زونا (Shingles)

بیماری زونا که به آبله مرغان بزرگسالان شهرت دارد، یک بیماری ویروسی است که عامل مولد آن ویروس واریسلا زوستر (عامل آبله مرغان) است (لغت زوستر به معنی تسمه یا کمربند است). نظریه رایج برای این بیماری به این صورت است که پس از ابتلا و بهبودی آبله مرغان، این ویروس به صورت نهفته در سلول‌های عصبی باقی می‌ماند، تا زمانی که به علت یک عامل تحریکی یا نقص سیستم ایمنی دوباره فعال شود.
در این حالت بیماری موضعی دردناکی ایجاد می‌شود که زونا نام دارد. یک فرد در طول عمر خود به احتمال 10 تا 20 درصد به زونا مبتلا می‌شود. افرادی که از وضعیت سیستم ایمنی خوبی برخوردار نیستند، با احتمال بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند.

تشخیص:

تشخیص معمولا تا زمان بروز بثور پوستی امکان‌پذیر نیست. قبل از آن، علائم ممکن است شبیه آپاندیسیت، جمع شدن مایع دور ریه یا سایر بیماری‌ها باشد. به‌ندرت آزمایش خون، کشت مایع تاول‌ها و نمونه‌برداری از پوست انجام می‌گیرد.

دلایل:

انتقال از طریق تماس مستقیم در هفته اول پیدایش ضایعات و با احتمال بسیار کمتر از طریق ذرات آلوده به ویروس معلق در هوا امکان‌پذیر است. در واقع تماس با ترشحات تاول‌های سطح بدن بیمار، باعث انتقال بیماری می‌شود. اگر فردی که با این ترشحات تماس پیدا می‌کند، مبتلا به آبله مرغان نشده باشد، بیماری آبله مرغان می‌گیرد. در واقع، می‌توان گفت بیماری زونا، عملا بیماری قابل انتقالی نیست، زیرا که از درون بدن نشأت می‌گیرد و در واقع از فعال شدن ویروس آبله مرغانی که پس از ابتلای به آن، در بدن به صورت نهفته باقی مانده، به وجود می‌آید.
به هر حال، بهتر است خانم‌های باردار، افرادی که شیمی‌درمانی می‌کنند، مبتلایان به ایدز و کسانی که تا به حال آبله مرغان نگرفته‌اند، از تماس با افراد مبتلا به بیماری زونا، خودداری کنند.
 

عوامل افزایش دهنده خطر

  • سن بالای 50 سال
  • استرس
  • وجود یک بیماری که باعث کاهش مقاومت بدن شده باشد (مانند ایدز)
  • استفاده از داروهای سرکوب کننده ایمنی یا ضدسرطان
  • جراحی یا تاباندن اشعه به نخاع
  • لوسمی یا لنفوم
 

مراقبت:

هدف از درمان، کاهش شدت و دوره بیماری، کاهش درد، تسریع در بهبود ضایعات پوستی و پیشگیری از عوارض درازمدت بیماری، به‌ویژه درد عصبی به دنبال زونا است. درمان در بیماران با ضعف سیستم ایمنی با هدف جلوگیری از گسترش پوستی و احشایی آن قابل توجه است. از دستکاری ضایعات باید خوددارای کرد. استحمام روزانه با صابون و شامپوهای ملایم کمک کننده خواهد بود.
معالجه زونا با استفاده از داروی مسکن برای کنترل درد و داروی ضدویروس هرپس زوستر صورت می‌گیرد و پزشک با توجه به شدت و گستردگی بیماری، شرایط و ضعف سیستم ایمنی بیمار، تصمیم می‌گیرد که دارو را به صورت تزریقی در بیمارستان یا به صورت خوراکی در منزل تجویز کند.
دردی را که پس از پاک شدن تاول‌ها باقی می‌ماند، خیلی مشکل می‌توان درمان کرد و متأسفانه هیچ راه قطعی برای درمان آن وجود ندارد

عوارض احتمالی بیماری

  • عفونت باکتریایی ثانویه در تاول‌های زونا
  • درد مزمن، خصوصا در سالمندان که تا ماه‌ها یا سال‌ها در مسیر رشته‌های حسی محل قبلی وجود تاول‌ها باقی می‌ماند (از عوارض مهم زونا، دردهای پس از زونا است، بدین معنی که یک تا سه ماه پس از ابتلا به زونا درد به اشکال مختلف در محل ابتلا ایجاد می‌شود و برای مدت نسبتا طولانی باقی می‌ماند. اغلب این موارد بهبود می‌یابند و گذشت زمان شروع درد را تخفیف می‌دهد ولی در برخی موارد این مدت بسیار طولانی، است.)
  • زخم قرنیه
  • عفونت دستگاه عصبی مرکزی.

علائم:

حرکت ویروس از طریق مسیرهای عصبی و رسیدن به سطح پوست مخاط، عامل پیدایش علائم است.
علائم اولیه شامل سردرد، تب ولرز خفیف و احساس بدحالی و کسلی است. به دنبال علائم اولیه، فرد دچار احساس درد سوزشی و افزایش حساسیت پوستی در ناحیه‌ای می‌شود که اعصاب محیطی آن توسط ویروس آلوده شده بوده و دوباره فعال و در حال تکثیر است.
نشانه‌های زونا، تاول‌های منطقه‌ای یا کوچکی هستند که جنب یکدیگر در منطقه یک عصب محیطی و در امتداد مسیر آن پدید می‌آیند و با درد و سوزش همراه است. این تاول‌ها بیشتر در پوست سینه و پشت بروز می‌کند و همانند آبله مرغان بسیار مسری هستند. شایع‌ترین محل ابتلا تنه و در ناحیه پهلوهاست، ولی سایر نقاط هم می‌توانند درگیر شوند، (از جمله صورت و اندام‌ها) ،تهوع، دل‌پیچه یا اسهال خفیف، درد روی قفسه سینه، صورت یا درد سوزشی در پوست شکم، بر حسب ناحیه‌ای که گرفتار شده است.