نارسایی دریچه میترال (Mitral valve regurgitation)

نارسایی دریچه میترال، عارضه ای است که درآن دریچه میترالِ قلب به درستی بسته نمی شود و باعث می شود خون به داخل قلب برگردد. در نتیجه خون نمی تواند به خوبی در تمام بدن یا در داخل قلب حرکت کند و بیمار احساس خستگی یا تنگی نفس می کند.
درمان نارسایی دریچه میترال بستگی به شدت بیماری در فرد دارد، ممکن است این بیماری در حال پیشرفت باشد یا اینکه تنها در حد وجود علائم و نشانه های آن ثابت مانده باشد. نارسایی های خفیف ضرورتی برای درمان ندارند.
اما در نارسایی های شدید ممکن است برای ترمیم یا تعویض دریچه میترال، احتیاج به عمل جراحی نیز باشد. اگر نارسایی شدید دریچه میترال بدون درمان رها شود، می تواند موجب نارسایی قلبی یا مشکلات ضربان قلب (آریتمی) شود. حتی افرادی که هیچ علامت و نشانه ای ندارند می بایست توسط متخصص قلب و جراح متخصص دریچه میترال مورد آزمایش و بررسی قرار بگیرند، زیرا ممکن است منافع درمان زود هنگام برای شخص بیشتر باشد.

تشخیص:

پزشک از سابقه پزشکی شما و خانواده تان در مورد بیماری های قلبی سوالاتی می پرسد و معاینات فیزیکی انجام می دهد و با گوشی به صدای قلبتان گوش می دهد. نارسایی دریچه میترال معمولا منجر به سوفل قلبی می شود. برگشت خون از دریچه میترال تولید صدایی می کند که به آن سوفل قلبی گویند.
پس از آن پزشک تصمیم می گیرد چه آزمایشاتی را برای تشخیص عارضه انجام دهد. برای انجام آزمایشات باید نزد متخصص قلب بروید.
 

تست های تشخیصی

آزمایشات متداول نارسایی دریچه میترال به شرح زیرند:
  • اکوکاردیوگرام
  • نوار قلب (ECG)
  • تصویربرداری اشعه ایکس از قفسه سینه
  • ام آر آی قلبی
  • تست ورزش یا تست استرس
  • کاتتریزاسیون قلبی
  • آنژیوگرافی

دلایل:

قلب، مرکز سیستم گردش خون است و از چهار حفره تشکیل شده است. دو حفره فوقانی که دهلیز (آتریا)  نام دارند و خون را می گیرند و دو حفره پایینی (بطن) که آن را پمپ می کنند.
برای اینکه جریان خون تنها در یک جهت در قلب حرکت کند چهار دریچه قلب مرتب باز و بسته می شوند. دریچه میترال که بین دو حفره سمت چپ قرار دارد، متشکل از دو فلپ (دو لَت) از بافتی به نام لیفلت (leaflets) است.
وقتی خون از دهلیز چپ به بطن چپ می رود دریچه میترال باز می شود. سپس فلپ ها روی هم می آیند تا از برگشت خونی که تازه از بطن چپ عبور کرده جلوگیری کنند.
در نارسایی دریچه میترال، دریچه میترال محکم بسته نمی شود. با هر ضربان قلب مقداری خون به جای اینکه به سمت سرخرگ برود، از بطن چپ به سمت دهلیز چپ باز می گردد. این موضوع بدین معناست که قلب مقداری از خون را در جهت عکس حرکت می دهد.
 

عوامل نارسایی دریچه میترال

نارسایی دریچه میترال به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم بندی می شوند. نارسایی اولیه به سبب وجود یک ناهنجاری در دریچه میترال پدید می آید و نارسایی ثانویه ناشی از وجود ناهنجاری در بطن چپ است.

