اطلاعات بيماري

آلرژی دارویی (Drug Allergy)

آلرژی دارویی واکنشی نابهنجار از سوی سیستم ایمنی بدن به داروست. هر دارویی (گیاهی، بدون نسخه و یا نسخه ای) مستعد ایجاد حساسیت دارویی است. با این وجود احتمال بروز این نوع آلرژی با مصرف داروهای خاصی بالاتر می رود.
از جمله شایع ترین علائم و نشانه های حساسیت دارویی می توان کهیر، راش پوستی یا تب را نام برد. ممکن است آلرژی دارویی واکنش های شدیدی مثل آنافیلاکسی را به همراه داشته باشد. آنافیلاکسی یک عارضه تهدید کننده زندگی است که روی چندین دستگاه بدن تاثیر می گذارد.

تشخیص:

آزمایشات کامل و تست های تشخیصی مناسب برای تشخیص دقیق، ضروری هستند. مطالعات نشان داده اند که آلرژی دارویی ممکن است در فرد، بیش از حدِ واقع تشخیص داده شود (تشخیص افراطی یا بیش تشخیصی) و بیماران گزارشی از حساسیت دارویی خود بدهند که هرگز به اثبات نرسیده است. تشخیص غلط آلرژی دارویی ممکن است منجر به تجویز داروهای کم کارامدتر یا گران تر شود.
پزشک از شما سوالاتی می پرسد و آزمایشات فیزیکی انجام می دهد. جزئیاتی در مورد شروع علائم، زمانی که دارو ها را مصرف کردید، بهبود یا وخامت علائم از جمله سرنخ های مهم در تشخیص حساسیت دارویی هستند.
ممکن است پزشک دستور انجام آزمایشات بیشتری را بدهد و یا شما را به متخصص آلرژی ارجاع دهد. این آزمایش ها عباتند از:

آزمایش پوستی

در آزمایش پوستی، متخصص آلرژی یا پرستار، مقدار کمی از داروی مورد نظر را روی پوست شخص آزمایش می کند. این کار ممکن است با تزریق یا قرار دادن پچ پوستی و یا خراش دادن پوست با سوزن انجام شود. اگر پوست به این آزمایش واکنش مثبت نشان دهد، دچار قرمزی، خارش و یا برآمدگی می شود.
اگر جواب آزمایش مثبت باشد نشان دهنده وجود حساسیت دارویی در فرد است ولی اگر جواب منفی باشد تفسیر آزمایش بسیار مشکل تر خواهد بود، زیرا ضریب اطمینان آزمایش ها متفاوت است. در بعضی از دارو ها پاسخ منفی آزمایش معمولا به معنای این است که فرد نسبت به داروی مورد نظر حساسیت ندارد. اما در دارو های دیگر جواب منفی تست، امکان وجود آلرژی دارویی را رد نمی کند.

آزمایش خون

ممکن است پزشک برای رد احتمال آن دسته از بیماری هایی که چنین علائم و نشانه هایی دارند، از آزمایش خون استفاده کند.
با اینکه آزمایش های خونی وجود دارد که می توان از طریق آن ها واکنش های آلرژیک را در دارو های معدودی تشخیص داد، اما اغلب از این تست ها استفاده نمی شود زیرا مطالعات نسبتا کمی روی دقت آن ها انجام گرفته است. ممکن است در مواردی که نگرانی از واکنش های شدید پوستی وجود داشته باشد، از آن ها استفاده شود.

نتایج بررسی های تشخیصی

وقتی پزشک نشانه های شما و نتیجه آزمایش را بررسی می کند، به یکی از نتایج زیر دست پیدا می کند:

مبتلا به آلرژی دارویی هستید
مبتلا به آلرژی دارویی نیستید
ممکن است آلرژی دارویی داشته باشید، اما درجات قطعیت این نظر متفاوت است
این نتایج می تواند به شما در تصمیم گیری برای درمان های آتی کمک کند.

دلایل:

