تنگی دریچه میترال (Mitral valve stenosis)

تنگی دریچه میترال بیماری است که در آن دریچه میترال قلب تنگ و باریک می شود. در نتیجه این دریچه ناهنجار به درستی باز نمی شود و جریان خون به سمت بطن اصلی پمپاژ کننده خون (بطن چپ) مسدود می گردد. خستگی و تنگی نفس  از جمله شایع ترین علائم تنگی دریچه میترال هستند.
علت اصلی تنگی دریچه میترال عفونتی به نام تب روماتیسمی است که با عفونت های استرپتوکوکی در ارتباط است. تب روماتیسمی در کشورهای در حال توسعه شیوع بیشتری دارد و باعث زخمی شدن دریچه میترال می شود و درصورت عدم درمان، عوارض قلبی جدی به همراه دارد.

دلایل:

علت تنگی دریچه میترال شامل موارد زیر می شود:
  • تب روماتیسمی: از عوارض گلودرد استرپتوکوکی است که می تواند باعث آسیب دریچه میترال شود. تب روماتیسمی شایع ترین علت تنگی دریچه میترال است و با ضخیم کردن یا اتصال فلپ های قلب، باعث آسیب این دریچه می گردد. علائم و نشانه های تنگی دریچه میترال ممکن است تا سالها خود را نشان ندهد.
  • رسوبات کلسیم: با افزایش سن، ممکن است دور حلقه ای که اطراف دریچه میترال را گرفته (آنولوس) رسوبات کلسیمی جمع شود. همین امر می تواند گاه باعث تنگی دریچه میترال شود.
  • سایر علت ها: در موارد نادر، نوزادان با یک دریچه میترال باریک (نقص مادرزادی) متولد می شوند که با گذشت زمان مشکلاتی را به بار می آورد. برای این عارضه معمولا جراحی توصیه می شود. از دیگر عوامل نادر می توان به تشعشعات به قفسه سینه و برخی بیماریهای خودایمنی مثل لوپوس اشاره کرد.
 

عوامل خطر

تنگی دریچه میترال امروزه کمتر از گذشته شیوع دارد، چون شایع ترین عامل آن یعنی تب روماتیسمی تحت کنترل و درمان در آمده است. چنانچه فردی سابقه ابتلا به تب روماتیسمی داشته یا عفونت استرپتوکوکی درمان نشده ای را تجربه کرده است، در خطر بالای ابتلا به تنگی دریچه میترال قرار دارد.

مراقبت:

اگر تنگی دریچه میترال خفیف تا متوسط است و علائمی ندارد ممکن است نیاز به درمان فوری نباشد. البته پزشک وضعیت دریچه میترال شما را تحت کنترل دارد تا وضعیت بدتر نشود.
 

داروها

هیچ دارویی توانایی اصلاح نقص دریچه میترال را ندارد. با این وجود داروهای خاصی هست که با تسهیل عملکرد قلب و تنظیم ضربان آن، علائم را تسکین می دهند.
داروهای تجویزی شامل موارد زیر است:
  • دیورتیک ها که برای کاهش تجمع مایع در ریه ها یا دیگر قسمت ها بکار می روند.
  • رقیق کننده های خون (ضدانعقاد): برای کمک به جلوگیری از لخته شدن خون است. مصرف روزانه آسپرین نیز ممکن است اضافه شود.
  • بتابلاکر ها یا مسدود کننده های کانال کلسیم که برای کاهش ضربان قلب تجویز می شوند و به قلب اجازه می دهند با کارایی بیشتری پر شود.
  • ضد آریتمی ها که برای درمان فیبریلاسیون دهلیزی یا دیگر اختلالات ضربانی مرتبط با تنگی دریچه میترال تجویز می شوند.
  • آنتی بیوتیک ها که برای پیشگیری از عود تب روماتیسمی در صورتیکه عامل تنگی دریچه این بیماری بوده باشد، تجویز می شوند.
 

جراحی ها

ممکن است بیمار جهت درمان تنگی دریچه نیاز به جراحی تعمیر یا تعویض دریچه داشته باشد. برای این منظور گزینه های جراحی و غیر جراحی در دسترس است.
 

