اخبار و مقالات
بیماری کبد چرب چیست؟
کبد چرب، بیماری شایعی در جامعه است و در نتیجه بسیاری از بیماری‌ها و یا حالت‌های تغذیه‌ای در بدن ایجاد می‌شود. انباشته شدن چربی در سلول‌های کبدی می‌تواند به التهاب این سلول‌ها منجر شود. کبد نقش مهمی در سوخت و ساز و شکستن چربی‌ها در بدن دارد. در صورت بروز اختلال در آن، چربی در کبد رسوب کرده و موجب بروز کبد چرب می‌شود.
یکی از مشکلاتی که کبد با آن دست و پنجه نرم می‌کند، تولید چربی بیش از حد معمول توسط خودش است. در حالت طبیعی، چربی برای کبد مفید است، ولی اگر تولید آن در بدن به بیش از 5 تا 10 درصد وزن کبد برسد، فرد در معرض ابتلا به انواع بیماری‌های کبدی قرار می‌گیرد. در برخی موارد تشخیص دیرهنگام بیماری و عوارض ناشی از آن، باعث بروز ناهنجاری‌ها و مشکلات شدید جسمی می‌شود. این بیماری مانند یک بمب ساعتی است که می تواند در بدن افراد وجود داشته باشد و به همین دلیل آنها هم باید بیشتر به این موضوع توجه کنند.
به طور کلی، کبد چرب به دو نوع الکلی و غیر الکلی تقسیم می‌شود.
یکی از مشکلاتی که کبد با آن دست و پنجه نرم می‌کند، تولید چربی بیش از حد معمول توسط خودش است. در حالت طبیعی، چربی برای کبد مفید است، ولی اگر تولید آن در بدن به بیش از 5 تا 10 درصد وزن کبد برسد، فرد در معرض ابتلا به انواع بیماری‌های کبدی قرار می‌گیرد. در برخی موارد تشخیص دیرهنگام بیماری و عوارض ناشی از آن، باعث بروز ناهنجاری‌ها و مشکلات شدید جسمی می‌شود. این بیماری مانند یک بمب ساعتی است که می تواند در بدن افراد وجود داشته باشد و به همین دلیل آنها هم باید بیشتر به این موضوع توجه کنند.
به طور کلی، کبد چرب به دو نوع الکلی و غیر الکلی تقسیم می‌شود.
بیماری کبد چرب الکلی (ALD)
کبد چرب ممکن است بعد از نوشیدن مقداری متوسط و یا زیاد از حدِ الکل بروز کند. حتی ممکن است در یک دوره ی بسیار کوتاه پس از مصرف الکل بیش از حد نیز بیماری کبد چرب (بیماری کبد چرب حاد) رخ بدهد.
- ژنتیک و وراثت نیز نقش مهمی در کبد چرب دارند و این نقش را به دو روش بازی می کنند:
- ژنتیک و وراثت می تواند در میزان تمایل شما به مصرف الکل و الکلیسم نقش داشته باشد.
- ژنتیک و وراثت می تواند در سطوح آنزیم های کبدی و میزان تجزیه الکل نقش داشه باشد.
سایر عواملی که می توانند شما را در معرض ابتلا به بیماری کبد چرب الکلی قرار دهد عبارتند از:
- هپاتیت C که می تواند به التهاب کبد منجر شود
- آهن اضافه در بدن
- چاقی
- رژیم غذایی
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
در حال حاضر بیماری کبد چرب غیر الکلی شایعترین علت بیماری های مزمن کبدی در ایالات متحده به حساب می آید. برخی از مردم با مقدار اضافی چربی در کبد به بیماری کبد چرب مبتلا می شوند. اگر چه این حالت طبیعی نیست اما اگر به آسیب و التهاب منجر نشود، بیماری خطرناکی محسوب نمی شود.
سایر مبتلایان به بیماری ای با نام NASH مبتلا می شوند که اگر چه بسیار شبیه بیماری کبد چرب الکلی است اما این افراد الکل کمی مصرف می کنند و یا اصلا الکل مصرف نمی کنند. NASH می تواند به تخریب دائمی کبد منجر شود. ممکن است کبد بزرگ شده و در طول زمان، ممکن است سلول های کبدی با بافت های اسکار جایگزین شوند. به این حالت سیروز (cirrhosis) گفته می شود. کبد نمی تواند درست کار کند و و ممکن است شما با نارسایی کبدی، سرطان کبد و یا حتی مرگ ناشی از اختلال کبد مواجه شوید. NASH یکی از عواملی است که می تواند منجر به سیروز شود.
