التهاب مری (Esophagitis)

ازوفاژیت التهابی است که بافت مری را درگیر می کند. مری مجرایی ماهیچه ای است که غذا را از دهان به معده هدایت می کند.
تنگی مری موجب درد و اشکال در بلع غذا و درد قفسه سینه می شود. این بیماری می تواند بر اثر برگشت اسید معده به مری، عفونت، مصرف برخی دارو های خوراکی و یا آلرژی بروز کند.
درمان تنگی مری با توجه به عوامل زمینه ای و شدت آسیب به بافت مری، متفاوت خواهد بود. اگر بیماری، درمان نشده رها شود می تواند به جدار داخلی مری صدمه بزند، در عملکرد معمولی آن اختلال ایجاد کند و منجر به عوارضی مانند زخم مری، تنگی و اشکال در بلع شود.

تشخیص:

احتمالاً این بیماری بر‌اساس پاسخ بیمار به سوالاتی‌که از وی می‌شود، معاینه‌ی بالینی و یک یا چند آزمون تشخیص داده می‌شود. این آزمون عبارتند‌از:
  • رادیوگرافی با باریم: برای انجام این آزمون، بیمار یک محلول حاوی ترکیبی به‌نام باریم یا قرص پوشش‌داری حاوی باریم را می‌بلعد. باریم آستر مری و معده را فرش می‌کند و سبب می‌شود این اندام‌ها در یک دسته تصاویر رادیوگرافی به‌خوبی مشخص شوند. استفاده از‌این تصاویر به شناسایی باریک‌شدن مری، سایر تغییرات ساختاری، فتق مری، تومورها یا سایر ناهنجاری‌های ایجادکننده‌ی نشانه‌ کمک می‌کنند.
  • آندوسکوپی: یک لوله‌ی ‌بلند‌و‌نازک را که دوربین ریزی (آندوسکوپ) دارد وارد دهان، حلق و مری می‌کنند. با استفاده از این ابزار، بی‌نظمی‌های درون بافت معده دیده‌می‌شود و می‌توان نمونه‌های بافتی برای آزمایش به‌دست آورد. همچنین ازظاهر مری می‌توان سرنخی برای علت التهاب به‌دست آورد. به‌عنوان‌مثال، برحسب آنکه التهاب مری از نوع ریفلاکس یا ناشی‌ از دارو باشد نمای ظاهری مری متفاوت است. درطول انجام این آزمایش، برای بیمار آرام‌بخش تجویز می‌شود.

دلایل:

التهاب مری معمولاً برحسب بیماریهایی دسته‌بندی می‌شود که سبب به‌وجود‌آمدن التهاب شده‌اند. در بعضی موارد ممکن‌است بیش‌از یک عامل سبب بروز التهاب مری شده باشد:

  • تنگی مری به‌علت بــرگشت محتویات معده: معمولاً یک ساختار شبیه دریچه موسوم به اسفنکتر پائینی مری از پس‌زدن محتویات اسیدی معده به مری جلوگیری می‌کند. اگر این دریچه وقتی که لازم نیست، باز شود یا درست بسته‌نشود، ممکن‌است محتویات معده به مری پس‌بزند (ریفلاکس معده به مری gastroesophagal reflux). بیماری برگشت معده به مری (GERD) حالتی است که طی آن این پس‌زدن اسید کراراً تکرار می‌شود یا مشکلی است که غالباً وجود دارد. یکی از عوارض بیماری برگشت محتویات معده به مری، التهاب مزمن و صدمه‌ی بافتی مری است.
  • ازوفاژیت ائوزینوفیلیک: ائوزینوفیل‌هاeosinophil، گویچه‌های سفیدی هستند که التهاب را تنظیم می‌کنند و در واکنش‌های آلرژیک، نقش کلیدی دارند. در ازوفاژیت ائوزینوفیلیک eosinophilic esophagitis، غلظت این گویچه‌های سفید در مری بالا می‌رود که به احتمال زیاد درپاسخ به عوامل ایجاد کننده‌ی آلرژی (آلرژن) است.

دربسیاری موارد، افراد دچار این نوع التهاب مری، نسبت به یک یا چند خوراکی، آلرژی‌دارند. بعضی ازخوراکی‌هایی که سبب ازوفاژیت ائوزینوفیلیک می‌گردند عبارتند‌از: شیر، تخم‌مرغ، گندم، سویا، بادام‌زمینی، انواع لوبیا، چاودار و گوشت گاو. افراد مبتلا به ازوفاژیت ائوزینوفیلیک ممکن‌است دچار سایر آلرژی‌های غیرخوراکی هم باشند، مثل آلرژی‌های استنشاقی ازجمله گرده‌ی‌گیاهان که در بعضی موارد سبب بیماری می‌گردند.