عوامل محتمل ایجاد نارسایی دریچه میترال:
  • پایین افتادگی دریچه میترال: در این بیماری لیفلت ها و اتصالاتِ تاندون مانندی که دریچه میترال را حمایت می کنند، ضعیف و شل می شوند. بنابراین با هر انقباض بطن چپ، لیفلتِ دریچه میترال به سمت دهلیز چپ تحدب پیدا می کند (پرولاپس). این نقص شایع قلبی از محکم بسته شدن دریچه میترال جلوگیری کرده و منجر به نارسایی دریچه میترال می شود.
  • آسیب بافت های اتصالی: با گذشت زمان، ممکن است بافت های اتصالی که لَت های دریچه میترال را به دیواره قلب محکم می کنند، دچار کشیدگی یا پارگی شوند. این عارضه خصوصا در مبتلایان به پایین افتادگی دریچه میترال شایع تر است. اگر این اتصالات دچار پارگی شوند، نشت قابل توجه خون از دریچه میترال را پدید می آورند که نسبتا ناگهانی است و ممکن است نیاز به ترمیم با عمل جراحی داشته باشد. ضربه های وارده به قفسه سینه نیز می توانند موجب پارگی این اتصالات شوند.
  • تب روماتیسمی: تب روماتیسمی عارضه ای ناشی از عدم درمان گلو درد استرپتوکوکی است و می تواند با آسیب به دریچه میترال، دیر یا زود منجر به نارسایی دریچه میترال شود. تب روماتیسمی در کشور های در حال توسعه شایع است.
  • اندوکاردیت: ممکن است عفونت غشای قلب که شامل دریچه های قلب نیز می شود، موجب آسیب به دریچه میترال شود.
  • حمله قلبی: حمله قلبی می تواند به بخشی از ماهیچه های قلب که از دریچه میترال محافظت می کنند آسیب بزند و عملکرد دریچه را تحت تاثیر قرار دهد. اگر آسیب ناشی از حمله قلبی به اندازه کافی گسترده باشد، ممکن است نارسایی دریچه میترال شدید و ناگهانی را در پی داشته باشد.
  • ناهنجاری ماهیچه های قلب (کاردیومیوپاتی): با گذشت زمان بیماری های خاصی مثل فشار خون بالا موجب می شوند قلب با فشار بیشتری کار کند و به تدریج بطن چپ بزرگتر شود. این موضوع باعث کشیده شدن بافت اطراف دریچه میترال شده و ایجاد نقص می کند.
  • ضربه: ضربه هایی مثل ضربه ناشی از تصادف اتومبیل می تواند موجب نارسایی دریچه میترال شود.
  • نقص مادرزادی: بعضی از کودکان با نقص قلبی مثل نقص دریچه های قلب به دنیا می آیند.
  • بعضی از دارو ها: مصرف طولانی مدت برخی از دارو ها مانند دارو های حاوی ارگوتامین که برای درمان میگرن و بیماری های دیگر مصرف می شوند می تواند موجب بروز نارسایی دریچه میترال شود.
  • رادیو تراپی (اشعه درمانی) : در موارد نادری درمان سرطان با رادیوتراپی (که روی قفسه سینه متمرکز شده باشد) می تواند منجر به نارسایی دریچه میترال شود.
 

