالیت غیرعادی مغز ایجاد نمی شوند. غش، اختلال عضلانی یا بیماریهای روانی از علل این سیژر است.
سیژرهای اپلی لپتیک (Epileptic seizures): مبتلایان به اپی لپسی نوعی نقص عملکرد مغز دارند که متناوباَ باعث اپیزودهایی از فعالیت الکتریکی غیرعادی می گردد. این حالت بوسیله هرنوع آسیب مغزی مثل ضربه، سکته مغزی، عفونت مغز یا تومور مغزی ایجاد می گردد. در برخی افراد اپی لپسی یک بیماری ارثی است. در بسیاری موارد نیز علت سیژر اپی لپتیک مشخص نیست.
سیژرهای تحریک شده (Provoked seizures): یک نوع مشابه از فعالیت الکتریکی غیرعادی در مغز ممکن است بدلیل مصرف داروی خاص، مصرف الکل و هر نوع عدم تعادلی در بدن مثل قند خون پایین ایجاد شود. این سیژرها را سیژرهای تحریک شده می گویند. با برطرف شدن مشکل معمولا سیژر تکرار نمی شود. کسانی که این نوع سیژر را دارند به اپی لپسی مبتلا نیستند.
سیژرهای غیر اپی لپتیک (Nonepileptic seizures): سیژرهای غیر اپی لپتیک شبیه سیژرها هستند اما بوسیله فعالیت غیرعادی مغز ایجاد نمی شوند. غش، اختلال عضلانی یا بیماریهای روانی از علل این سیژر است.
علائم:
پزشکان اغلب سیژرها را به دو دسته کانونی یا منتشر طبقهبندی میکنند. این طبقهبندی براساس چگونگی شروع فعالیت غیرطبیعی مغز است.
سیژر کانونی ((Focal seizures
اگر تشنج در اثر فعالیت غیرطبیعیِ فقط یک ناحیه از مغز ایجاد شده باشد، تشنجهای کانونی (فوکال) یا جزئی خوانده میشود. این نوع از تشنجها خود دو دسته را تشکیل میدهند.
- سیژرهای کانونی بدون از دست دادن هوشیاری (سیژر جزئی ساده): این نوع از سیژرها باعث از دست دادن هوشیاری نمیشوند. آنها ممکن است احساسات را تغییر داده یا بر حسهای 5 گانه بینایی، بویایی، لامسه، چشایی یا شنوایی تاثیر بگذارند. همچنین ممکن است مسئول بروز حرکات تند و سریع غیرارادی یک قسمت از بدن، مانند اندام فوقانی یا تحتانی و ظاهر شدن علائم حسی خودبهخودی، مانند سوزنسوزن شدن، سرگیجه و نورهای چشمکزن باشند.
- سیژرهای کانونی با اختلال در هوشیاری (سیژر جزئی پیچیده): این سیژرها دربرگیرنده تغییر یا از دست دادن هوشیاری یا آگاهی هستند. در طول سیژرهای جزئی پیچیده، بیمار ممکن است به یک نقطه خیره شده و بهطور طبیعی به محیط اطراف واکنش نشان نداده یا حرکات تکرارشونده انجام دهد، مانند مالیدن دست، جویدن، بلع یا راه رفتن دایرهوار.
علایم سیژرهای کانونی ممکن است با دیگر اختلالات نورولوژیکی اشتباه گرفته شوند، مانند میگرن، نارکولپسی یا بیماری روانی. برای افتراق این شرایط از هم، انجام معاینات و تستهای جامع ضروری است.
سیژر منتشر (Generalized)
سیژرهایی که تمامی نواحی مغزی را درگیر میکنند، تحت عنوان سیژرهای منتشر نامیده میشوند. در حال حاضر، 6 نوع از این سیژرها وجود دارند و شناخته شدهاند.
- سیژر ابسنس (Absence): این نوع از تشنج که پیش از این، تشنج پتیت مال (petimal) نامیده میشد، اغلب در کودکان رخ داده و به صورت خیره شدن به یک نقطه یا حرکات ظریف بدن مانند چشمک زدن یا ملچملوچ کردن خود را نشان داد. این تشنجها اغلب در دستهها رخ داده و باعث از دست دادن کوتاه آگاهی میشوند.
