اوتیسم (Autism)

اختلال طیف اوتیسم یک اختلال عصبی توسعه یافته است که توانایی کودک برای ارتباط و تعامل با دیگران را از بین می برد. در این افراد روابط اجتماعی ضعیف، مشکلات در ارتباط کلامی و غیرکلامی و نیز علائق و فعالیتهای محدود دیده می شود. این موضوع باعث اختلال بارز در زمینه های شغلی، اجتماعی و سایر عملکردهای فرد می شود.

اختلال طیف اوتیسم (ASD) هم اکنون توسط DSM-5 یک اختلال واحد در نظر گرفته می شود که پیش از این بصورت اختلال های جداگانه شناخته می شدند؛ یعنی اوتیسم، سندرم اسپرگر، اختلال فروپاشنده کودکی و اختلال فراگیر رشد.
واژه طیف در اختلال طیف اوتیسم به دامنه وسیع علائم و شدت آنها بر می گردد. یعنی طیفی از علامت های مختلف نشان می دهد که فرد در کدام گروه از اوتیسم طبقه بندی می شود و لزوما همه علامت ها در فرد مبتلا به اوتیسم ممکن است دیده نشود. اگرچه واژه سندرم اسپرگز مدت زیادی نیست که توسط DSM-5 پذیرفته شده، در جامعه هنوز برخی از آن بعنوان شکل خفیف و انتهایی اختلال طیف اوتیسم استفاده می کنند.
تعداد کودکان تشخیص داده شده با اختلال طیف اوتیسم در حال افزایش است. و مشخص نیست علت این افزایش در نتیجه تشخیص های بهتر است یا یک افزایش واقعی در تعداد مبتلایان رخ داده یا هر دو این موارد.
درحالیکه درمانی برای اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد، درمان زودهنگام و سریع، تفاوت چشمگیری در زندگی بسیاری از کودکان ایجاد می کند.

تشخیص:

1) کودک مبتلا به اوتیسم اختلال تکلم دارد
از نظر کلامی، کودک مبتلا به اوتیسم دچار تاخیر است. کودکان به مرور که بزرگ می‌شوند، درک بیانی بالاتری در مقایسه با قدرت بیان دارند. یک کودک طبیعی در یک سالگی می‌تواند تک کلمه ادا کند و در 5/1 سالگی 3- 2 کلمه را با هم ترکیب می‌کند اما کودکان مبتلا به اوتیسم یا کلام ندارند یا در مقایسه با سنشان دچار تاخیر کلامی‌اند یا کلام دارند اما معنی‌دار نیست و کلام دیگران را اکو می‌کنند. متاسفانه گاهی والدینی را می‌بینیم که اوتیسم فرزندشان را انکار می‌کنند. آنها می‌گویند فرزندم کلام دارد و حتی باهوش است چون در سن پایین می‌تواند جمله‌های سنگین و طولانی را بیان کند اما برخی کودکان مبتلا به اوتیسم مثل طوطی کلمات و جمله‌های اطرافیان را تکرار می‌کنند. این به معنی هوش بالای کودک نیست بلکه بدان معنی است که کودک درک و شناختی از محیط اطراف ندارد.
 
2) کودک مبتلا به اوتیسم «من» نمی‌گوید
در روند طبیعی رشد، کودکان به محض آنکه «من» را درک می‌کنند، دیگر از «نام خود» برای بیان خواسته‌هایشان استفاده نمی‌کنند در حالی که کودک مبتلا به اوتیسم شناختی از «من» ندارد و خود را با نام صدا می‌زند؛ مثلا می‌گوید: «به علی آب بدید!» این نشانه خوبی نیست. حتی کودک مبتلا ضمایر را هم اشتباه استفاده می‌کند.
 
3) ارتباطات کودک مبتلا به اوتیسم یکطرفه است
کودک مبتلا به اوتیسم حتی اگر کلام داشته باشد، نمی‌تواند درست ارتباط برقرار کند و گفتارش جهت‌دار نیست. ممکن است محتوای کلام با سنش متناسب نباشد یا بدون توجه به صحبت‌های دیگران فقط در مورد علایق خود صحبت کند. در واقع کودک مبتلا به اوتیسم نمی‌تواند تبادل اطلاعات کند. این کودکان به لبخند یا خستگی دیگران توجهی ندارند و نمی‌توانند نوبت را رعایت کنند. آنها ارتباط یک طرفه برقرار می‌کنند و به همین علت ارتباطشان موثر نیست.
 