سبک زندگی و مراقبت در خانه

برای بهبود کیفیت زندگی پزشک ممکن است به بیمار مبتلا به تنگی دریچه میترال، توصیه های زیر را کند:
  • مراقب سلامت دندان های خود باشید
  • مصرف نمک را محدود کنید
  • وزن متعادل خود را حفظ کنید
  • مصرف کافئین را محدود کنید
  • مصرف الکل را قطع کنید
  • در صورت مشاهده علائم آریتمی به پزشک مراجعه کنید
  • ورزش منظم را در برنامه خود بگنجانید
  • مراجعه منظم به پزشک را فراموش نکنید
زنان مبتلا به تنگی دریچه میترال پیش از اقدام به بارداری باید با پزشک خود مشورت کنند. بارداری قلب را مجبور می کند سخت تر کار کند. اینکه قلب مبتلا به تنگی دریچه میترال چقدر قادر است در برابر این کار بیشتر مقاومت کند به درجه تنگی دریچه و کیفیت پمپاژ خون بستگی دارد. در طول بارداری و حین زایمان، متخصص قلب و عروق و زنان زایمان وضعیت بیمار را تحت کنترل قرار می دهند.
 

پیشگیری

بهترین راه پیشگیری از تنگی دریچه میترال، پیشگیری از شایع ترین علت آن یعنی تب روماتیسمی است. اگر خود یا کودکتان به گلودرد مبتلا شدید از درمان خانگی پرهیز و به پزشک مراجعه کنید. عدم درمان گلودرد استرپتوکوکی منجر به تب روماتیسمی می شود. خوشبختانه گلودرد استرپتوکوکی به راحتی با آنتی بیوتیک قابل درمان است.

علائم:

ممکن است فردی با وجود تنگی دریچه میترال حالش خوب باشد و یا تا سالهای سال علامتی حس نکند. با این وجود، علائم خفیف می توانند ناگهان بدتر شوند. اگر علائم زیر را دیدید هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید:
  • تنگی نفس، بخصوص وقتی فعالیت می کنید یا دراز می کشید
  • خستگی، بخصوص حین افزایش فعالیت فیزیکی
  • تپش قلب
  • گیجی یا غش
  • سرفه سنگین، گاه همراه با خلط آغشته به خون
  • ناراحتی یا درد قفسه سینه
  • سردرد شدید، اشکال در صحبت کردن یا دیگر علائم سکته
علائم تنگی دریچه میترال ممکن است هر زمان که ضربان قلب افزایش می یابد مثلا حین ورزش کردن، ظاهر و تشدید شود. یک مورد افزایش ضربان قلب ممکن است این علائم را همراهی کند. یا ممکن است این علائم با حاملگی یا سایر استرس هایی که به بدن وارد میشود مثل عفونت، تحریک شود.
در تنگی دریچه میترال فشاری که در قلب جمع می شود به ریه ها برمی گردد و باعث تجمع مایع و تنگی نفس می گردد.
علائم تنگی دریچه میترال در کشورهای توسعه یافته اکثرا بین سنین 30 و 50 بروز می کند اما این علائم می توانند در هر سنی حتی در دوران کودکی نیز اتفاق افتند.
تنگی دریچه میترال ممکن است علائمی ایجاد کند که حین معاینه بیمار توسط پزشک کشف شوند. این علائم ممکن است موارد زیر باشند:
 

عوارض

از عوارض تنگی دریچه میترال کاهش جریان خون ورودی به قلب است. چنانچه تنگی دریچه میترال درمان نشود عوارض زیر محتمل است:
  • پرفشاری خون ریوی: بیماری که در آن فشار عروقی که خون را از قلب به اندام ها می برند افزایش می یابد (شریان ریوی) و باعث می شود قلب سخت تر کار کند.
  • نارسایی قلبی: تنگی دریچه میترال در جریان طبیعی خون اختلال ایجاد می کند. این مساله باعث افزایش فشار ریه و نهایتا نارسایی راست قلب می گردد. تنگی دریچه میترال شدید در طول زمان توانایی قلب برای پمپاژ خون را کاهش می دهد.
  • فیبریلاسیون دهلیزی: بزرگی و کشیدگی دهلیز چپ قلب ممکن است منجر به نامنظمی ضربان قلب شود که در آن دهلیز های قلب نامنظم و سریع می تپند.
  • بزرگ شدن قلب: تجمع فشار ناشی از تنگی دریچه میترال باعث بزرگ شدن دهلیز چپ قلب می شود.
  • لخته شدن خون: اگر فیبریلاسیون دهلیزی درمان نشود باعث تشکیل لخته خون در دهلیز چپ قلب می گردد. این لخته می تواند به سایر قسمت های بدن رفته و باعث بروز مشکلات جدی مثل سکته مغزی شود.
  • ادم ریوی: خون و مایعات می توانند به ریه ها برگشته و منجر به تنگی نفس و گاه سرفه آغشته به خلط خونی شوند.