اطلاعات بيماري

هیپوگلیسمی - قند خون پایین (Hypoglycemia)

هیپوگلیسمی به وضعیتی گفته می شود که در آن قند خون (گلوکوز)، به شکلی غیرطبیعی کاهش می یابد. گلوکوز، منبع اصلی تامین انرژی بدن است.
هیپوگلیسمی در ارتباط نزدیک با درمان بیماری دیابت است. با اینحال، انواعی از بیماریها که بسیاری از آنها نادر هستند، می تواند باعث کاهش قند خون در افرادی شود که دیابت ندارند. همانند تب، هیپوگلیسمی یک بیماری نیست بلکه شاخصی از سلامت عمومی است.
درمان فوری هیپوگلیسمی به معنای رساندن قند خون به سطح طبیعی آن یعنی 70 تا 110 میلی گرم در دسی لیتر خون، است. این کار به کمک مصرف خوراکی های قندی یا دارو امکان پذیر است. درمان طولانی مدت نیازمند تشخیص و درمان بیماری زمینه ای است که باعث هیپوگلیسمی شده است.

دلایل:

هیپوگلیسمی وقتی اتفاق می افتد که قند خون (گلوکوز) بشدت کاهش یابد. دلایل زیادی برای این حالت وجود دارد که شایع ترین آن، اثرات جانبی داروهای دیابت است.
چنانچه مصرف انسولین در بیمار دیابتی نسبت به مقدار قند خون زیاد باشد، ممکن است باعث افت شدید قند خون و هیپوگلیسمی شود. همچنین اگر پس از مصرف داروی دیابت به اندازه کافی قند مصرف نکنید، آنچنان که همیشه معمول بوده، یا زیادتر از معمول ورزش کنید (مصرف بیشتر گلوکوز)، قند خون ممکن است بشدت کاهش یابد.

هیپوگلیسمی درصورت عدم ابتلا به دیابت

هیپوگلیسمی در افرادی که دیابت ندارند شیوع کمتری دارد. علل ابتلا ممکن است موارد زیر باشد:

داروها: مصرف داروی دیابت فرد دیگر به اشتباه یا مصرف داروی کوئینین که در درمان مالاریا کاربرد دارد بخصوص در کودکان و مبتلایان به نارسایی کلیه
مصرف بیش از حد الکل
برخی بیماریهای وخیم: بیماریهای شدید کبد مثل هپاتیت های شدید می تواند باعث هیپوگلیسمی شود. اختلالات کلیوی که مانع دفع درست داروها از بدن می شود می تواند بر سطح گلوکوز تاثیر بگذارد. گرسنگی طولانی که در اختلال بی اشتهایی عصبی دیده می شود باعث تخلیه موادی می شود که بدن در گلوکونئوژنز نیاز دارد و باعث هیپوگلیسمی می گردد.
تولید بیش از حد انسولین: تومور پانکراس (انسولینوما) که نادر نیز است می تواند منجر به تولید بیش از حد انسولین گردد. دیگر تومورها ممکن است باعث تولید مواد مشابه انسولین گردند.

هیپوگلیسمی پس از خوردن غذا

هیپوگلیسمی معمولا وقتی غذا نخورده اید (در حالت روزه) اتفاق می افتد اما مورد نگران کننده ای نیست. گاهی هیپوگلیسمی پس از خوردن غذا اتفاق می افتد چون بدن بیش از حد مورد نیازش انسولین تولید می کند. این نوع هیپوگلیسمی را هیپوگلیسمی واکنشی یا پس از صرف شام می گویند که ممکن است در افرادی که جراحی معده داشته اند دیده شود. البته در افرادی که این جراحی را نداشته اند نیز، دیده می شود.

مراقبت:

درمان هیپوگلیسمی در دو مرحله صورت می گیرد:

درمان اولیه فوری برای بالا بردن قند خون
درمان بیماری زمینه ای که باعث هیپوگلیسمی شده است

درمان اولیه فوری

درمان اولیه فوری بستگی به علائم دارد. علائم اولیه معمولا با مصرف کربوهیدرات‌های سریع عمل کننده که به سرعت تبدیل به قند شده و جذب خون می‌گردند صورت می گیرد.

به عبارت دیگر، می‌توان برای درمان اولیه در فرد هوشیار مراحل زیر را به کار برد:

۱- مصرف ۱۰ تا ۲۰ گرم کربوهیدرات سریع عمل کننده ساده نظیر مثل آبنبات، آب میوه، نوشیدنی های سبک، قرص یا ژل گلوکوز که در بدن به آسانی تبدیل به قند می شوند.