4) واژه‌سازی کودک مبتلا به اوتیسم غیرطبیعی است
ممکن است واژه‌سازی به شکل بازی در کودکان عادی هم دیده شود اما جایگزین کردن همیشگی واژه‌‌ها، مختص مبتلایان به اوتیسم است. مثلا کودک مبتلا به اوتیسم ممکن است همیشه به «باب‌اسفنجی»، «بنگی» بگوید.
 
5) اوتیسم گاهی خفیف است، گاهی شدید
در گذشته اوتیسم به 5 گروه تقسیم می‌شد اما امروزه می‌دانیم که اوتیسم نوعی اختلال رفتاری است و طیف‌بندی دارد. ممکن است فردی تمام علائم را داشته باشد و در طیف شدید اوتیسم باشد و به شکل فردی درخودمانده در جامعه ظاهر شود و ممکن است فقط مشکل ارتباطی داشته باشد؛ مثلا نتواند دوست صمیمی داشته باشد و احساسات دیگران را درک کند و در گروه مبتلایان به اوتیسم خفیف دسته‌بندی شود.
 
6) کودک مبتلا به اوتیسم ساعت‌ها با یک وسیله سرگرم می‌شود
کودک طبیعی مدت توجه کوتاهی دارد یعنی شاید نهایتا 5 دقیقه با یک اسباب‌بازی بازی کند و بعد آن را رها کند و سراغ بازی دیگری برود. کودک طبیعی چون محرک‌های مختلف را آزمایش می‌کند، پیشرفت می‌کند اما کودک مبتلا به اوتیسم ساعت‌‌ها یک بازی تکراری انجام می‌دهد.
 
7) کودک مبتلا به اوتیسم محو پنکه و لباسشویی می‌شود
این کودکان به چرخیدن یا به وسایلی که می‌چرخند مثل پنکه و لباسشویی علاقه‌مند هستند و ممکن است ساعت‌ها خود را با تماشای آنها سرگرم کنند. ممکن است زنجیری را تکان دهند یا به موسیقی‌های ثابت واکنش و علاقه شدید نشان دهند.
 
8) کودک مبتلا به اوتیسم مثل کودکان دیگر بازی نمی‌کند
این کودکان بازی‌های تخیلی ندارند. کودکان از 5/1 تا 2 سالگی وارد بازی‌های نمادین می‌شوند؛ مثلا ممکن است از یک تکه پازل به‌عنوان لیوان چای استفاده کنند یا عروسکشان را روی پا بگذارند و تکان دهند. این بازی‌ها به رشد طبیعی کودک کمک می‌کند اما مبتلایان به اوتیسم این توانایی را ندارند. آنها با اسباب‌بازی‌ها آنگونه که باید بازی نمی‌کنند؛ مثلا ممکن است به جای راه بردن ماشین‌های اسباب‌بازی‌ روی زمین، آنها را پشت هم بچینند و قطار کنند.
 
9) تشخیص اوتیسم در بدو تولد ممکن نیست
علائم اوتیسم معمولا از 9 ماهگی قابل‌تشخیص است اما در 3- 2 سالگی کاملا مشخص می‌شود مگر در موارد بسیار خفیف که ممکن است در نوجوانی یا جوانی تشخیص داده شود. علائم در 3 حوزه ارتباط، کلام و علایق و رفتارهای تکراری دیده می‌شود.
 
10) کودک مبتلا به اوتیسم ارتباط چشمی ندارد
در موارد متوسط تا شدید، این کودکان ارتباط چشمی ندارند اما در موارد خفیف فقط ارتباط کلامی برقرار نمی‌کنند.
 
11) کودک مبتلا به اوتیسم نبوغ خاصی در برخی مسائل دارد
متاسفانه 3/2 کودکان مبتلا کم‌‌توان ذهنی هستند و 3/1 آنها هوش معمولی دارند. این کودکان در برخی مسائل نبوغ خاصی دارند. مثلا ممکن است علاقه خاصی به سیاره‌ها داشته باشند و با کمترین تلنگری اطلاعاتی را در این زمینه حفظ کنند و اگر در جمع قرار بگیرند در مورد این مسائل صحبت ‌کنند. معمولا هم به پیام‌های ارتباطی دیگران مثل اینکه «بس است» یا «خسته شدیم» توجهی ندارند.
 