هر دو نوع NAFLD در حال شیوعِ بیشتر هستند. ممکن است بیش از 20 در صد از بزرگسالان به بیماری کبد چرب و یا NAFLD مبتلا شوند. بیش از 6 میلیون کودک نیز که بیشتر آسیایی و اسپانیایی هستند به این بیماری مبتلا هستند. شواهد اخیر نشان داده است که NAFLD در کودکانی که اضافه وزن دارند و یا چاق هستند می تواند باعث بروز بیماری های قلبی نیز شود.
سایر مبتلایان به بیماری ای با نام NASH مبتلا می شوند که اگر چه بسیار شبیه بیماری کبد چرب الکلی است اما این افراد الکل کمی مصرف می کنند و یا اصلا الکل مصرف نمی کنند. NASH می تواند به تخریب دائمی کبد منجر شود. ممکن است کبد بزرگ شده و در طول زمان، ممکن است سلول های کبدی با بافت های اسکار جایگزین شوند. به این حالت سیروز (cirrhosis) گفته می شود. کبد نمی تواند درست کار کند و و ممکن است شما با نارسایی کبدی، سرطان کبد و یا حتی مرگ ناشی از اختلال کبد مواجه شوید. NASH یکی از عواملی است که می تواند منجر به سیروز شود.
هر دو نوع NAFLD در حال شیوعِ بیشتر هستند. ممکن است بیش از 20 در صد از بزرگسالان به بیماری کبد چرب و یا NAFLD مبتلا شوند. بیش از 6 میلیون کودک نیز که بیشتر آسیایی و اسپانیایی هستند به این بیماری مبتلا هستند. شواهد اخیر نشان داده است که NAFLD در کودکانی که اضافه وزن دارند و یا چاق هستند می تواند باعث بروز بیماری های قلبی نیز شود.
علل بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
علت بیماری کبد چرب غیر الکلی مشخص نیست. عوامل خاصی می تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد اما در برخی موارد هیچ کدام از این موارد قابل مشاهده نیست. با این حال NAFLD تمایل دارد به صورت ارثی در خانواده ها بروز کند. همچنین مشاهده شده است که این بیماری در افراد میان سال و یا افراد چاق و یا افرادی که اضافه وزن دارند شایعتر است. این افراد دارای کلسترول بالا و یا تریگلیسرید و یا دیابت و یا مرحله پیش از دیابت (مقاومت به انسولین) هستند.
سایر علل بالقوه بیماری کبد چرب عبارتند از:
سایر علل بالقوه بیماری کبد چرب عبارتند از:
- دارو ها
- هپاتیت ویروسی
- بیماری های خود ایمنی و یا ارثی کبدی
- کاهش وزن سریع
- سوء تغذیه
مطالعات اخیر نشان داده است که رشد بیش از حد باکتری در روده کوچک و سایر تغییرات در روده ممکن است با بیماری کبد چرب غیر الکلی همراه شود. برخی از محققان حدس می زنند که ممکن است این قضیه در پیشرفت NAFLD به NASH نقش داشته باشد.
کبد چرب حاد بارداری چیست؟
این نوع از کبد چرب بسیار نادر است. چربی می تواند در دوران بارداری در کبد مادر تولید شود و مادر و جنین را در معرض خطری جدی قرار دهد. ممکن است در هر دو منجر به نارسایی کبد، نارسایی کلیه، عفونت شدید و یا خونریزی شود. هیچ کس به درستی علت این امر را نمی داند اما ممکن است هورمون ها در این قضیه نقش داشته باشند.
بعد از تایید بیماری، کودک در سریعترین زمان ممکن باید به دنیا آورده شود. در این حالت مادر ممکن است برای چند روز به مراقبت های ویژه نیاز داشته باشد. اغلب عملکرد کبد در عرض چند هفته به حالت عادی خود باز می گردد.
بعد از تایید بیماری، کودک در سریعترین زمان ممکن باید به دنیا آورده شود. در این حالت مادر ممکن است برای چند روز به مراقبت های ویژه نیاز داشته باشد. اغلب عملکرد کبد در عرض چند هفته به حالت عادی خود باز می گردد.
