اخبار و مقالات
سنکوپ یا غش کردن چیست؟
سنکوپ، اصطلاحی است که در علم پزشکی به از حال رفتن و غش کردن فرد گفته می‌شود. باید توجه داشت که منظور از غش کردن به هیچ‌عنوان تشنج کردن مانند آنچه در بیماران مبتلا به صرع دیده می‌شود، نیست.
معمولا پس از غش کردن، فرد بلافاصله حالت عادی خود را باز می‌یابد. سنکوپ بسیار شایع بوده و از هر 3 نفر حداقل یک نفر در طول زندگی خود با این پدیده روبرو می‌شود. در اغلب موارد بروز این پدیده اهمیت چندانی نداشته و نگران‌کننده به حساب نمی‌آید.
معمولا پس از غش کردن، فرد بلافاصله حالت عادی خود را باز می‌یابد. سنکوپ بسیار شایع بوده و از هر 3 نفر حداقل یک نفر در طول زندگی خود با این پدیده روبرو می‌شود. در اغلب موارد بروز این پدیده اهمیت چندانی نداشته و نگران‌کننده به حساب نمی‌آید.
چه عاملی باعث سنکوپ می‌شود؟
سنکوپ زمانی اتفاق می‌افتد که مغز برای مدت کوتاهی و به صورت گذرا خون کافی دریافت نمی‌کند. یکی از شایع‌ترین انواع سنکوپ، سنکوپ وازوواگال است که طی آن به دلیل آهسته شدن بیش از حد ضربان قلب یا انبساط ناگهانی تمامی رگ‌های بدن یا هر دو این عوامل، خون کافی به صورت گذرا به مغز نمی‌رسد. این واکنش می‌تواند به دلایل متفاوت در بدن ایجاد شود. از جمله این عوامل می‌توان به وجود درد یا استرس شدید، ایستادن درازمدت روی پاها یا خستگی مفرط یا قرار داشتن در معرض گرمای شدید یا بروز واکنش‌های غیرطبیعی در زمان ادرار کردن یا سرفه کردن و … اشاره کرد. در بسیاری از اوقات نیز هیچ دلیل مشخصی برای بروز این پدیده یافت نمی‌شود. سنکوپ‌های غیر وازوواگال به دنبال مشکلات دیگری که شرح برخی در زیر آورده شده، رخ می‌دهند:
– ضربان قلب فرد بیش از حد تند یا کند شده که می‌تواند ناشی از اختلالات سیستم الکتریکی قلب یا عوارض جانبی برخی داروها باشد.
– چیزی جلوی جریان یافتن خون را در قلب گرفته است. این پدیده در بیمارانی که دچار تنگی دریچه آئورت یا ضخیم‌شدگی بیمارگونه ماهیچه‌های قلبی هستند، دیده می‌شود.
– فشار خون فرد با ایستادن یا تغییر وضعیت از حالت خوابیده به نشسته یا ایستاده دچار افت شده که معمولا به دنبال ننوشیدن مایعات کافی، مصرف برخی داروها، نوشیدن الکل، از دست‌دادن مقدار زیادی خون (مثلا در تصادفات) یا ابتلا به برخی بیماری‌های مرتبط با فشار خون ایجاد می‌شود.
– ضربان قلب فرد بیش از حد تند یا کند شده که می‌تواند ناشی از اختلالات سیستم الکتریکی قلب یا عوارض جانبی برخی داروها باشد.
– چیزی جلوی جریان یافتن خون را در قلب گرفته است. این پدیده در بیمارانی که دچار تنگی دریچه آئورت یا ضخیم‌شدگی بیمارگونه ماهیچه‌های قلبی هستند، دیده می‌شود.
– فشار خون فرد با ایستادن یا تغییر وضعیت از حالت خوابیده به نشسته یا ایستاده دچار افت شده که معمولا به دنبال ننوشیدن مایعات کافی، مصرف برخی داروها، نوشیدن الکل، از دست‌دادن مقدار زیادی خون (مثلا در تصادفات) یا ابتلا به برخی بیماری‌های مرتبط با فشار خون ایجاد می‌شود.