12) کودک مبتلا به اوتیسم توان همذات‌پنداری ندارد
کودک مبتلا به اوتیسم درک کاملی از احساسات دارد. او می‌تواند مادرش را بغل کند و ببوسد یا دلیل گریه‌اش را جویا شود اما در سنین بالاتر که انتظارها از او بیشتر می‌شود، ممکن است در این زمینه دچار مشکل شود. کودک مبتلا به اوتیسم توانایی ذهن‌خوانی ندارد؛ نمی‌تواند به محیط توجه کند یا خود را جای دیگران بگذارد و احساسات دیگران را درک کند.
 
13) کودک مبتلا به اوتیسم تفکر انتزاعی ندارد
تفکر انتزاعی تفکر پیچیده‌ای است که با رسیدن به نوجوانی کامل می‌شود. یک فرد عادی در نوجوانی می‌تواند متوجه ضرب‌المثل‌ها و کنایه شود اما این کودکان چنین درکی ندارند. آنها نمی‌توانند از مسائل نتیجه بگیرند و همین موضوع ارتباطشان را مختل می‌کند.
 
14) کودکان مبتلا به اوتیسم یکپارچگی حسی ندارند
این کودکان یکپارچگی حسی ندارند؛ یعنی در برخی از آنها آستانه درد بسیار بالا و در برخی پایین‌ است. بعضی از آنها گاهی متوجه سوختگی‌های شدید نمی‌شوند و برخی با کوچک‌ترین ضربه درد شدید حس می‌کنند. در مورد صدا هم همین‌طور است. گاهی یک کودک مبتلا صداهای بسیار آهسته را می‌شنود و به آن توجه دارد، در حالی که متوجه صداهای بلند مثل صدای زنگ در نمی‌شود.

دلایل:

اوتیسم در افراد دارای سایر اختلال ژنتیکی مانند اختلال X شکننده و توبروس اسکلروزیس شایع‌تراست. مصرف والپروئیک اسید یا تالیدومید در دوران بارداری، احتمال ابتلاء کودک را به اتیسم افزایش می‌دهد.
 

واکسن باعث ایجاد اتیسم نمی‌شود!

علیرغم انجام تحقیقات علمی متعدد، میان اُتیسم و وا کسن هیچ ارتباطی دیده نشده است. محققان از سال 1998 که دانشمندان نگرانی‌هایی را در مورد نقش وا کسن‌های MMR (سرخک، اریون و سرخجه)، ابراز کردند، این وا کسن‌ها را مورد بررسی دقیق قرار داده‌اند. گزارش‌های پیشین در این ارتباط توسط نشریات معتبر به دلیل سوگیری و نتیجه‌گیری نامناسب فاقد ارزش و اعتبار علمی در نظر گرفته شده‌اند. هرچند هیچ تحقیقی ارتباط میان اُتیسم و ماده ترایموزال (شکلی از جیوه که در وا کسن‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت) را تایید نکرد، این ماده از سال 2001 از وا کسن‌های کودکان حذف شده است.

احتمال اوتیسم درخواهر و برادران افراد دارای اختلال

براساس بررسی‌های انجام شده، افرادی که دارای یک کودک با اختلال اُتیسم هستند، 19 درصد احتمال دارد که فرزند دوم آنان نیز اتیسم داشته باشد. در صورت داشتن دو کودک دارای اُتیسم احتمال داشتن کودک سوم با تشخیص اتیسم بسیار بالاتر می‌رود. در مطالعه‌ای که روی دوقلوها انجام شد، نشان داده شد در زمانی که یکی از دوقلوهای دوتخمی دارای اتیسم باشد، احتمال اینکه قل دوم نیز دارای اُتیسم باشد، 31 درصد است. در صورتی که یکی از دوقلوهای یک‌تخمی پسر دارای اتیسم باشد، 77 درصد احتمال دارد که قل دیگر نیز علایم اتیسم را از خود نشان دهد.

