اطلاعات بيماري

کولیت اولسراتیو (Ulcerative colitis)

کولیت اولسراتیو یک بیماری التهابی روده است (IBD) که موجب التهابات طولانی مدت و زخم (اولسر) در دستگاه گوارش می شود. این بیماری جدار داخلی روده بزرگ (روده بزرگ) و رکتوم (مقعد) را درگیر می کند. نشانه های این بیماری معمولا در اثر گذر زمان پدیدار می شوند و ناگهانی بروز نمی کنند.
کولیت اولسراتیو می تواند موجب ناتوانی فرد گردد و حتی گاهی اوقات ممکن است عوارض آن زندگی فرد را در معرض خطر قرار دهند. با وجود اینکه این بیماری درمان خاصی ندارد اما روش های مختلف درمانی می تواند به طور چشمگیری علائم و نشانه های بیماری را کاهش دهد و حتی موجب بهبودی های طولانی مدت شوند.

دلایل:

دلیل اصلی این بیماری ناشناخته است. پیش از این پزشکان به رژیم غذایی و اضطراب به عنوان عوامل بیماری مشکوک بودند، اما اکنون می دانند با اینکه ممکن است این عوامل بیماری را وخیم تر کنند اما عامل اصلی کولیت اولسراتیو نیستند.
یکی از عللِ ممکن، اختلال عملکرد دستگاه ایمنی بدن است. وقتی دستگاه ایمنی فرد سعی می کند یک ویروس یا باکتری مهاجم را سرکوب کند، یک پاسخ ناهنجار از دستگاه ایمنی سبب حمله به سلول های دستگاه گوارش نیز می شود.
علاوه بر این به نظر می رسد در ابتلا به کولیت اولسراتیو وراثت نقش مهمی دارد. به همین دلیل این بیماری در افرادی که اعضای خانواده آن ها نیز مبتلا هستند، شایع تر است. البته بیشتر افراد مبتلا به این کولیت سابقه فامیلی ندارند.

عوامل خطر آفرین

این بیماری در زنان و مردان به یک اندازه شایع است. عوامل خطر ساز به قرار زیر است:

سن: کولیت اولسراتیو معمولا قبل از سی سالگی آغاز می شود، اما در هر سنی امکان بروز دارد. حتی ممکن است در برخی افراد تا سن 60 سالگی بروز نکند.
نژاد و قومیت: با وجود اینکه سفید پوستان بیشتر در معرض ابتلا به کولیت اولسراتیو هستند، اما این بیماری در هر نژادی امکان ظهور دارد. در نژاد یهودیان اشکنازی امکان ابتلا به بیماری از همه بیشتر است.
سابقه خانوادگی: اگر خواهر و برادر یا والدین یا فرزند فرد دچار این بیماری باشند شانس ابتلا به این بیماری در فرد بالا می رود.
مصرف ایزوترتینوئین: ایزوترتینوئین دارویی است که گاهی اوقات برای درمان آکنه کیستیک یا آکنه مصرف می شود. در برخی از تحقیقات این دارو عامل افزایش خطر بتلا به IBD به شمار می رود، اما رابطه مشخصی بین کولیت اولسراتیو و ایزوترتینوئین به اثبات نرسیده است.

مراقبت:

درمان کولیت اولسراتیو هم روش های دارویی و هم جراحی را شامل می شود. گروه های متعددی از داروها در درمان این بیماری موثر هستند. نوع داروی مصرفی شما بستگی به شدت بیماری دارد. دارو هایی که در برخی افراد موثر واقع می شوند ممکن است در برخی دیگر پاسخگو نباشند. بنابراین ممکن است مدت زیادی طول بکشد تا داروی موثر خود را بیابید. علاوه بر این از آنجا که بعضی از داروها عوارض جانبی شدیدی دارند، باید در انتخاب هر دارو خطرات و مزایای آن را به خوبی بسنجید.