۲- صبر کردن به مدت ۱۵ دقیقه و اندازه گیری مجدد قند خون

۳- اگر قند خون هنوز زیر ۷۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد و علائم هیپوگلیسمی مرتفع نشده باشد، باید ۱۵ تا 20 گرم دیگر کربوهیدرات مصرف نمود و این کار را ادامه داد تا قند خونتان طبیعی گردد. هرگز نباید اجازه داد تا قند خون برای مدتی طولانی پایین بماند.

منابع غذایی تأمین کننده ۱۵ گرم کربوهیدرات عبارتند از:

نصف لیوان آب سیب و یا آب پرتقال، سه چهارم لیوان شربت زنجبیل، نصف لیوان نوشابه، یک قاشق غذاخوری شکر یا عسل، نصف لیوان ژلاتین معمولی، ۲ قاشق غذا خوری کشمش، ۵ عدد آب نبات سفت.

۴- هنگامی‌که سطح قندخون به ۷۰ میلی‌گرم رسید، وعده غذایی کوچکی مثل یک اسنک میل کنید. این کار از آن جهت اهمیت دارد که به تثبیت قند خون شما کمک کرده و ذخایر گلیکوژنی که در نتیجه هیپوگلیسمی تمام شده است، مجددا تامین می شود.
اگر علائمتان آنقدر شدید است که توانایی دریافت مواد قندی از طریق دهان را ندارید ممکن است نیاز به تزریق گلوکاگون یا گلوکوز وریدی داشته باشید. به فردی که هوشیار نیست هرگز غذا یا نوشیدنی ندهید، امکان فرو بردن مواد همراه با تنفس به ریه ها و خفگی وجود دارد.

اگر مستعد ابتلا به هیپوگلیسمی های شدید هستید از پزشک خود سوال کنید آیا لازم است کیت گلوکاگون در منزل داشته باشید؟ بطور کلی، مبتلایان به دیابت که انسولین مصرف می کنند باید برای مواقعی که دچار افت قند خون می گردند یک کیت گلوکاگون داشته باشند. دوستان و خانواده نیز باید هم از محل نگهداری آن در منزل و هم نحوه استفاده از آن آگاهی داشته باشند.

درمان بیماری زمینه ای

برای پیشگیری از هیپوگلیسمی راجعه باید بیماری زمینه ای عامل، درمان شود. شکل درمان بستگی به نوع بیماری عامل دارد.

علائم:

همانند ماشینی که برای حرکت نیاز به سوخت دارد، بدن انسان و مغز نیاز به ذخیره کافی قند (گلوکوز) دارد تا به درستی عمل کند. اگر سطح گلوکوز کاهش یابد، آنچنان که در هیپوگلیسمی اتفاق می افتد، علائم زیر در فرد مشاهده می شود:

تپش قلب
خستگی
پوست رنگ پریده
لرزش
اضطراب
عرق کردن
گرسنگی
کج خلقی
حس خارش اطراف دهان
فریاد زدن حین خواب

با بدتر شدن هیپوگلیسمی، علائم ممکن است موارد زیر را شامل شود:

گیجی، رفتار غیرعادی یا هر دو مثل ناتوانی در انجام کارهای روزمره
اختلالات بینایی مثل تاری دید
سیژر
از دست دادن هوشیاری

مبتلایان به هیپوگلیسمی شدید ممکن است مست به نظر برسند. آنها ممکن است در ادای کلمات دچار مشکل شده و حرکات ناشیانه از آنها سر بزند.
بیماریهای دیگری نیز وجود دارد که این علائم را نشان می دهند. بنابراین بهترین راه برای تایید هیپوگلیسمی در فرد، آزمایش قند خون در زمان بروز علائم است.

چه وقت به دکتر مراجعه کنیم؟

علائم هیپوگلیسمی دارید بدون اینکه به دیابت مبتلا باشید.
دیابت دارید و هیپوگلیسمی به درمان پاسخ نمی دهد. منظور از درمان هیپوگلیسمی، نوشیدن آب میوه، خوردن شکلات یا قرص های گلوکوز است.

اگر فرد مبتلا به دیابت و با علائم هیپوگلیسمی دیدید، فورا با اورژانس تماس بگیرید.