عواملی که روی نتایج آزمایش خون تاثیر می گذارند

هدف از پرداختن به حرفه پزشکی حل مشکلات و درمان بیماری‌های مختلفی است که بیمار به علت آنها به پزشک مراجعه می‌کند. شناخت مشکلات بیمار با گرفتن شرح حال و انجام معاینه فیزیکی کامل آغاز می‌شود. سپس با دستیابی به اطلاعاتی که از این راه حاصل می‌آید، می‌توان روش‌های آزمایشگاهی مناسبی را برای تشخیص بیماری وی انتخاب کرد. به عبارت دیگر، شرح حال بیمار، معاینه فیزیکی توسط پزشک و انجام تست‌های آزمایشگاهی یا سایر روش‌های تشخیصی (مانند رادیولوژی و…) سه پایه اصلی تشخیص بیماری‌ها به حساب می‌آیند. بنابراین انجام دقیق تست‌ها و نتایج آنها در تشخیص صحیح بیماری توسط پزشک و در نتیجه درمان بیماران جنبه حیاتی دارد.

در این میان نقش بیماران به عنوان نمونه دهنده در دقت و صحت نتایج تست‌های آزمایشگاهی حائز اهمیتی خاص است. به عبارت دیگر، اهمیت آگاهی و دانش بیماران در زمینه آمادگی‌های ضروری پیش از انجام آزمایش‌ها، نحوه جمع‌آوری نمونه‌های مورد آزمایش و نحوه انتقال آنها به آزمایشگاه کمتر از اهمیت روش‌ها و دستگاه‌های مورد استفاده در مراکز تشخیصی، تکنیک‌های مورد استفاده و دانش و دقت نظر متخصصین و پرسنل آزمایشگاه‌ها نیست. به بیانی دیگر، تمامی موارد فوق می‌توانند از منابع بالقوه صحت و خطا در نتایج تست‌های آزمایشگاهی به حساب آیند. بدیهی است کارشناسان و کاربران خبره آزمایشگاه‌ها مهم‌ترین نقش را در توجیه و آموزش بیماران بر عهده داشته و در ارائه نتایج دقیق نقشی اساسی ایفا می‌کنند.

متاسفانه این مسائل بسیار مهم در بررسی نتایج کنترل کیفیت تست‌های آزمایشگاهی نادیده گرفته می‌شوند. نوشتار حاضر به اهم نکاتی که بیماران باید پیش از انجام تست‌های آزمایشگاهی از جمله چربی‌های خون، اسید اوریک، هموگلوبین و غلظت خون و…. به آنها توجه داشته باشند، اشاره دارد.

 

آماده‌سازی بیماران

بسیاری از مسائلی که تفسیر نتایج آزمایش را تحت تاثیر قرار می‌دهند، تحت کنترل پزشک یا متخصص آزمایشگاه نیستند. از جمله این موارد می‌توان به سن، جنس، نژاد، حاملگی و وضعیت عادت ماهیانه اشاره کرد. این موارد حتما باید توسط متخصص مربوطه در برگه درخواست آزمایش‌ها درج شده و تفسیر نتایج بر اساس آنها صورت گیرد. استرس‌های پس از عمل جراحی که ممکن است گاهی بسیار شدید باشند، می‌توانند نتایج بسیاری از آزمایش‌ها را، خصوصا آزمایش‌های هورمونی، تحت تاثیر قرار دهند. به عنوان مثال، سطح هورمون‌های تیروئیدی اغلب بعد از جراحی کاهش می‌یابد. در آماده‌سازی بیمار دقت به استرس‌های وارده، ورزش، حاملگی، خوردن و نوشیدن، چربی، الکل، وضعیت بدن، روش‌های طبی استفاده شده، داروها و تداخلات دارویی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
 

استرس

استرس‌های فکری و جسمی می‌توانند عملکرد بدن انسان را دستخوش تغییر سازند. این تغییرات شامل هورمون‌های مختلف مترشحه به داخل مایعات بدن نیز می‌شود. بیماران در زمان نمونه‌گیری نباید در حالت اضطراب و تحت فشار باشند، بلکه باید کاملا آسوده و راحت به این امر بپردازند. ترس و استرس محرک‌هایی برای ترشح هورمون رشد و هورمون مولد شیر در زنان به حساب می‌آیند. پروتئین‌های حامل موجود در خون مانند ترانسفرین که نقل و انتقال آهن را در بدن بر عهده دارد نیز تحت تاثیر استرس‌های طولانی‌مدت قرار می‌گیرند.
 