- سیژر تونیک (Tonic): این نوع از سیژرها باعث سفت شدن عضلات میشوند. اغلب هم عضلات کمر، بازوها و ساقهای پا درگیر شده و منجر به زمین خوردن بیمار میشوند.
- سیژر آتونیک (Atonic): این نوع از سیژرها که تحت عنوان سیژرهای سقوط کننده هم شناخته میشوند، باعث از دست دادن کنترل عضلات شده و میتواند فرد بیمار را ناگهان روی زمین بیندازد.
- سیژر کلونیک (Clonic): سیژرهای کلونیک با حرکات ریتمیک و تند و سریع عضلات در ارتباط هستند. این نوع سیژرها اغلب گردن، صورت و بازوها را درگیر میکند.
- سیژر میوکلونیک (Myoclonic): سیژرهای میوکلونیک اغلب به صورت پرشهای کوتاه ناگهانی یا تکانهای ناگهانی دست و پا خود را بروز میدهند.
- سیژر تونیک ـ کلونیک: این دسته از سیژرهای منتشر، که پیش از این با نام سیژرهای گراند مال (grand mal) شناخته میشدند، دراماتیکترین نوع سیژرها هستند و میتوانند باعث از دست دادن ناگهانی هوشیاری، سفت شدن و تکان خوردن بدن و گاهی اوقات، از دست دادن کنترل مثانه یا گازگرفتن زبان شوند.
محرک های سیژر
سیژر در بخش کمی از بیماران با بعضی چیزها تحریک می شود مثل احساسات قوی، ورزش شدید، موسیقی بلند یا نورهای خیره کننده. به محض مواجه شدن با این محرک ها فرد دچار سیژر می شود.
اگرچه سایر عوامل را به سختی می توان به بروز سیژر ربط داد اما می توانند احتمال سیژر را بالا ببرند. بعنوان مثال تب، عادت ماهیانه، کمبود خواب و استرس خطر بروز سیژر را در برخی افزایش می دهند.
پس از سیژر (postictal state): در بسیاری از انواع سیژر ممکن است شما هنگام حمله آگاه نباشید. وقتی به شما گفته شود حین حمله این رفتارها را داشته اید ممکن است باور نکنید چون اصولا خاطره ای از آن در ذهن نمی ماند.
پس از سیژر ممکن است احساس گیجی و خستگی کنید و سردرد ضربان دار بگیرید. این دوره معمولا چند دقیقه طول می کشد اگرچه ممکن است ساعتها یا روزها نیز به درازا بکشد.
در برخی بیماران دوره پس از سیژر با علائمی همراه است. بعنوان مثال، ضعف خفیف تا شدید دست ها، بازوها یا پاها. برخی در صحبت کردن مشکل دارند یا موقتا بینایی خود یا سایر حس ها را از دست می دهند. این علائم در تشخیص نوع سیژر و بخشی از مغز که حین حمله تحت تاثیر قرار گرفته کمک می کنند.
اگرچه سایر عوامل را به سختی می توان به بروز سیژر ربط داد اما می توانند احتمال سیژر را بالا ببرند. بعنوان مثال تب، عادت ماهیانه، کمبود خواب و استرس خطر بروز سیژر را در برخی افزایش می دهند.
پس از سیژر (postictal state): در بسیاری از انواع سیژر ممکن است شما هنگام حمله آگاه نباشید. وقتی به شما گفته شود حین حمله این رفتارها را داشته اید ممکن است باور نکنید چون اصولا خاطره ای از آن در ذهن نمی ماند.
پس از سیژر ممکن است احساس گیجی و خستگی کنید و سردرد ضربان دار بگیرید. این دوره معمولا چند دقیقه طول می کشد اگرچه ممکن است ساعتها یا روزها نیز به درازا بکشد.
در برخی بیماران دوره پس از سیژر با علائمی همراه است. بعنوان مثال، ضعف خفیف تا شدید دست ها، بازوها یا پاها. برخی در صحبت کردن مشکل دارند یا موقتا بینایی خود یا سایر حس ها را از دست می دهند. این علائم در تشخیص نوع سیژر و بخشی از مغز که حین حمله تحت تاثیر قرار گرفته کمک می کنند.