علائم بیماری کبد چرب
بیماری کبد چرب اغلب ساکت و آرام است و هیچ نشانه ای را از خود بروز نمی کند (به ویژه در مراحل ابتدایی بیماری). اگر بیماری پیشرفت کند (که معمولا سال ها و یا حتی دهه ها طول می کشد) مشکلات مبهمی از جمله موارد زیر بروز می کنند:
- خستگی
- از دست دادن وزن و یا اشتها
- ضعف
- تهوع
- سردرگمی، اختلال در قضاوت، و یا مشکلات در تمرکز
همچنین ممکن است مشکلات زیر نیز بروز کند:
- درد در مرکز و یا قسمت بالایی سمت راست شکم
- بزرگ شدن کبد
- تغییر رنگ و تیره شدن یک تکه از پوست که معمولا در گردن و یا در زیر بغل بروز می کند.
ممکن است این بیماری در بیماران مبتلا به کبد چرب الکلی، بعد از مصرف الکل بدتر شود. در افراد مبتلا به NAFLD روند بیماری ممکن است بدتر شود و یا در بعضی مواقع کند شود و یا حتی متوقف شود. اگر سیروز توسعه یافته باشد، کبد توانایی های خود را از دست می دهد. این حالت ممکن است منجر به بروز علائم زیر شود:
- تجمع مایع (Fluid retention)
- تحلیل عضلانی
- خونریزی داخلی
- یرقان (زردی پوست و چشم ها)
- نارسایی کبد
تشخیص بیماری کبد چرب چگونه است؟
متاسفانه آن طور که مطالعات و نتایج تحقیقات نشان می دهد، 28 درصد نوجوانان ما چاق هستند و اضافه وزن دارند که همین مساله می تواند هشدار و نشانه ای باشد برای افزایش بیماران مبتلا به کبد چرب در آینده ای نه چندان دور. کبد چرب اغلب بدون علامت بروز می کند و به همین دلیل معمولا زمانی که برای مشکل دیگری آزمایش خون می دهیم، ممکن است متوجه بالا بودن آنزیم های کبدی شویم.
در این مواقع معمولاً افراد نگران بیماری هپاتیت می شوند اما پس از سونوگرافی و انجام آزمایش مشخص می شود بیماری آنها کبد چرب است. بنابراین کبد چرب، بیماری بدون علامتی است که به کمک سونوگرافی و انجام آزمایش های خونی تشخیص داده می شود.
در این مواقع معمولاً افراد نگران بیماری هپاتیت می شوند اما پس از سونوگرافی و انجام آزمایش مشخص می شود بیماری آنها کبد چرب است. بنابراین کبد چرب، بیماری بدون علامتی است که به کمک سونوگرافی و انجام آزمایش های خونی تشخیص داده می شود.
آزمایش خون: در طول آزمایش خون معمولی، افزایشِ آنزیم های خاص کبدی ممکن است نشانه ای باشد برای بیماری کبد چرب.
تصویر برداری پزشکی: کبد چرب ممکن است خود را در تصویر برداری های پزشکی مانند سونوگرافی پزشکی نشان دهد.
بیوپسی از کبد: تنها راه تائید نهایی بیماری کبد چرب، بیوپسی یا همان نمونه برداری از کبد است. معمولا بیوپسی زمانی انجام می شود که سایر علل رد شده باشند. در این آزمایش بعد از بی حسی موضعی، پزشک به کمک یک سوزن تکه کوچکی از کبد را از بدن خارج می کند و به هدف پیدا کردن نشانه هایی از چربی، التهاب و یا سلول های آسیب دیده آن را بررسی می کند. اگر التهاب و یا آسیب دیدگی در سلول ها وجود نداشته باشد، پزشک بیماری شما را کبد چرب تشخیص می دهد.
درمان کبد چرب چگونه است؟
هیچ درمان اختصاصی برای بیماری کبد چرب وجود ندارد اما درمان بیماری زمینه ای مانند دیابت ضروری است. همچنین شما می توانید گام های دیگری را برای بهبود شرایط بردارید.
اگر کبد چرب شما الکلی است و شما الکل مصرف می کنید، مهمترین کاری که باید انجام دهید ترک مصرف الکل است. می توانید برای این کار از مراکز درمانی، پزشک و یا حتی از دوستان و آشنایانتان تقاضای حمایت کنید. اگر افراد مبتلا به ALD استفاده از الکل را ادامه دهند ممکن است به بیماری های خطرناک تری از جمله هپاتیت الکلی و سیروز مبتلا شوند. به یاد داشته باشید که مصرف الکل به طور کلی برای سلامت شما مضر است.