ورزش

ورزش نیز مانند استرس‌های روانی، تولید و ترشح تعدادی از هورمون‌ها را از جمله هورمون رشد و هورمون مولد شیر تحت تاثیر قرار می‌دهد. البته این مسئله به توانایی فیزیکی فرد و هم چنین میزان و شدت ورزش کردن وابسته است. در مواردی که سطح هورمون‌ها در حالت استراحت مورد نیاز است، باید از گرفتن نمونه از بیمار بلافاصله پس از فعالیت شدید اجتناب کرد. ورزش شدید ممکن است به دفع ادراری گلبول‌های قرمز یا سفید منجر شود. به هر صورت تغییرات ناشی از ورزش برای طبیعی شدن به چند روز زمان نیاز دارند.
 

حاملگی

اثرات حاملگی بر تعدادی از آزمایش‌ها به خوبی به اثبات رسیده است. علاوه بر افزایش شناخته شده هورمون اصلی بارداری یعنی hcG که از جفت ترشح می‌شود، هورمون‌هایی چون استریول (نوعی استروژن) و هورمون جفتی مولد شیر (HPL) نیز در خون افزایش می‌یابد. در زمان تفسیر یافته‌های آزمایشگاهی در زنان باردار توجه به هفته‌ای از حاملگی که نمونه‌گیری در آن انجام شده، ضروری است. لازم به یادآوری است که حجم ادرار نیز به صورت فیزیولوژیک در سه ماهه سوم بارداری تا 25 درصد افزایش می‌یابد. به علاوه امکان دفع قند در ادرار زنان باردار وجود دارد.
 

سن

غلظت بسیاری از مواد در دوره‌های مختلف سنی تغییر می‌کند. به عنوان مثال، غلظت هموگلوبین خون در نوزادان در مقایسه با بزرگسالان بیشتر است. یا غلظت کلسترولLDL (کلسترول بد) و HDL (کلسترول خوب که احتمال بیماری‌های عروق قلب را کاهش می‌دهد) به میزان زیادی تحت تاثیر سن بیمار قرار می‌گیرد.
 

جنس

بسیاری از الگوهای هورمونی و غلظت مواد موجود در خون در مردان و زنان با یکدیگر متفاوت است. به عنوان مثال، معمولا غلظت آهن خون در زنان کمتر از مردان است که البته پس از 65 سالگی این اختلاف برطرف می‌شود یا غلظت کراتینین که نمادی از عملکرد کلیه‌ها است، به توده ماهیچه‌ای فرد بستگی دارد. از آنجایی که حجم عضلات خانم‌ها از آقایان کمتر است، غلظت کراتینین نیز در آنها کمتر از مردان است.
 

کشیدن سیگار قبل از آزمایش خون

مصرف سیگار و سایر انواع دخانیات سبب تغییراتی در غلظت برخی از مواد از جمله اسیدهای چرب پلاسما، اپی‌نفرین، آلدسترون و کورتیزول می‌شود.شایان ذکر است که این تغییرات حتی در اثر کشیدن یک نخ سیگار نیز اتفاق می‌افتند. مواد مخدر نیز می‌توانند غلظت بسیاری از مواد را تحت تاثیر قرار دهند. به عنوان مثال مصرف هروئین سبب افزایش غلظت هورمون‌های تیروئیدی می‌شود.
 

غذاها و نوشیدنی ها

قهوه و چای به دلیل داشتن کافئین بر بسیاری از نتایج آزمایش خون تاثیر می گذارند. کافئین قند خون را بالا می برد. همچنین بر عملکرد کبد تاثیر می گذارد و به آن علامت می دهد که هورمون هایی را ترشح کند. این هورمون ها بر غده پانکراس و بالتبع هورمون انسولین و نهایتا قند خون تاثیر می گذارند. حتی قهوه های بدون کافئین نیز کمی کافئین دارند و نمی توان با اطمینان خاطر آنها را نوشید و آزمایش خون داد. پس چنانچه تصمیم دارید آزمایش خون بدهید از نوشیدن هردو پرهیز کنید. نوشیدن آب اشکالی ندارد اما خوردن چیزهای دیگر حتی آدامس یا سیگار ممنوعیت دارد.
ویتامین C بر غلظت قند خون تاثیر می گذارد. همچنین باعث افزایش فشار خون می شود.
توصیه می شود هشت تا دوازده ساعت قبل از آزمایش خون چیزی نخورید و نیاشامید؛ البته نوشیدن آب استثنا بوده و موردی ندارد. بهتر است غذای سبکی میل کنید زیرا چربی غذا بر مقدار کلسترول خون تاثیر گذاشته و ممکن است عدد واقعی را نشان ندهد. چنانچه دارو مصرف می کنید از پزشک خود سوال کنید آیا لازم است آن را قطع کنید؟ مثلا برخی داروها یا مکمل های گیاهی بر قند خون تاثیر می گذارند. قرص های ضد بارداری و برخی استروئیدها باعث افزایش قند خون و داروهای فشار خون باعث کاهش آن می گردند./

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *