اخبار و مقالات
مروری بر بیماری آب سیاه چشم و روش های درمان آن

عصب بینایی
تأثیر گلوکوم بر عصب بینایی
زمانی که مایع به زاویه میرسد از طریق یک شبکه اسفنجیشکل شبیه یک سیستم زهکشی از چشم خارج میشود. اگر به هر دلیلی تعادل بین تولید و خروج مایع به همخورد (در برخی موارد بهطور مادرزادی منافذ تنگ هستند. در موارد دیگر جلو آمدن عنبیه یا مسدود شدن این منافذ با رنگدانههای عنبیه یا سلولهای خون پس از خونریزی داخل چشم، مسیر تخلیه مایع داخل چشم مسدود میشود) فشار داخل کره چشم بیشتر از حد طبیعی میشود که درنهایت منجر به صدمه به عصب بینائی میشود.
در بیماری آب سیاه، برخی از این رشتههای عصب بینایی صدمه میبینند، بنابراین پیامهای عصبی به مغز نمیرسند و نقاط کور در میدان دید (معمولا در نواحی محیطی) ایجاد میشود. از دست رفتن تدریجی دید محیطی، مهمترین علامت آب سیاه است. در صورت عدم درمان بیماری، رشتههای عصبی بیشتری آسیب میبینند که باعث محدودیت بیشتری در میدان بینایی میشود. این امر در نهایت به دید تونلی منجر میشود که شبیه به نگاه کردن از یک لوله باریک و طولانی است.
گلوکوم زاویه باز از آنجا به این نام خوانده میشود که زاویهای که مایع از آن خارج میشود «باز» است. با این حال، به دلایل نامشخص، سرعت حرکت مایع از خلال شبکه تخلیه کند است. کندی حرکت مایع سبب تجمع آن و بالا رفتن فشار داخل چشم میشود و این افزایش میتواند سبب آسیب دیدن عصب بینایی و کاهش دید شود، مگر آنکه فشار چشم پایین آورده شود.
انسداد مجاری
حالت دوم، نقص مجرای تخلیه چشم است. این نوع نقص در گلوکوم مادرزادی دیده میشود که در آن دهانه مجرای تخلیه از بدو تولد غیرطبیعی است. از آنجا که چشم یک کودک نسبت به چشم بزرگسال از انعطاف بیشتری برخوردار است، لذا زمانی که فشار داخلی چشم زیاد شود، چشم به آسانی متسع شده و بزرگ میشود. در این حالت تاری دید به وجود میآید، ممکن است کودک نسبت به نور حساسیت نشان داده و اشکریزش شدید داشته باشد.
عنبیه چشم میتواند با فشار آوردن به محدوده مجرای خروجی آن را مسدود کند. در این صورت جلوی خروج زلالیه گرفته شده و فشار داخلی چشم را به سرعت زیاد میکند. این انسداد کامل و ناگهانی مجرای خروج و در نتیجه جلوگیری از ادامه جریان به گلوکوم حاد با زاویه بسته معروف است. دید محو، درد شدید، به وجود آمدن هاله اطراف منبع نور، تهوع و استفراغ عواملی هستند که بیمار را به چشم پزشک میکشانند. در صورتی که این عوامل به سرعت از بین نروند، کوری در یکی دو روز بعد حاصل میشود. شرایط دیگری چون جراحات، برخی داروها، خونریزیها، تومورها و التهابها در بعضی مواقع میتوانند باعث بسته شدن مجرا و جلوگیری از جریان مایع زلالیه در چشم شوند، این امر باعث افزایش فشار داخلی چشم شده و منجر به گلوکوم ثانویه میشود.
شخیص بیماری آب سیاه
ابتلا یا عدم ابتلا به گلوکوم بر اثر بالا بودن فشار چشم بستگی به میزان تحمل عصب بینایی در مقابل فشار بالای چشم دارد و این میزان در افراد مختلف متفاوت است. هر چند فشار طبیعی معمواٌ بین 12 تا 21 میلیمتر جیوه است، حتی در این فشار نیز ممکن است شخصی به گلوکوم مبتلا باشد و این نشان میدهد که معاینه چشم اهمیت بسیار زیادی دارد.
چشمپزشک برای تشخیص گلوکوم اقدامات تشخیصی زیر را انجام میدهد:
- اندازهگیری حدت بینایی یا Visual Acuity : در این تست که با استفاده از چارتهای بینایی انجام میشود، بینایی بیمار در فواصل متفاوت مشخص میشود.
- میدان بینایی: در این تست دید کناری (محیطی) بیمار اندازهگیری میشود. با توجه به اینکه از دست دادن دید کناری یکی از علائم گلوکوم است، این تست به تشخیص بیماری کمک میکند.
- اتساع مردمک: در این تست با استفاده از قطره، مردمک چشم بیمار متسع میشود و بدین ترتیب چشمپزشک دید بهتری برای معاینه عصب بینایی پیدا میکند. بعد از معاینه ممکن است دید نزدیک تا چند ساعت تار باشد.
- تونومتری: در این تست فشار مایع داخل چشم اندازهگیری میشود.
علائم آب سیاه
- کاهش دید محیطی.
- مشکل در تطابق با تاریکی.
- ایجاد مشکل در تمرکز روی کارهای نزدیک.
- ایجاد هالههای رنگی اطراف نور.
- نیاز به تغییر مکرر و زود به زود عینک.
گلوکوم زاویه باز در ابتدا علامت خاصی ندارد. دید طبیعی بوده و دردی وجود ندارد. با ادامه یافتن بیماری، بیمار متوجه میشود که هرچند اشیایی را که جلویش قرار دارند خوب میبیند، اشیایی را که در کنار قرار داشته و باید از گوشه چشم به آنها نگاه کند بهخوبی نمیبیند.
بیمار مبتلا به گلوکوم در صورت عدم درمان ممکن است ناگهان متوجه شود که «دید کناری» ندارد. درست مانند این است که دارد از درون یک لوله به اطراف نگاه میکند. ادامه یافتن بیماری ممکن است سبب از بین رفتن باقیمانده دید حتی در مرکز شده و بیمار کور شود.
علل ایجاد آب سیاه
- سن: در افراد بالای 45 سال آب سیاه شایعتراست (اگرچه این بیماری در افراد جوانتر هم رخ میدهد). بنابراین میتوان گفت احتمال پیدایش آب سیاه، با بالا رفتن سن افزایش مییابد،
- ارث: تمایل به پیدایش آب سیاه ممکن است موروثی باشد، به طوریکه در برخی از انواع آن، احتمال ابتلا در افراد فامیل فرد مبتلا، بیشتر است،
- نزدیکبینی شدید (نمره عینک بیشتر از 6)،
- مرض قند (دیابت)،
- استفاده طولانیمدت از کورتون جهت درمان ( به شکل قطره، پماد یا قرص)،
- سابقه جراحی یا وجود ضایعات چشمی،
- نژاد سیاه،
- سردردهای میگرنی،
- بیماریهای فشار خون،
- کم بودن ضخامت قرنیه.
انواع آب سیاه
1-گلوکوم زاویه باز اولیه
عوامل افزایش دهنده خطر: افزایش زیاد فشار داخل چشمی، افزایش سن، سابقه خانوادگی مثبت گلوکوم، نزدیکبینی، دیابت، بیماری قلبی-عروقی، سیاهپوست بودن و بروز خونریزی دیسک چشم در افرادی که فشار داخل چشم بالا است، باعث افزایش احتمال بروز گلوکوم می شود.
درمان: درمان در مراحل اولیه داروهای خوراکی تیمولول، بتاکسولول و استازولامید- دروزلامید پیلوکارپسین یا قطرههای نفرین است. اگر با این داروها فشار چشم بیمار طبیعی نشود لیزر درمانی یا عمل جراحی لازم میشود.
2-گلوکوم زاویه بسته حاد اولیه
علائم: این بیماری اکثرا بهصورت حملهای است و در یک چشم ظاهر میشود. حملات آن معمولا هنگام عصر به علت گشاد شدن نسبی مردمک یا هنگام استفاده از داروهای گشاد کننده مردمک در معاینات پزشکی رخ میدهد. گلوکوم زاویه بسته حاد با شروع ناگهانی تاریدید شدید، درد طاقتفرسای چشم، قرمزی چشم، اشکریزش و حساسیت به نور، دیدن هاله اطراف نور، تهوع و استفراغ مشخص میشود. در معاینه پزشکی فشار داخل چشم افزایش یافته و مردمک به نور پاسخ نمیدهد و گشادی نسبی دارد و قرنیه کدر شده است.
درمان: درمان گلوکوم زاویه بسته حاد اولیه یک فوریت پزشکی است. فشار داخل چشم باید سریعا پایین آورده شود و بعد از آن درمان اصلی، جراحی است که جراحی روی هر دو چشم انجام میشود (در چشم غیر مبتلا برای پیشگیری جراحی انجام میشود. فشار داخل چشم را با دارو پایین میآورند.)
3-گلوکوم زاویه بسته تحتحاد
4-گلوکوم زاویه بسته مزمن
5-گلوکوم مادرزادی
6-گلوکوم ثانویه
درمان آب سیاه
درمان دارویی: شایعترین نوع درمان زودرس گلوکوم، درمان دارویی است. داروهای گلوکوم بهصورت قطرههای چشمی و قرص تجویز میشوند. این داروها به دو شکل سبب کاهش فشار داخل چشم میشوند؛ بعضی باعث کاهش تولید مایع در چشم شده و بعضی به تخلیه بیشتر مایع از درون چشم کمک میکنند. داروهای ضدگلوکوم ممکن است تا چند بار در روز تجویز شوند. بیشتر بیماران عوارضی نشان نمیدهند، ولی بعضی از این داروها ممکن است سبب سردرد شده و یا روی اعضای دیگر بدن عوارضی داشته باشند. قطرهها ممکن است سبب سوزش و قرمزی چشم شوند. داروهای ضدگلوکوم باید تا زمانی که به کنترل فشار داخل چشم کمک میکنند، مصرف شوند. از آنجا که گلوکوم معمولا علامتی ندارد، گاهی بیماران داروی خود را قطع کرده یا فراموش میکنند، مصرف کنند.
جراحی با لیزر: جراحی با لیزر به تخلیه مایع از درون چشم کمک میکند. هر چند از این روش میتوان در هر زمانی استفاده کرد، معمولا بعد از آزمایش درمان دارویی بهکار میرود. در بسیاری موارد بیمار باید بعد از جراحی لیزری نیز دارو مصرف کند.
روشهای جراحی رایج: در جراحی گلوکوم، هدف ایجاد محل خروج جدیدی برای مایع داخل چشم است. هرچند چشمپزشک در هر زمانی ممکن است تصمیم به جراحی بگیرد، معمولا این کار را پس از شکست درمان دارویی و جراحی لیزر انجام میدهد. جراحی در کلینیک یا بیمارستان صورت میگیرد. قبل از جراحی به بیمار داروهایی جهت آرام و شل شدن داده شده و سپس چشم توسط تزریق مواد بیحسکننده در اطراف آن بیحس میشود.
جراح قطعه کوچکی از بافت سفیدی چشم (صلبیه) را برمیدارد و این باعث بهوجود آمدن کانال کوچکی برای عبور مایع درون چشم میشود. سپس قسمت سفید چشم که برداشته شده با لایه نازک و شفافی از ملتحمه پوشانده میشود. مایع از مجرای ایجاد شده و از زیر ملتحمهای که روی آن را پوشانده، عبور کرده و از چشم خارج میشود. باید بهخاطر داشت با اینکه جراحی گلوکوم باقیمانده دید بیمار را حفظ میکند، باعث بهبود دید نخواهد شد. در واقع، دید بیمار ممکن است به خوبی دید قبل از جراحی نباشد، هر چند که در صورت انجام ندادن جراحی در درازمدت، بیمار ممکن است دید خود را کاملا از دست بدهد./