دارو های ضد التهابی

در درمان بیماری های التهابی روده اولین داروهای تجویزی معمولا دارو های ضد التهابی هستند. این داروها عبارتند از:

آمینوسالیسیلات ها: سولفاسالازین در کاهش نشانه های این بیماری بسیار موثر است اما دارای عوارض جانبی از جمله ناراحتی های گوارشی و سردرد نیز می باشد. برخی 5-آمینو سالیسیلات ها مثل مزالامین، بالسالازید، السالازین، به صورت های خوراکی، انما یا شیاف موجود است. هر کدام از این انواع با توجه به این تجویز می شود که کدام بخش از روده بزرگ درگیر بیماری شده است. این داروها در موارد نادری در کلیه و پانکراس ایجاد مشکل نموده اند.
کورتیکو استروئیدها: این دارو ها که شامل پردنیزون و هیدروکورتیزون می شوند برای درمان انواع متوسط تا شدید کولیت اولسراتیو تجویز می شوند. داروهای مذکور به صورت خوراکی، انما یا شیاف هستند و مصرف هر کدام از آن ها بستگی به ناحیه درگیر روده بزرگ دارد.
کورتیکو استروئیدها عوارض جانبی فراوانی دارند، از جمله آن ها می توان به ورم صورت، موی زائد صورت، تعرق شبانه، بی خوابی و بیش فعالی اشاره کرد. عوارض جانبی شدید تر آن شامل فشار خون بالا، دیابت، پوکی استخوان، گلوکوم (آب سیاه) و افزایش خطر ابتلا به عفونت می شود. این عوامل طولانی مدت نیستند.

سرکوب کننده های سیستم ایمنی

دارو های سرکوبگر سیستم ایمنی نیز التهابات را کم می کنند، اما وقتی سیستم ایمنی واکنشی نشان می دهد که موجب شروع روند التهابات می شود، این داروها آن واکنش را سرکوب می کنند. در برخی افراد، مصرف ترکیبی این داروها بهتر از مصرف یک دارو عمل می کند.
کورتیکو استروئیدها معمولا به همراه سرکوب کننده های سیستم ایمنی مصرف می شوند. کورتیکو استروئید ها موجب خاموشی بیماری شده و سرکوب کننده ها موجب تداوم این خاموشی می شوند.
داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی شامل موارد زیر می باشند:

آزاتیوپرین و مرکاپتوپورین
سیکلوسپورین
اینفلکسیمب، آدالیمومب و گولیمومب
ودولیزوماب

دیگر دارو ها

ممکن است برای تخفیف علائم کولیت اولسراتیو نیاز به دارو های جانبی باشد. قبل از مصرف داروهای بدون نسخه حتما با پزشک مشورت کنید. ممکن است او یکی از دارو های زیر را به شما پیشنهاد دهد:

آنتی بیوتیک
داروهای ضد اسهال
مسکن ها
مکمل های آهن

عمل جراحی

اغلب اوقات عمل جراحی کولیت اولسراتیو را از بین می برد. اما این عمل مستلزم تخلیه کل روده بزرگ و مقعد می باشد (پروکتوکولکتومی). در بیشتر موارد این جراحی شامل فرایندی به نام ایلئونال آناستوموز است که نیاز به استفاده از کیسه برای جمع آوری مدفوع را از بین می برد. در این روش جراح با استفاده از انتهای روده کوچک کیسه ای برای بیمار ایجاد می کند و سپس مستقیما به مقعد متصل می شود که به بیمار اجازه می دهد عمل دفع را به طور طبیعی انجام دهد.

نظارت های ضد سرطان

چنین افرادی بیشتر از دیگران به نظارت های منظم سرطان روده بزرگ نیاز دارند زیرا بیش از بقیه در معرض ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند. برنامه زمانی مراجعه به پزشک با توجه به محل درگیر شده روده بزرگ و زمان ابتلا به این بیماری متفاوت خواهد بود.
اگر بیماری بیشتر در محل رکتوم فعال باشد فرد می بایست سالانه یک تا دو بار کولونوسکوپی انجام دهد.