اگر شما اضافه وزن دارید و یا از چاقی رنج میبرید، به تدریج از وزنتان کم کنید. به یاد داشته باشید که بیش از 0.5 تا 1 کیلوگرم کاهش وزن در هفته می تواند خطرناک باشد. یک مطالعه نشان داده است که کاهش وزن به اندازه 9% از وزن بدن در طول یک دوره یک ماهه می تواند به بهبود NASH کمک کند. حتی کاهش وزن های کمتر از این مقدار نیز می تواند به کم شدن میزان تجمع چربی در کبد کمک کند. توصیه ما به شما این است که حداقل 20 دقیقه در روز ورزش کنید، بطوری که نفس های تان تندتر از حالت عادی شود؛ پیاده روی آرام و معمولی برای رسیدن به این هدف کافی نیست. از دوران کودکی و نوجوانی بچه ها را به مصرف غذاهای پرچرب، فست فودها، چیپس، پفک، نوشابه های گازدار و … علاقمند نسازید. خطر ابتلا به کبد چرب در کودکان چاق بخصوص مبتلا به چاقی شکمی، بیشتر است.
رژیم غذایی متعادل و سالم داشته باشید. علاوه بر محدود کردن میزان کالری مصرفی به مقادیر مجاز، از رژیم غذایی با مقادیر بالای مواد اصلاح شده و کربوهیدرات های زود هضم اجتناب کنید. این مواد خوراکی میتوانند شامل برخی از نان ها، بلغور، برنج، سیب زمینی، ذرت و شکر های موجود در نوشابه و آب میوه ها شوند.
اجتناب از برخی از دارو های غیر ضروری نیز می تواند به کاهش سرعت پیشرفت بیماری کبد چرب و یا حتی بهبود آن کمک کند. مطالعات بالینی جدید نیز نشان میدهد که یک آنتی اکسیدان خاص و همچنین برخی از داروهای جدید دیابت می توانند به درمان کبد چرب کمک کنند.
توجه داشته باشید که مصرف مواد معدنی و ویتامین ها ممکن است به مشکلات جسمی منجر شود لذا بهترین راه برای دریافت این مواد استفاده از منابع غذایی حاوی این مواد است.
یافته های جدید در مورد نقش باکتری ها در بروز بیماری کبد چرب ممکن است منجر به ایجاد روش های درمانی جدیدی از جمله استفاده از پروبیوتیک ها شود. این مکمل های غذایی حاوی باکتری های زنده سالم و مخمر ها می باشند.
اگر سیروز شدید شود ممکن است نیاز به عمل جراحی الزامی باشد. جراح، کبد آسیب دیده را با یک کبد سالم جایگزین می کند.
اگر کبد چرب شما الکلی است و شما الکل مصرف می کنید، مهمترین کاری که باید انجام دهید ترک مصرف الکل است. می توانید برای این کار از مراکز درمانی، پزشک و یا حتی از دوستان و آشنایانتان تقاضای حمایت کنید. اگر افراد مبتلا به ALD استفاده از الکل را ادامه دهند ممکن است به بیماری های خطرناک تری از جمله هپاتیت الکلی و سیروز مبتلا شوند. به یاد داشته باشید که مصرف الکل به طور کلی برای سلامت شما مضر است.
اگر شما اضافه وزن دارید و یا از چاقی رنج میبرید، به تدریج از وزنتان کم کنید. به یاد داشته باشید که بیش از 0.5 تا 1 کیلوگرم کاهش وزن در هفته می تواند خطرناک باشد. یک مطالعه نشان داده است که کاهش وزن به اندازه 9% از وزن بدن در طول یک دوره یک ماهه می تواند به بهبود NASH کمک کند. حتی کاهش وزن های کمتر از این مقدار نیز می تواند به کم شدن میزان تجمع چربی در کبد کمک کند. توصیه ما به شما این است که حداقل 20 دقیقه در روز ورزش کنید، بطوری که نفس های تان تندتر از حالت عادی شود؛ پیاده روی آرام و معمولی برای رسیدن به این هدف کافی نیست. از دوران کودکی و نوجوانی بچه ها را به مصرف غذاهای پرچرب، فست فودها، چیپس، پفک، نوشابه های گازدار و … علاقمند نسازید. خطر ابتلا به کبد چرب در کودکان چاق بخصوص مبتلا به چاقی شکمی، بیشتر است.