  • تنگی مری به‌علت مصرف دارو: مصرف چند داروی خوراکی درصورتی‌که به‌مدت طولانی در مجاورت آسترمری قرارگیرند ممکن‌است سبب صدمه‌ی بافت‌مری شوند مانند وقتی‌که قرصی را بدون آب یا اندکی آب ببلعند، دراین‌حال قرص یا ذراتی از قرص‌ ممکن‌است در مری باقی‌بماند. داروهایی که با ایجاد ازوفاژیت درارتباط هستند عبارتنداز:

• داروهای مسکن درد مثل آسپیرین، ایبوپروفن و ناپروکسن.
•آنتی‌بیوتیک‌ها مثل تتراسیکلین‌ و داکسی‌سیکلین.
• پتاسیم‌کلراید که در درمان کمبود پتاسیم به‌کار می‌رود.
• بیس‌فسفونیت‌ ازجمله آلندرونیت که در درمان استخوان‌های ضعیف و شکننده (استئوپوروز) مصرف می‌شود.

 

  • ازوفاژیت عفونی: ممکن‌است ازوفاژیت در اثر عفونت باکتریال، ویروسی، قارچی یا انگلی دربافت مری ایجاد شود. ازوفاژیت عفونی نسبتاً نادر است و درغالب موارد در افراد دچار ضعف عملکرد دستگاه ایمنی مانند افراد دچار ایدز یا سرطان دیده می‌شود.

کاندیدا آلبیکانس، ازقارچ‌هایی است که به‌طور معمول در دهان وجود دارد و علت شایع‌ ازوفاژیت عفونی محسوب می‌شود. بروز این عفونت‌ها معمولاً در‌موارد ضعف دستگاه ایمنی، دیابت، سرطان و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها دیده‌می‌شود.

 

مراقبت:

درمان ازوفاژیت به منظور کاهش علائم، کنترل عوارض و درمان عوامل زمینه ای ایجاد کننده اختلالات انجام می شود.
روش های درمانی در درجه اول با توجه به عوامل بروز اختلالات دسته بندی می شوند.

ازوفاژیت ناشی از برگشت محتویات معده به مری
درمان این نوع از تنگی مری شامل موارد زیر می شود:
درمان های بدون نسخه پزشک: این داروها شامل داروهای آنتی اسید می باشد؛ داروهایی که تولید اسید را کم می کنند و با نام مسدود کننده گیرنده H2 شناخته می شوند. از جمله این داروها می توان سایمتیدین و رانیتیدین را نام برد و دسته دوم داروهایی هستند که تولید اسید را مسدود کرده و مری را بهبود می دهند، از جمله  این داروها که با عنوان مهار کننده های پمپ پروتون شناخته می شوند می توان لانزوپرازول و امپرازول را نام برد.
دارو های نسخه ای: این داروها شامل مسدود کننده های گیرنده H2 مانند فاموتیدین، نیزاتیدین و رانیتیدین می شوند. همچنین مهار کننده های پمپ پروتون مثل اسموپرازول، لانزوپرازول، پنتوپرازول، رابپرازول و دکس لانسوپرازول می باشند. باکلوفن دارویی است که تعدد استراحت های اسفنکتر تحتانی مری را کاهش داده و در نتیجه برگشت اسیده معده به مری را کم می کند.
جراحی: برای بهبود وضعیت مری اگر دیگر مداخلات موثر واقع نشد، ممکن است از فوندوپلیکاسیون استفاده شود. بخشی از معده دور دریچۀ جداکننده مری از معده پیچانده شده است (اسفنکتر تحتانی مری). این کار اسفنکتر را تقویت کرده و از برگشت اسید به معده جلوگیری می کند.
لینکس حلقه ای کوچک از جنس مگنت تیتانیوم است و وسیله جدیدی است که توسط سازمان غذا و دارو تایید شده است. این حلقه دور محل اتصال معده به مری قرار داده می شود تا اسفنکتر تحتانی مری تقویت شود. لینکس را می توان با روش جراحی با حداقل تهاجم در بدن قرار داد.