مراقبت:

متاسفانه والدین برخی از کودکان دچار اوتیسم واقعیت را انکار می‌کنند چون پذیرش این موضوع سخت است اما با این کار فقط کودکشان را از دوران طلایی درمان محروم می‌کنند در صورتی که اگر آموزش‌های لازم، به موقع به کودک در سن طلایی داده شود، احتمال طبیعی‌تر شدن رفتارها وجود دارد. در موارد خفیف معمولا اوتیسم را دیر و در نوجوانی و جوانی تشخیص می‌دهند. وقتی مهارت‌ها شکل پیدا کرد، دیگر نمی‌توان آن را تغییر داد. البته اگر بینش را تغییر دهیم، حتی به این افراد در این سن هم می‌توان کمک کرد؛ مثلا اگر نوجوانی نمی‌داند کجا باید حین ارتباط صحبت‌هایش را قطع کند، باید به مادر یاد داده ‌شود با علائم خاصی به فرزندش غیرمستقیم نشان دهد صحبت کافی است. سن طلایی درمان اوتیسم تا قبل از 5 سالگی است. هرچه در سن پایین‌تری اختلال تشخیص داده و بازتوانی‌ها شروع شود، احتمال طبیعی شدن بیشتر است، اما باید بپذیریم که این کودکان همیشه تا حدودی با سایر همسالان خود متفاوت هستند. با این همه، متاسفانه برخی از درمانگران هنوز تعریف قدیمی اوتیسم را باور دارند و فکر می‌کنند این بیماران ناتوان و گوشه‌گیر هستند و اگر فردی کلام و فقط علایق خاص و تکراری داشته باشد، می‌گویند به اوتیسم مبتلا نیست و با تشخیص اشتباه کودک را از دوران طلایی درمان محروم می‌کنند.
 

اوتیسم هم درمان‌ دارویی دارد، هم درمان نگهدارنده

هیچ دارویی برای بهبود علائم هسته ای اوتیسم وجود ندارد اما با برخی درمان های دارویی می توان علائم را کنترل کرد. مثلا داروهای ضد افسردگی برای درمان اضطراب، داروهایی برای درمان بیش فعالی و یا داروهای آنتی سایکوتیک برای درمان اختلالات رفتاری. مکملB6، امگا3 و حتی رژیم‌های بدون گلوتن یا پرپروتئین گاهی برای این کودکان توصیه می‌شود اما هیچ‌یک تاثیر فوق‌العاده‌ای ندارند. اگر علائم شدید باشد، مثلا کودک خنده‌های بی‌مورد یا حرکت‌های کلیشه‌ای یا تشنج و رفتارهای خودآزار داشته باشد، داروهایی برای حذف و طبیعی شدن رفتار او تجویز می‌شود که موثر هم است.

علائم:

فراد اوتیستیک  سه نوع علامت را نشان می دهند: روابط اجتماعی ضعیف، مشکلاتی در ارتباط کلامی و غیرکلامی، و نیز علائق و فعالیتهای محدود. این علائم در سه سال اول زندگی بروز می کند و به نظر می رسد که در سرتاسر زندگی ادامه پیدا می کند.

بچه هایی که برچسب اوتیسم دارند در رفتارهای اجتماعی دچار مشکل می باشند. افراد اوتیسم ممکن است به هنگام نامیده شدن عکس العملی نشان ندهند و از نگاه کردن به اشخاص اجتناب کنند. آنها اغلب دارای لحن یکنواخت هستند و در واکنش به احساسات دیگران، از طریق حالات چهره ای مشکل دارند و همچنین هنگام صحبت کردن با دیگران در مورد رفتارهای مورد علاقه شان از نگاه کردن به صورت دیگران اجتناب می کنند و آنها از اثر منفی رفتارشان روی افراد اطلاعی ندارند، و به نظر می رسد که از احساسات دیگران در مورد خودشان بی اطلاع هستند.
تعدادی از بچه های اوتیسم درگیر یک سری حرکات تکراری از قبیل حرکت پاندولی وچرخاندن مو با دستهایشان هستند یا رفتارهای خودآزاری از قبیل کوبیدن سر دارند، آنها دوست دارند صحبتهای دیگران را تکرار کنند و به جای به کار بردن ضمیر من ، نام خود یا ضمیر دیگری را به کار ببرند تعدادی از آنها با یک صدای آهنگین در مورد موضوعات مورد علاقه شان صحبت می کنند یا به کسانی که با آنها صحبت می کنند بی اعتنا هستند. آنها در تشخیص صداها، حس لامسه و دیگرحواسشان، پاسخ مناسبی نمی دهند آنها نسبت به درد احساس کمی دارند و ممکن است یکی از حواسشان برتر از دیگری باشد که چنین حسهای غیرمعمولی ممکن است در علائم رفتارهای آنها تأثیر داشته باشد، مثل اجتناب از بغل شدن.