عوامل خطر ساز

عوامل زیادی می توانند خطر ابتلا به نارسایی دریچه میترال را افزایش دهند:
  • سابقه پایین افتادگی دریچه میترال یا تنگی دریچه میترال: البته داشتن چنین عارضه هایی ضرورتا بدین معنا نیست که شما دچار نارسایی دریچه میترال خواهید شد. داشتن سابقه خانوادگی نیز خطر این بیماری را بالا می برد.
  • حمله قلبی: حمله قلبی به قلب آسیب می زند و عملکرد دریچه میترال را تحت تاثیر قرار می دهد.
  • بیماری قلبی: نوع خاصی از بیماری های قلبی مثل بیماری عروق کرونر می توانند به نارسایی دریچه میترال منتهی شوند.
  • مصرف دارو های خاص: افرادی که دارو های حاوی ارگوتامین و دارو های مشابه آن را برای درمان میگرن مصرف می کنند و یا افرادی که پرگولید یا کابرگولین استفاده می کنند، خطر ابتلا به عارضه نارسایی دریچه میترال را در خود افزایش می دهند. البته دارو های کاهنده اشتها مثل فن فلورامین و دکس فن فلورامین نیز چنین خطری را افزایش می دهند اما دیگر به فروش نمی رسند.
  • عفونت هایی مثل تب روماتیسمی یا اندوکاردیت: عفونت یا التهاب ناشی از این بیماری ها می تواند به دریچه میترال آسیب بزند.
  • نقص قلبی مادرزادی: برخی افراد با ناهنجاری دریچه میترال به دنیا آمده اند و مستعد نارسایی هستند.
  • سن: در سنین میانسالی، بسیاری افراد میزان کمی نارسایی دریچه میترال دارند که در اثر فرسودگی طبیعی دریچه ها به وجود می آید.

مراقبت:

درمان نارسایی دریچه میترال بستگی به شدت عارضه دارد. ممکن است فرد، تنها دچار علائم و نشانه های نارسایی دریچه میترال باشد و یا اینکه عارضه او رو به وخامت گذاشته است. هدف درمان، بهبود عملکرد قلب از طریق کاهش علائم و نشانه ها و اجتناب از ابتلا به عارضه های آتی است.
 

مراقبت و نظارت

برخی از افراد خصوصا آن هایی که نوع خفیف این نارسایی را دارند، نیازی به درمان ندارند. البته این نارسایی نیاز به نظارت پزشک دارد. بسته به شدت عارضه در فرد، نیاز به سنجش های منظم و مستمر می باشد.
 

دارو ها

دارو ها بدشکلی دریچه میترال را تصحیح نمی کنند. اما دارو هایی مثل ادرار آورها موجب تخلیه مایعات انباشته شده در ریه و پا ها می شوند. این احتباس آب می تواند موجب نارسایی دریچه میترال شود. اگر فرد دچار فیبریلاسیون دهلیزی شود می توان از رقیق کننده های خون (دارو های ضد انعقادی) که از تشکیل لخته های خونی جلوگیری می کنند، استفاده کرد.
فشار خون بالا نارسایی دریچه میترال را بدتر می کند، بنابراین اگر دچار فشار خون بالا هستید، پزشک دارو هایی را برای کاهش آن تجویز می کند. اتخاذ یک رژیم غذایی کم نمک به جلوگیری از تجمع مایعات و کنترل فشار خون کمک شایانی می کند.
 

جراحی

حتی اگر نارسایی دریچه میترال علائم خاصی را بروز ندهد، ممکن است نیاز به عمل جراحی ترمیمی داشته باشد. کالج قلب و عروق و انجمن قلب امریکا اخیرا برای جراحی دریچه میترال قلب دستورالعمل جدیدی صادر کرده اند. در این دستورالعمل برای افرادی که دچار نارسایی اولیه دریچه میترال (ناشی از ناهنجاری دریچه میترال) هستند، حتی اگر علامت ونشانه خاصی نداشته باشند، پیشنهاد جراحی زودرس داده شده است.
عمل جراحی دریچه میترال باید در یک مرکز تخصصی با حضور متخصصین عکسبرداری، متخصصین قلب و جراحان قلب با سابقه انجام شود.
قبل از جراحی درباره منافع و مضرات آن با پزشک مشورت کنید، گزینه های جراحی به شرح زیر می باشند:
  • ترمیم دریچه
  • تعویض دریچه
 

جراحی هایی با تهاجم کمتر

این اعمال توسط یک یا چند برش کوچک در طول بدن انجام می شوند که شامل روش های زیر می باشند:
  • عمل جراحی قلب به کمک ربات
  • جراحی توراکوسکوپیک
  • مینی استرنوتومی
اعمال جراحی کم تهاجم درد کمتری ایجاد می کنند، دوره بستری در بیمارستان کوتاه تری داشته و عوارض کمتری به همراه دارند. البته انجام این اعمال تنها در شرایط خاصی مناسب است. با پزشک خود صحبت کنید و از او بپرسید این اعمال برای شرایط شما مناسب است یا خیر.
 