سبک زندگی و مراقبت های خانگی

مراقبت های خانگی و سبک زندگی نقش موثری در طولانی تر شدن فواصل عود بیماری و کنترل علائم دارد.
برخی از غذا ها و نوشیدنی ها به خصوص در زمان عود بیماری، علائم و نشانه ها را وخیم تر می کند.
اگر متوجه شدید بعضی غذا ها موجب عود علائم در شما می شوند آن ها را از رژیم غذایی خود حذف کنید، در اینجا پیشنهاداتی برای کاهش علائم ارائه شده است:

لبنیات را محدود کنید: بیشتر اوقات لبنیات در بیماری های التهابی روده موجب اسهال، درد شکم و تولید گاز می شوند. همچنین ممکن است لاکتوز (قند موجود در شیر) برای فرد قابل هضم نباشد.
از غذا های کم چرب استفاده کنید: اگر دچار بیماری کرون هستید، نمی توانید چربی را هضم و یا جذب نمایید و این موضوع موجب شدید شدن اسهال می شود.
اگر فیبر ها مسئله ساز می شوند آن ها را کاهش دهید.
از ادویه، الکل و کافئین پرهیز کنید.
وعده های غذایی خود را کوچک کنید: شش وعده در روز بهتر از سه وعده سنگین است.
مایعات زیاد بنوشید، آب بهترین نوشیدنی است، الکل و کافئین موجب وخامت علائم بیماری می شوند و کربنات ها نیز تولید گاز می کنند.

علائم:

نشانه های کولیت اولسراتیو با توجه به شدت التهابات و محل بروز آن متنوع است. بنابراین پزشکان غالبا کولیت اولسراتیو را با توجه به محل آن دسته بندی می کنند.
ممکن است با توجه به اینکه کدام قسمت روده بزرگ ملتهب است، علائم و نشانه های زیر بروز کند:

اسهال، اغلب با چرک یا خون
درد ها و انقباضات شکمی
درد مقعد
خونریزی مقعدی، خروج مقدار کمی خون به همراه مدفوع
نیاز فوری به دفع
ناتوانی در دفع مدفوع در زمان های غیر از فوریت
کاهش وزن
خستگی
تب
توقف رشد در کودکان

بیشتر افراد مبتلا به این بیماری نشانه های خفیف تا متوسطی دارند. بیماری کولیت اولسراتیو در فازهای عود و خاموشی در گردش است. در برخی از بیماران این بیماری دوره های خاموشی طولانی مدتی دارد.

انواع کولیت اولسراتیو
کولیت های اولسراتیو با توجه به چگونگی درگیر شدن روده بزرگ دسته بندی می شوند. این عارضه می تواند فقط محدود به ناحیه مقعد شود (پروکتیت اولسراتیو) یا اینکه قسمت های دیگری از روده بزرگ را عموما با علائمی شدیدتر تحت تاثیر قرار دهد. در افرادی که در جوانی مبتلا به این بیماری می شوند احتمال شدت علائم بیشتر است.

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر تجربه تغییری دائمی در روال اجابت مزاج خود داشتید یا اگر علائم و نشانه هایی مثل موارد زیر مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید.

درد شکم
خون در مدفوع
اسهال مداوم که به دارو های رفع اسهال پاسخ نمی دهد
اسهالی که موجب بیدار شدن شما از خواب می شود
تب ناشناخته ای که بیش از دو روز طول می کشد

اگرچه کولیت اولسراتیو بیماری مهلکی نیست اما در موارد شدید، ممکن است گاهی عوارض تهدید کننده زندگی به دنبال داشته باشد.
عوارض محتمل این بیماری به قرار زیر است:

خونریزی شدید
سوراخ شدن روده بزرگ
کم آبی شدید بدن
بیماری های کبد (نادر)
کاهش تراکم استخوان (پوکی استخوان)
التهاب پوست، مفاصل و چشم ها و ایجاد زخم در پوشش داخلی دهان
افزایش احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ
انبساط سریع روده بزرگ (مگاکولون توکسیک)
افزایش احتمال تشکیل لخته های خون در رگ ها و عروق اصلی