رژیم غذایی متعادل و سالم داشته باشید. علاوه بر محدود کردن میزان کالری مصرفی به مقادیر مجاز، از رژیم غذایی با مقادیر بالای مواد اصلاح شده و کربوهیدرات های زود هضم اجتناب کنید. این مواد خوراکی میتوانند شامل برخی از نان ها، بلغور، برنج، سیب زمینی، ذرت و شکر های موجود در نوشابه و آب میوه ها شوند.
اجتناب از برخی از دارو های غیر ضروری نیز می تواند به کاهش سرعت پیشرفت بیماری کبد چرب و یا حتی بهبود آن کمک کند. مطالعات بالینی جدید نیز نشان میدهد که یک آنتی اکسیدان خاص و همچنین برخی از داروهای جدید دیابت می توانند به درمان کبد چرب کمک کنند.
توجه داشته باشید که مصرف مواد معدنی و ویتامین ها ممکن است به مشکلات جسمی منجر شود لذا بهترین راه برای دریافت این مواد استفاده از منابع غذایی حاوی این مواد است.
یافته های جدید در مورد نقش باکتری ها در بروز بیماری کبد چرب ممکن است منجر به ایجاد روش های درمانی جدیدی از جمله استفاده از پروبیوتیک ها شود. این مکمل های غذایی حاوی باکتری های زنده سالم و مخمر ها می باشند.
اگر سیروز شدید شود ممکن است نیاز به عمل جراحی الزامی باشد. جراح، کبد آسیب دیده را با یک کبد سالم جایگزین می کند.
آیا سرکه سیب کبد چرب را درمان می کند؟
مصرف یک خوراکی خاص به تنهایی نمی‌تواند برای درمان بیماری شما موثر باشد. به‌طور کلی، پزشکان با بررسی افراد مبتلا به کبد چرب متوجه شده‌اند رژیم غذایی مناسب و ورزش، جزو مهمترین و موثرترین راه‌های درمانی برای بهبود این بیماری است و هیچ درمان اضافه‌ای هم برای درمان کبد چرب توصیه نمی‌شود. البته باید توجه داشته باشید که مصرف میوه‌های تازه‌ای که حاوی ترکیب‌های آنتی‌اکسیدانی هستند هم برای افراد مبتلا به کبد چرب مفید است. مثلا مصرف میوه‌های قرمز مانند انار، زغال‌اخته و آلبالو و آب تازه آنها می‌تواند در رژیم غذایی افرادی که به کبد چرب اولیه مبتلا هستند، جای بگیرند و در تسریع روند درمان آنها هم بسیار موثر باشند.
افراد مبتلا به کبد چرب، پیش از تعیین رژیم غذایی، باید از نظر وجود عوامل و بیماری‌های زمینه‌ای دیگری مانند دیابت یا افزایش چربی خون هم بررسی شوند. اگر به هیچ بیماری زمینه‌ای دیگری مبتلا نباشند، رژیم غذایی سالم در کنار ورزش به آنها توصیه می‌شود. به‌طور کلی، تمام افراد مبتلا به کبد چرب، باید میوه‌ها و سبزی‌های مختلف و تازه را با حجم بیشتری وارد برنامه غذایی‌شان کنند و تا میتوانند مصرف انواع چربی‌ها را در رژیم روزانه خود، محدود و محدودتر کنند تا هرچه سریع‌تر بیماری‌شان درمان شود و به مراحل حاد و خطرناک نرسد.
در مورد مصرف سرکه سیب بعد از هر وعده غذایی برای درمان کبد چرب هم، محدود کردن رژیم غذایی برای بهبود یک بیماری خاص به کمک یک خوراکی خاص، کار درستی نیست. مصرف سرکه می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی‌هایی در معده برخی افراد شود. البته خود سرکه حاوی مواد احیاکننده است و مصرف آن برای بیماران مبتلا به کبد چرب ممنوع نیست اما باید در مصرف این خوراکی هم مانند تمام خوراکی‌های دیگر، حد اعتدال را رعایت کرد. حواستان باشد که 30 دقیقه ورزش در طول روز، از بهترین راه‌های درمانی برای بهبود بیماری کبد چرب است./