حساسیت دارویی زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن اشتباها دارو را به عنوان ماده ای مضر مثل عفونت ویروسی یا باکتریایی درنظر می گیرد.
در بیشتر موارد وقتی سیستم ایمنی به دارو حساس می شود حساسیت دارویی ایجاد می شود. یعنی وقتی برای اولین بار دارویی مصرف می کنید سیستم ایمنی آن را به عنوان ماده ای مضر قلمداد کرده و پادتن مخصوص آن را تولید می کند. دفعه بعدی که دارو را مصرف کردید، این پادتن ها دارو را نشانه می گیرند و سیستم ایمنی به آن حمله می کند. مواد شیمیایی مترشحه حاصل از این فعالیت ها، علائم ونشانه هایی به جود می آورند که به نام واکنش های آلرژیک خوانده می شوند.
ممکن است از اتفاقی که در اولین مصرف دارو برای شما می افتد بی اطلاع باشید. برخی از شواهد نشان می دهد وجود مقداری ناچیز از یک دارو در مواد غذا، مثلا یک نوع آنتی بیوتیک، می تواند برای تولید پادتن توسط سیستم ایمنی، کافی باشد.
بعض از واکنش های آلرژیک در نتیجه فرآیند های متعددی ایجاد می شوند. پژوهشگران اعتقاد دارند برخی از دارو ها می توانند مستقیما به نوعی از گلبول های سفید دستگاه ایمنی به نام لنفوسیت تی (T cell) بچسبند. این اتفاق موجب ترشح میزانی از مواد شیمیایی می شود که منجر به واکنش آلرژیک می شوند. در چنین مواردی واکنش آلرژیک با اولین مصرف دارو بروز می کند.

دارو هایی که معمولا منجر به آلرژی می شوند

با وجود اینکه تمام دارو ها می توانند موجب بروز حساسیت شوند، اما این احتمال در مصرف برخی دارو ها بیشتر است. این داروها به قرار زیرند:

آنتی بیوتیک ها، مثل پنی سیلین
آسپرین و دارو های ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID)
داروهای شیمی درمانی برای درمان سرطان
دارو هایی که برای بیماری های خودایمنی ایمنی مثل آرتریت روماتوئید، مصرف می شوند
کرم ها یا لوسیون های کورتیکو استروئیدی
دارو های HIV یا ایدز
محصولات زنبور عسل
گیاه اکیناسه

واکنش های دارویی غیر آلرژیک

گاهی اوقات واکنشی نسبت به دارو ها می تواند موجب بروز علائم و نشانه هایی شود که شباهت بسیار زیادی به واکنش آلرژیک دارند اما بدلیل فعالیت سیستم ایمنی بدن ایجاد نشده اند. به این وضعیت واکنش هایپرسنسیتیو غیر آلرژیک یا واکنش دارویی شبه آلرژیک گویند.
دارو هایی که بیشتر از بقیه چنین علائمی را به همراه دارند عبارتند از:

آسپرین
رنگ های مصرفی در عکسبرداری ها (ماده حاجب)
مخدر های مصرفی برای کاهش درد
داروهای بی حسی موضعی

عوامل خطر ساز

هر کسی می تواند دچار آلرژی دارویی شود اما بعضی از عوامل این خطر را افزایش می دهند:

سابقه حساسیت های دیگر مثل حساسیت غذایی و یا تب یونجه
واکنش آلرژیک به دارو های دیگر
سابقه خانوادگی آلرژی دارویی
مصرف دوزهای بالا از یک دارو، تکرار در مصرف و یا مصرف طولانی مدت
بیماری های خاصی که معمولا با واکنش های دارویی آلرژیک همراهند مانند عفونت ناشی از HIV یا ویروس اپشتین بار

مراقبت:

درمان های مربوط به حساسیت دارویی به دو بخش تقسیم می شوند:

درمان علائم آلرژیک کنونی
درمان هایی که به شما کمک می کند دارویی که به آن حساسیت دارید و ضرورت مصرف دارد، مصرف کنید

درمان علائم کنونی

درمان های زیر برای درمان حساسیت دارویی کنونی، استفاده می شود:

قطع دارو: اگر پزشک در شما تشخیص حساسیت دارویی یا احتمال آن را داد، قطع مصرف دارو اولین قدم خواهد بود. در بسیاری از موارد این تنها اقدام ضروری است.
آنتی هیستامین ها: ممکن است پزشک آنتی هیستامین یا دارو های آنتی هیستامین بدون نسخه مثل دیفن هیدرامین را تجویز نماید که می تواند مواد شیمیایی سیستم ایمنی را که در طول یک واکنش های آلرژیک فعال شده اند را متوقف کند.
کورتیکواستروئید ها: برای درمان واکنش های شدید التهابی ممکن است از کورتیکو استروئید های تزریقی یا خوراکی استفاده شود.
درمان آنافیلاکسی: آنافیلاکسی را با تزریق سریع اپی نفرین به علاوه مراقبت های بیمارستانی برای حفظ فشار خون و نظارت بر تنفس کنترل می کنند.

