اطلاعات بيماري

شریان کاروتید (Carotid artery disease)

وقتی رسوبات چربی (پلاک ها) عروق خون رسان به سر و مغز (شریان های کاروتید) را مسدود می کنند، بیماری شریان کاروتید رخ می دهد. این انسداد، خطر سکته مغزی را افزایش می دهد. سکته مغزی وضعیتی اورژانس است که در آن خون رسانی به مغز دچار اختلال شده یا به شدت کاهش می یابد.
سکته مغزی، از رسیدن اکسیژن به مغز جلوگیری می کند. در طول چند دقیقه سلول های مغز شروع به مردن می کنند. سکته مغزی چهارمین علت شایع مرگ و میر و عامل ناتوانی های دائمی در امریکاست.
بیماری شریان کاروتید به آرامی پیش می رود. اولین علامت ابتلا به این عارضه ممکن است سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا باشد. حمله ایسکمیک گذرا به نارسایی موقتی خون رسانی به مغز می گویند.
درمان بیماری شریان کاروتید معمولا شامل مجموعه ای از تغییرات سبک زندگی، مصرف دارو ها و گاهی جراحی می شود.

تشخیص:

پزشک به احتمال زیاد با بررسی سابقه خانوادگی و معاینات جسمی آغاز می کند. در این معاینات پزشک به دنبال صدای بروئی سرخرگ گردنی کاروتید می گردد. این صدا نشانه تنگی سرخرگ است. سپس ممکن است پزشک توانایی های جسمی و مغزی شما را آزمایش کند، مثلا توان بدنی، حافظه و توان تکلم.
پس از آن پزشک آزمایشات زیر را پیشنهاد می دهد:

سونوگرافی
سی تی اسکن یا ام آر آی
سی تی آنژیوگرافی یا ام آر آنژیوگرافی

دلایل:

بیماری شریان کاروتید به دلیل تجمع پلاک در سرخرگ هایی که وظیفه خون رسانی به مغز را دارند، ایجاد می شود. این پلاک ها رسوبات کلسترول، کلسیم، بافت فیبری و دیگر بقایای سلولی هستند که در جراحات میکروسکوپی داخل سرخرگ تجمع پیدا می کنند. این فرایند با نام آترواسکلروز خوانده می شود.
سرخرگ های کاروتید که با پلاک ها مسدود می شوند، دچار سفتی و تنگی خواهند شد. شریان های کاروتیدِ مسدود شده در انتقال اکسیژن و مواد مغذی به ساختارهای حیاتی مغز دچار اشکال می شوند. این ساختارها مسئول عملکرد های روزانه شما هستند.

عوامل خطر ساز

عواملی که خطر بیماری شریان کاروتید را افزایش می دهند:

فشار خون بالا: فشار اضافی روی دیواره های سرخرگ آن ها را ضعیف کرده و بیشتر مستعد آسیب می کند.
مصرف تنباکو: نیکوتین به پوشش داخلی سرخرگ ها آسیب می زند. همچنین سیگار کشیدن ضربان قلب و فشار خون را افزایش می دهد.
دیابت: دیابت توانایی هضم کامل چربی ها را پایین می آورد و خطر ابتلا به فشار خون بالا و آترواسکلروز را افزایش می دهد.
چربی خون بالا: بالا بودن کلسترول LDL یا لیپوپروتئین کم چگالی و تری گلیسیرید (یک نوع چربی خون) تجمع پلاک ها را افزایش می دهد.
سابقه خانوادگی: اگر یکی از افراد فامیل دچار آترواسکلروز یا بیماری عروق کرونر باشد، خطر ابتلا به بیماری شریان کاروتید افزایش می یابد.
سن: سرخرگ ها در سنین بالا انعطاف کمتری دارند و برای جراحت استعداد بیشتری خواهند داشت.
چاقی: وزن اضافه شانس بالا رفتن فشار خون، آترواسکلروز و دیابت را افزایش می دهد.
آپنه هنگام خواب: حمله های توقف تنفس در شب، خطر سکته مغزی را افزایش می دهد.
ورزش نکردن: این عامل باعث تشدید عوارضی که منجر به صدمه به سرخرگ ها می شود، مثل فشار خون بالا، دیابت و چاقی خواهد شد.

مراقبت:

هدف درمان بیماری شریان کاروتید پیشگیری از سکته مغزی است. درمان های خاصی با توجه به گستردگی انسداد شریان کاروتید پیش بینی شده است.
اگر انسداد خفیف تا متوسط باشد، پزشک موارد زیر را پیشنهاد می کند:

تغییر در سبک زندگی جهت کاهش سرعت پیشرفت آترواسکلروز: ترک سیگار، کاهش وزن، مصرف غذا های سالم، کاهش نمک و ورزش منظم از جمله این توصیه هاست.
داروهایی برای کنترل فشار خون یا کاهش کلسترول: ممکن است پزشک مصرف روزانه آسپرین یا دیگر رقیق کننده های خون را برای پیشگیری از لخته های خونی پیشنهاد کند.

اگر انسداد شدید بود یا اگر دچار سکته یا حمله ایسکمیک گذرا شدید، پزشک پیشنهاد از بین بردن انسداد را می دهد. این روش به صورت های زیر انجام پذیر است:

اندارترکتومی کاروتید
آنژیوپلاستی کاروتید و استنت گذاری

سبک زندگی و مراقبت در خانه

برای پیشگیری یا کند شدن سرعت پیشرفت بیماری به پیشنهادات زیر توجه کنید:

سیگار نکشید: وقتی سیگار را برای چند سال کوتاه ترک می کنید، احتمال ابتلا به سکته مغزی در شما به کسی که هرگز سیگار نکشیده شباهت پیدا می کند.
وزن سالم خود را حفظ کنید: اضافه وزن، احتمال دیگر عوامل خطر ساز مثل فشار خون بالا، بیماری های قلبی عروقی، دیابت و آپنه هنگام خواب را بالا می برد.
مصرف کلسترول و چربی را محدود کنید: کم کردن چربی اشباع موجب کاهش تجمع پلاک ها در سرخرگ می شود.
سبزیجات و میوه های متنوعی مصرف کنید: این مواد غذایی دارای پتاسیم، فولات و آنتی اکسیدان هستند و شما را در مقابل حمله ایسکمیک گذرا و سکته مغزی حفاظت می کنند.
مصرف نمک را محدود کنید: نمک اضافی فشار خون را در افرای که به سدیم حساسند، افزایش می دهد. کارشناسان توصیه می کنند یک انسان بالغ سالم روزانه 1500 میلی گرم سدیم مصرف کند.
مرتبا ورزش کنید: ورزش فشار خون را کاهش و کلسترول LDL (کلسترول خوب) را افزایش می دهد. همچنین سلامت عمومی قلب و عروق را بهبود می بخشد. ورزش در کم کردن وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس موثر است.
الکل مصرف نکنید
بیماری های مزمن را کنترل کنید: کنترل بیماری هایی مثل دیابت و فشار خون بالا در محافظت از عروق کمک شایانی می کند.

علائم:

در مراحل اولیه، اغلب بیماری علائم ونشانه خاصی ندارد. ممکن است تا زمانی که بیماری آن قدر شدت بگیرد که خون رسانی به مغز مختل شده و منجر به سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا شود، متوجه حضور آن نشوید.
علائم و نشانه های سکته یا حمله ایسکمیک گذرا:

ضعف یا بی حسی ناگهانی در صورت یا دست و پا، اغلب در یک سمت بدن
اختلال ناگهانی در تکلم و فهم
اختلال ناگهانی در بینایی یک چشم یا هر دو
سرگیجه یا عدم تعادل ناگهانی
سر درد شدید بی دلیل و ناگهانی

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم

اگر دچار هر کدام از علائم و نشانه های سکته مغزی شدید، به سرعت در پی مراقبت های اورژانسی باشید. حتی اگر علائم شما زمان کوتاهی ادامه داشت و پس از آن حال شما عادی بود، به سرعت به پزشک مراجعه کنید. ممکن است دچار حمله ایسکمیک گذرا شوید، این حمله نشانه ای از بالا رفتن احتمال سکته کامل مغزی است.
اگر دارای عوامل خطر ساز بیماری شریان کاروتید هستید، با پزشک مشورت کنید. حتی اگر علامت و نشانه ای نداشته باشید، ممکن است پزشک نظارت شدیدی بر عوامل خطرساز اعمال کند تا شما را از سکته مغزی محافظت کند. ملاقات با پزشک در مراحل اولیه، شانس تشخیص بیماری شریان کاروتید و درمان آن پیش از رخداد یک سکته مغزی ناتوان کننده را بالا می برد.

عوارض

سکته مغزی
بیماری شریان کاروتید عامل 10 تا 20 درصد سکته های مغزی است. سکته مغزی یک وضعیت اورژانس است که می تواند ضعف عضلانی و آسیب های مغزی ماندگاری به جا بگذارد. در موارد شدید سکته مغزی منجر به مرگ می شود.
ممکن است به علل زیر بیماری شریان کاروتید منجر به سکته مغزی شود:

کاهش جریان خون: ممکن است سرخرگ کاروتید به علت آترواسکلروز بسیار تنگ شود و خون کافی به تمام قسمت های مغز نرسد.
شکست پلاک ها: ممکن است تکه ای از پلاک ها شکسته و وارد جریان خون و سرخرگ های کوچکتر مغز شود. ممکن است پلاک شکسته شده در یکی از این سرخرگ های کوچکتر گیر کند و باعث انسداد و قطع خون رسانی به آن قسمت مغز گردد.
انسداد بر اثر لخته خون: برخی از پلاک ها مستعد شکسته شدن و تشکیل اشکال نامنظم هستند. وقتی چنین پلاک هایی روی جداره سرخرگ جای می گیرند بدن به آنها به چشم جراحت نگاه کرده و با ارسال گلبول های خونی که منجر به فرآیند لخته سازی می شود، به این عارضه واکنش نشان می دهد. در نتیجه با تشکیل یک لخته خون بزرگ، جریان خون به سمت مغز دچار انسداد یا کندی شده و سکته مغزی رخ می دهد.