درد با منشا عصب سه قلو (Trigeminal neuralgia)

درد با منشا عصب سه قلو، دردی مزمن است که عصب سه قلو (عصبی که حس ها را از صورت به مغز منتقل می کند) را تحت تاثیر قرار می دهد. اگر درد با منشا عصب سه قلو داشته باشید، حتی تحریک آرام صورت مثلا مسواک زدن دندان ها یا آرایش صورت ممکن است تکانه درد شدیدی را در شما ایجاد کند.
در ابتدا ممکن است حملات خفیف و کوتاهی را تجربه کنید. اما درد با منشا عصب سه قلو می تواند پیشرفت کرده و باعث حملات درد سوزاننده طولانی تر و با تکرار بیشتر شود. این عارضه در زنان بیش از مردان دیده می شود و در افراد بالای 50 سال شایع تر است.
با وجود درمان های متعدد موجود، مبتلایان به درد با منشا عصب سه قلو نباید تصور کننده که به زندگی با درد محکوم شده اند. پزشکان به کمک داروها، تزریق ها و یا اعمال جراحی  به طور موثری این عارضه را مدیریت می کنند.

دلایل:

چند تئوری در زمینه علت بروز درد عصب سه قلو مطرح است؛ ابتدا این که عصب هنگام عبور از مسیر خود از طریق عروق خونی بزرگ فشرده شده و این فشردگی به بروز درد منجر می‌شود. دیگر این که این بیماری در افرادی که زمینه بیماری‌های نورولوژیک را دارند بیشتر بروز می‌کند. حتی دیده شده که درد عصب سه قلو در 3 تا 4 درصد از افراد مبتلا به ام‌اس رخ می‌دهد. در واقع در افرادی که در سن پایین‌تر این درد را تجربه می‌کنند، احتمال این که به ام‌اس مبتلا باشند بیشتر است.

البته درد عصبی که بعد از زونا رخ می‌دهد نیز ممکن است علائم مشابهی ایجاد کند. در دیگر موارد، علت بروز این بیماری ناشناخته تلقی می‌شود. بی‌شک در شرایطی که علائم درد عصب سه قلو در بین یکی از اعضای خانواده فرد مبتلا نیز دیده شود باید برای تشخیص تخصصی‌تر به جراح مغز و اعصاب مراجعه کرد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که این بیماری معمولا به‌طور ناگهانی ایجاد می‌شود و به همین علت، پیشگیری خاصی برای آن توصیه نمی‌شود، ولی مشخص شده که با کاهش میزان استرس و هر گونه فشار عصبی و همچنین خودداری از قرار گرفتن در معرض باد مستقیم سرد یا گرم تا حد زیادی می‌توان از بروز این بیماری جلوگیری کرد.

مراقبت:

موثر‌ترین روش درمانی برای کنترل درد عصب سه قلونوع اول استفاده از داروهای ضدتشنج است. همچنین از داروهای ضدافسردگی نیز می‌توان در تسکین درد استفاده کرد. در نهایت اگر داروها قادر به تسکین درد نباشد یا با عوارض جانبی غیر‌قابل تحمل مانند اختلالات شناختی، از دست دادن حافظه، خستگی بیش از حد، سرکوب مغز استخوان یا آلرژی همراه باشد از درمان جراحی کمک گرفته‌می‌شود.

البته از آنجایی که درد عصب سه قلو یک اختلال پیشرونده است، اغلب بیماران با گذشت زمان به دارو مقاوم شده و به درمان جراحی نیاز پیدا می‌کنند. با وجود این رعایت بعضی نکات برای تسکین درد عصب سه قلو همزمان با درمان دارویی توصیه می‌شود. ورزش، یوگا، طب‌سوزنی، مصرف ویتامین، تغذیه مناسب و خواب کافی از جمله مواردی است که به تسکین درد ناشی از این بیماری کمک می‌کند.

علائم:

  • دردی شدید که شبیه شوک الکتریکی شدید، خنجری و ناگهانی است
  • حملات خودبخودی درد یا حملاتی که با چیزهایی شبیه به لمس صورت، جویدن، صحبت کردن و مسواک زدن بدتر می شود
  • حملات درد از چند ثانیه تا چند دقسقه طول می کشد
  • حملات چندگانه به مدت چند روز، چند هفته، چند ماه یا حتی بیشتر طول می کشند. برخی مبتلایان در دوره هایی بدون درد هستند
  • احساس سوزش درد مداوم که شدت کمتری از دردهای شبیه به اسپاسم دارد
  • درد در نواحی که توسط عصب سه قلو پوشانده شده اند؛ یعنی چانه، فک، دندان ها، لثه ها، لب ها یا در موارد کمی چشم ها و پیشانی
  • دردی که تنها یک طرف صورت را در یک زمان فرا می گید اگرچه ممکن است در موارد نادری هر دو طرف صورت را تحت تاثیر قرار دهد
  • دردی که در یک نقطه متمرکز شده یا در یک زمینه وسیع تر گسترش می یابد
حملات درد بندرت در شب و زمانی که فرد خوابیده است، رخ می‌دهد. البته درد می‌تواند برای مدتی کوتاه متوقف شود، ولی این بیماری پیشرونده است و با گذشت زمان، فواصل درد کمتر می‌شود. البته درد عصب سه قلو کشنده نیست، ولی ممکن است بشدت ناتوان‌کننده باشد.