مصرف دارو های آلرژی زا

اگر وجود حساسیت دارویی در شما تایید شده باشد، پزشک جز در موارد ضروری، داروی مورد نظر را تجویز نمی کند. در برخی موارد (اگر تشخیص حساسیت دارویی قطعی نباشد و یا راه دیگری برای درمان فرد وجود نداشته باشد) پزشک از یکی از دو روش زیر برای مصرف داروی مشکوک بهره می گیرد.
در هر کدام از این روش ها پزشک نظارت دقیقی بر بیمار دارد و مراقبت های محافظتی برای برخورد با واکنش های منفی پیش بینی می شود. اگر در گذشته واکنش های شدید و تهدید کننده زندگی به دارو داشته اید احتمال استفاده از این روش ها به حداقل خود می رسد:

چالش درجه بندی

اگر تشخیص آلرژی دارویی قطعی نباشد و پزشک احتمال چنین حساسیتی را کم بداند، ممکن است این روش را پیشنهاد دهد. در این روش فرد چهار تا پنج دوز از دارو را دریافت می کند. پزشک از دوزهای کوچک شروع کرده، آن را افزایش می دهد تا به دوز مورد نظر برسد. اگر بدون هیچ واکنشی به دوز درمانی مورد نظر رسید، نتیجه می گیرد که فرد چنین حساسیتی ندارد و می تواند دارو را همانطور که تجویز شده مصرف کند.

حساسیت زدایی دارویی

اگر مصرف داروی حساسیت زا برایتان ضروری است، پزشک از این روش بهره خواهد گرفت. در این روش فرد دوز بسیار کمی از دارو را دریافت می کند و پزشک هر 15 تا 30 دقیقه تدریجا آن را افزایش می دهد و این روند را برای چند ساعت یا چند روز ادامه می دهد. اگر فرد بدون هیچ حساسیتی به دوز مطلوب دست پیدا کرد می تواند به درمان ادامه دهد.

پیشگیری

اگر دچار آلرژی هستید بهترین راه پیشگیری، اجتناب از دارو های مشکل ساز است. در زیر به مراحلی اشاره شده است که می تواند شما را از حساسیت دارویی حفظ کند:

به پزشک اطلاع دهید: باید مطمئن شوید که آلرژی دارویی شما در سابقه پزشکی تان شناخته و ثبت شده است. پزشک معالج، مثلا دندانپزشک خود را از وجود این آلرژی باخبر کنید.
دستبند مخصوص بپوشید: وجود دستبند مخصوص آلرژی، دیگران را از آلرژی شما باخبر می کند و در مواقع اورژانس درمان های مناسب انجام خواهد شد.
اپی نفرین با خود داشته باشید: اگر آلرژی دارویی شما منجر به آنافیلاکسی یا دیگر عوارض خطرناک و شدید می شود، پزشک احتمالا همراه داشتن دستگاه تزریق خودکار اپی نفرین را تجویز می نماید. پزشک یا دیگر کارکنان پزشکی، شما را در استفاده از آن راهنمایی می کنند.

علائم:

علائم و نشانه های حساسیت دارویی اغلب پس از یک ساعت از مصرف دارو بروز می کنند. کمتر اتفاق می افتد که این واکنش ها پس از گذشت ساعت ها، روز ها یا هفته های بعد بروز کنند.
نشانه های حساسیت دارویی:

راش پوستی
کهیر
خارش
تب
تورم
تنگی نفس
خس خس سینه
آبریزش بینی
خارش و آبریزش چشم
آنافیلاکسی: آنافیلاکسی واکنشی نسبت به مصرف دارو است و با وجود اینکه به ندرت رخ می دهد اما تهدید کننده زندگی محسوب می شود. این واکنش باعث اختلال عملکرد بسیاری از دستگاه های بدن می شود. علائم و نشانه های آنافیلاکسی عبارتند از:
تنگ شدن مجاری تنفسی و گلو و ایجاد اشکال در تنفس
حالت تهوع یا کرامپ های شکمی
اسهال یا استفراغ
سرگیجه یا سبکی سر
ضربان قلب ضعیف و سریع
افت فشار خون
سیژر
کاهش سطح هوشیاری

دیگر عوارضی که از حساسیت دارویی ناشی می شود

واکنش های آلرژیکی که بعد از گذشت چند روز یا چند هفته پس از مصرف دارو رخ می دهند شیوع کمتری دارند و ممکن است تا مدتی پس از قطع دارو ادامه پیدا کنند. این عارضه ها عبارتند از:

بیماری سرم: این بیماری ممکن است ایجاد تب، درد مفصل، راش پوستی، تورم و حالت تهوع کند.
کم خونی ناشی از دارو: کم شدن گلبول های قرمز خون که خستگی، ضربان نامنظم قلب، تنگی نفس و علائم دیگری را به همراه دارد.
راش پوستی ناشی از دارو با علائم ائوزینوفیلی و سیستمیک (DRESS): این عارضه منجر به راش پوستی، بالا رفتن تعداد گلبول های سفید، تورم کلی بدن، تورم غدد لنفاوی و عود عفونت هپاتیت خفته در بدن می شود.
التهاب کلیه (نفریت): که موجب تب، وجود خون در ادرار، تورم کلی بدن، گیجی و علائم دیگر می شود.