درمان ازوفاژیت ائوزینوفیلیک

  • درمان ازوفاژیت ائوزینوفیلیک، در درجه اول شامل پرهیز از آلرژن ها (مواد آلرژی زا) و مصرف دارو هایی به جهت کاهش واکنش های آلرژیک است.
  • مهار کننده های پمپ پروتون: احتمالا پزشک ابتدا داروهای مهار کننده پمپ پروتون مانند اسموپرازول، لانزوپرازول، امپرازول، پنتوپرازول، رابپرازول یا دکس لانسوپرازول را تجویز می کند.
  • استروئیدهای موضعی بلعی: استروئیدهای استنشاقی به طور موضعی روی مجرای هوایی عمل می کنند و برای کنترل آسم استفاده می شوند. برخی از مطالعات نشان داده است که استروئیدهای بلعی ممکن است به طور مشابه روی مری عمل کنند و به بهبود ازوفاژیت ائوزینوفیلیک کمک کنند. پزشک به فرد آموزش خواهد داد چگونه استروئید را ببلعد به طوری که مری را بپوشاند. احتمال بروز عوارض جانبی شدید در این سیستم انتقال استروئید بسیار کمتر از مصرف قرص های استروئیدی خوراکی است.
  • رژیمی با حذف برخی مواد غذایی: احتمالا علت ابتلا به ازوفاژیت ائوزینوفیلیک پاسخ به یک آلرژن است. بنابراین حذف مواد غذاییِ عامل آلرژی  می تواند راه حل درمانی موثری باشد.
با وجود این، از آن جا که هیچ آزمایشی برای تشخیص غذاهای آلرژی زا وجود ندارد، پزشک از شما می خواهد غذاهای آلرژی زای متداول را حذف کنید. پس از آن تحت نظارت پزشک و به تدریج غذاها را به رژیم خود اضافه می کنید تا اینکه متوجه بازگشت علائم شوید.

درمان تنگی مری به علت مصرف دارو

درمان ازوفاژیت با منشاء دارویی در درجه اول شامل پرهیز حتی الامکان از مصرف داروهای مشکل ساز و مصرف داروهای بهتر به منظور کاهش خطر ابتلا می باشد. در این راستا پزشک موارد زیر را به شما پیشنهاد می کند:
  • مصرف داروی جایگزین که احتمال ازوفاژیت دارویی را کاهش می دهد
  • مصرف شکل مایع دارو در صورت امکان
  • نوشیدن یک لیوان کامل آب با قرص، مگر اینکه پزشک به علت بیماری های دیگر مثل بیماری های کلیوی از شما خواسته باشد مصرف آب خود را محدود کنید
  • نشستن یا ایستادن برای حداقل 30 دقیقه بعد از مصرف قرص

درمان ازوفاژیت عفونی

برای درمان عفونت باکتریایی، ویروسی، انگلی و یا قارچیِ عامل ازوفاژیت پزشک دارو تجویز می نماید.

درمان عوارض شایع

ممکن است متخصص روده و معده برای گشاد کردن مری عمل جراحی انجام دهد. این روش فقط برای زمان هایی است که تنگی مری بسیار شدید است و غذا در مری گیر می کند.
در عمل گشادی مری، پزشک از یک یا چند وسیله آندوسکوپی استفاده می کند (لوله های کوچک و باریک که در مری فرو برده می شوند). انواع این وسایل با ابزار زیر تجهیز می شوند:
  • لوله مخروطی شکلی که با یک نوک گرد شروع می شود و به تدریج پهن تر می شود
  • بالونی که پس از قرار گرفتن در مری باز می شود

علائم:

در کودکان بخصوص آن دسته که قادر به تشریح درد و ناراحتی خود نیستند علائم شامل موارد زیر است:
  • اشکال در تغذیه
  • اختلال رشد
 

کی به دکتر مراجعه کنیم؟

بیشتر علائم تنگی مری در تعدادی از بیماریهای دیگر که بر سیستم گوارش تاثیر می گذارند دیده می شود. اگر علائم زیر را مشاهده کردید حتما به پزشک مراجعه کنید:
  • علائم بیش از چند روز طول بکشد
  • مصرف داروهای ضد اسید علائم را تسکین ندهد یا از بین نبرد
  • به اندازه کافی شدید هستند که غذا خوردن را مشکل کنند
  • علائم آنفولانزا نیز دیده می شود مثل سر درد، تب و درد عضلات
  • علائم تنگی تنفس یا درد قفسه سینه نیز مدت کوتاهی پس از غذا خوردن دیده می شود