سبک زندگی و مراقبت خانگی

برای افزایش کیفیت زندگی پزشک توصیه های زیر را ارائه می دهد:
  • فشار خون را تحت کنترل درآورید
  • رژیم غذایی تان باید سلامت قلب را حفظ کند
  • وزنتان را در محدوده سالم نگه دارید
  • از اندوکاردیت عفونی پیشگیری کنید: اگر عمل تعویض دریچه داشته اید، احتمالا پزشک از شما می خواهد قبل از اعمال دندانپزشکی از آنتی بیوتیک استفاده کنید تا از بروز عفونتی به نام اندوکاردیت عفونی پیشگیری شود.
  • مصرف الکل را قطع کنید
  • ورزش کنید
  • مرتبا با پزشک خود ملاقات داشته باشید

علائم:

بسیاری از افرادی که به نارسایی شدید دریچه میترال دچار هستند، ممکن است هیچ علامت و نشانه ای مشاهده نکنند، اما تشخیص و درمان در مراحل اولیه می تواند در ترمیم دریچه میترال کمک قابل توجهی کند. علائم و نشانه های نارسایی دریچه میترال به شدت و ضعف آن و سرعت پیشرفت بیماری بستگی دارد. این علائم و نشانه ها به قرار زیرند:
  • گردش متلاطم خون در قلب (سوفل قلب)
  • تنگی نفس (دیسپِنی)، مخصوصا در هنگام تلاش و تقلای زیاد یا در حالت درازکش
  • خستگی، مخصوصا هنگام افزایش فعالیت های جسمی
  • تپش قلب،  احساس ضربان سریع و لرزشی قلب
  • تورم قسمت پایینی پا یا مچ پا
نارسایی دریچه میترال اغلب خفیف است و پیشرفت آن بسیار آرام است. ممکن است فردی برای ده ها سال هیچ نشانه ای مشاهده نکند و از وجود چنین عارضه ای در خود بی اطلاع باشد، همچنین ممکن است این عارضه پیشرفت چندانی نکند.
ممکن است پزشک ابتدا با تشخیص سوفل قلبی به وجود نارسایی دریچه میترال مشکوک شود. البته ممکن است گاهی اوقات این بیماری به سرعت پیشرفت کند و علائم و نشانه ها به یکباره بروز کنند.
 

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم

اگر دچار سوفل باشید می بایست به پزشک مراجعه کنید، احتمالا او شما را به متخصص قلب معرفی می کند تا از شما اکوکاردیوگرام گرفته شود. اگر دچار علائم و نشانه هایی هستید که احتمال وجود نارسایی دریچه میترال یا دیگر بیماریهای قلبی را نشان می دهد، به سرعت به پزشک مراجعه کنید. گاهی اوقات اولین عارضه ای که تشخیص داده می شود عارضه ای مانند نارسایی قلبی است که از عوارض ناشی از نارسایی دریچه میترال است، نارسایی قلبی عارضه ای است که درآن قلب خون را به اندازه نیازِ بدن پمپاژ نمی کند.

عوارض

نارسایی خفیف میترال مشکلی ایجاد نمی کند اما نوع شدید آن می تواند عوارض زیر را به دنبال داشته باشد:

عوارض:

اگر شما خانم هستید قبل از اقدام به بارداری با پزشک خود مشورت کنید. بارداری موجب سخت تر کار کردن قلب می شود. در زمان بارداری و پس از زایمان باید تحت نظر متخصص قلب و متخصص زنان و زایمان باشید.