آیا سنکوپ خطرناک است؟
در بسیاری از موارد وقوع سنکوپ به خودی‌خود مسئله خطرناکی به حساب نمی‌آید، اگرچه اگر بیمار در زمان غش کردن سقوط کرده و به زمین بیافتد یا سنکوپ در زمان رانندگی فرد رخ دهد، بروز آسیب‌های جدی دور از انتظار نخواهد بود. برای اطمینان بیشتر بهتر است در صورت بروز سنکوپ تا مشورت با پزشک خود از رانندگی بپرهیزید.
آیا باید پس از بروز سنکوپ حتما به پزشک مراجعه کنم؟
بله. هر فردی که دچار سنکوپ می‌شود، باید برای بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کند. اگرچه در اغلب موارد، سنکوپ علت خطرناکی ندارد، اما در موارد نادری علت بروز این پدیده یک مسئله جدی است که باید تشخیص داده شده و مورد درمان قرار گیرد. از سوی دیگر، همان‌طور که ذکر شد، ممکن است فرد به دنبال غش کردن دچار حادثه شده باشد. شناسایی علت به‌وجود آورنده سنکوپ شما را در پیشگیری از بروز مجدد آن یاری خواهد کرد.
حتما به پزشک خود بگویید که قبل از بروز، در حین رخ دادن سنکوپ و پس از آن چه حالی داشته و مشغول چه کاری بوده‌اید. اگر در زمان بروز این عارضه کسی همراه شما بوده، می‌توانید در مورد این موضوعات از وی نیز پرس‌و‌جو کنید. دانستن اطلاعات زیر به پزشک شما در تشخیص کمک خواهد کرد:
حتما به پزشک خود بگویید که قبل از بروز، در حین رخ دادن سنکوپ و پس از آن چه حالی داشته و مشغول چه کاری بوده‌اید. اگر در زمان بروز این عارضه کسی همراه شما بوده، می‌توانید در مورد این موضوعات از وی نیز پرس‌و‌جو کنید. دانستن اطلاعات زیر به پزشک شما در تشخیص کمک خواهد کرد:
- قبل از اینکه غش کنید و از حال بروید، چه کار می‌کردید و چه احساسی داشتید؟
- چه مدت در این حالت باقی ماندید و بازیابی قوای بدنی و ذهنی‌تان پس از بروز سنکوپ چگونه بود؟
- آیا در گذشته سابقه بروز حملات مشابه را داشته‌اید؟
- چه داروهایی مصرف می‌کنید؟
- آیا از بیماری خاصی در رنج هستید؟
پزشک پس از پرس‌و‌جو و تکمیل شرح حال و سابقه پزشکی شما، به انجام معاینات بالینی خواهد پرداخت. وی ممکن است فشار خون و تعداد ضربان قلب شما را در سه حالت خوابیده، نشسته و ایستاده اندازه‌گیری کند. به صدای قلب شما گوش دهد تا وضعیت دریچه‌ها و ماهیچه قلب شما را بررسی کند.
آیا نیاز به انجام آزمون خاصی خواهم داشت؟
به احتمال زیاد خیر. اغلب افرادی که دچار سنکوپ می‌شوند، نیاز به انجام آزمایش خاصی ندارند، به ویژه اگر این عارضه تنها یک بار برایشان اتفاق افتاده باشد، اما در صورتی‌که پزشک شما بر این عقیده باشد که نیاز به بررسی‌های بیشتر دارید، احتمالا آزمون‌های زیر را برای شما درخواست خواهد کرد:
- گرفتن نوار قلب: برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب و مشخص شدن الگوی غیرطبیعی ضربان آن.
- ماساژ سینوس کاروتید: برای انجام این آزمون، پزشک حین گرفتن نوار قلب با دست به آرامی فشاری روی یکی از عروق گردن شما وارد کرده و تغییرات احتمالی را در نوار قلب شما بررسی می‌کند. در صورتی که رگ شما بیش از حد به فشار حساس باشد، تغییرات چشمگیری در تعداد ضربان قلب شما روی نوار مشاهده خواهد شد.
- اکوکاردیوگرافی: در این آزمون ضخامت دیواره‌ها، حجم حفرات و وضعیت دریچه‌های قلب بررسی شده و ضخیم‌شدگی بیش از حد ماهیچه‌های قلبی و اختلالات دریچه‌ای به خوبی مشخص می‌شوند.
- پایش درازمدت یا خانگی ضربان قلب: در این آزمون یک دستگاه پایشگر ضربان و فشار خون به مدت 1 تا 2 روز به فرد متصل شده و وضعیت این متغیرها را در طول این زمان و هنگام فعالیت‌های مختلف ثبت می‌کند. نوع دیگری از این دستگاه‌ها، این‌گونه استفاده می‌شوند که فرد به محض احساس علائم دکمه‌ای را روی دستگاه فشار داده و تنها ضربان قلب و تغییرات همان زمان را در دستگاه ثبت و ضبط می‌کند.
- آزمون میز تیلت: برای این آزمون فرد روی یک میز متحرک دراز کشیده و ضربان قلب و فشار خون وی، هنگامی که به همراه میز از حالت خوابیده به ایستاده و بالعکس تغییر وضعیت داده می‌شود، توسط دستگاه بررسی و ثبت می‌شود.
آیا می‌توان از بروز مجدد سنکوپ پیشگیری کرد؟
با انجام کارهای زیر ممکن است بتوانید از احتمال تکرار این عارضه در خود کاهش دهید:
- علتی را که سبب بروز سنکوپ در شما شده، شناسایی کنید.
- اگر فعالیت یا وضعیتی سبب بروز سنکوپ در شما می‌شود، سعی کنید تا جایی که امکان دارد از قرار گرفتن در این وضعیت یا انجام این فعالیت‌ها خودداری کنید.
- اگر استفاده از دارویی زمینه‌ساز بروز سنکوپ در شما شده، می‌توانید از پزشک خود بخواهید تا در صورت امکان داروی دیگری را جایگزین این دارو کند.
- در صورتی‌که سنکوپ شما ناشی از بیماری قلبی است، درمان مشکل قلبی می‌تواند از بروز مجدد این عارضه پیشگیری کند.
- هنگامی که حس می‌کنید در شرف سنکوپ هستیدT روی زمین دراز کشیده و پاهایتان را بالاتر از بدنتان قرار دهید تا خون‌رسانی به مغزتان افزایش یابد.
سنکوپ چگونه درمان می‌شود؟
درمان سنکوپ بسته به علت به وجود آورنده آن متفاوت است. در بسیاری از موارد تنها اقدام لازم خودداری از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی است که سبب بروز این پدیده می‌شوند. ممکن است در موارد نادری نیاز به اقدامات درمانی باشد. به عنوان مثال، درصورتی‌که ضربان قلب شما بسیار آهسته بوده و سبب بروز سنکوپ در شما شده باشد، ممکن است نیاز به استفاده از ضربان‌ساز مصنوعی یا پیس‌میکر داشته باشید. این وسیله، یک دستگاه کوچک است که زیر پوست شما کار گذاشته شده و به قلب کمک می‌کند تا با سرعت مناسبت یا الگوی منظمی بتپد.
اگر کودکم دچار سنکوپ شد، چه؟
اگر فرزند خردسالتان دچار سنکوپ شد، او را به پیش پزشک برسانید. اغلب دلایل بروز سنکوپ در کودکان خطرناک و جدی نبوده و بیشتر ناشی از واکنش وازوواگال هستند. سنکوپ ممکن است در کودکان به دلایل زیر نیز رخ دهد:
- در صورتی‌که نفسشان را برای مدت طولانی حبس کنند.
- هنگام برخاستن یا تغییر وضعیت ناگهانی از حالت خوابیده به وضعیت نشسته، دچار افت فشار خون شوند.
- دارو، الکل یا مواد دیگری را فرو داده باشند.
- در صورتی‌که با گاز مونوکسید کربن مسموم شده باشند.
- در موراد بسیار نادری، سنکوپ در کودکان بسیار خطرناک بوده و حتی می‌تواند کشنده باشد. از جمله این موارد می‌توان به مشکلات جدی قلبی، گرمازدگی شدید و نوعی واکنش شدید حساسیتی (که به آن آنافیلاکسی می‌گویند)، اشاره کرد./
