زگیل (wart)

زگیل‌ها ضایعات پوستی خوش‌خیم حاصل از تکثیر اپیدرم هستند که به‌وسیله ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) ایجاد می‌شوند. این ویروس دارای DNA دورشته‌ای است و پوست و غشاهای مخاط را آلوده می‌کند. بیش از 100 نوع ویروس پاپیلوم انسانی وجود دارد. این عفونت از راه تماس ساده و اغلب زمانی که پوست دچار خراش‌ها یا ساییدگی‌ کوچک یا حتی خراش میکروسکوپی یا سایر آسیب‌ها شده است، منتقل می‌شود. برای اینکه عفونت رخ دهد، این ویروس باید با سلول‌های اپی‌تلیال قاعده‌ای که مثل سنگفرش پوست را پوشانده‌اند، تماس پیدا کند. انتقال و سرایت از طریق خود بیمار، مخصوصا کودکان که با زگیل‌ها بازی می‌کنند و آن را می‌خراشند، صورت می‌گیرد.
زگیل یکی از بیماری‌های شایع پوستی است که بعضی آمارها آن را شایع‌ترین بیماری پوستی در انسان گزارش کرده‌اند. میزان بروز این عفونت در کودکان و جوانان 10 درصد تخمین زده می‌شود و حداکثر بروز آن در سنین 16-12 سالگی است. دوره نهفتگی آن از 6-1 ماه برای زگیل‌های معمولی متغیر است.

دلایل:

زگیل های معمولی بوسیله ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می شود. بیش از 100 نوع از این ویروس وجود دارد اما فقط تعداد کمی از آنها باعث ایجاد زگیل در دست ها می گردند. انواع دیگر HPV بیشتر احتمال دارد در پاها یا سایر قسمت های پوست و غشاهای مخاطی بدن زگیل ایجاد نمایند. بیشتر انواع HPV بیماریهای نسبتا بی ضرری ایجاد می کنند مثل زگیل، درحالیکه سایر انواع HPV ممکن است بیماریهای جدی تر و خطرناک تری مثل سرطان دهانه رحم را باعث شوند.
ویروس از طریق تماس مستقیم با فرد آلوده یا لمس لوازم شخصی او مثل حوله و معمولا از راه خراش ها یا بریدگی های موجود در پوست منتقل می شود. جویدن ناخن ها هم عامل انتشار زگیل روی نوک انگشتان و اطراف ناخن هاست.
زگیل های رشته ای نیز توسط ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) در لایه بیرونی پوست کف پا ایجاد می شوند. از بین 100 نوع ویروس HPV موجود، تنها تعداد کمی از آنها عامل ایجاد این نوع از زگیل هستند.
بیش از 40 نوع HPV وجود دارد که خاصه باعث زگیل تناسلی می گردند. ویروس از طریق تماس جنسی منتقل می شود. در اغلب موارد، سیستم ایمنی بدن ویروس های HPV تناسلی را می کشد و فرد هرگز علائم و نشانه های عفونت را نشان نمی دهد.
ابتلا به زگیل به زمینه‌ فرد بستگی دارد. ممکن است ویروس این بیماری وارد بدن 10 نفر شود و 9 نفر مبتلا نشوند اما در بدن یک نفر شروع به تکثیر کند. علت اینکه برخی افراد بیش از دیگران به زگیل مبتلا می‌شوند، ضعف سیستم ایمنی بدنشان است. دلیل این ضعف ایمنی مشخص نیست و ممکن است وراثتی یا اکتسابی باشد. البته کسی که دستگاه ایمنی بدنش توانایی لازم را در مقابله با ویروس زگیل دارد، حتما در برابر سایر ویروس‌ها و بیماری‌ها ایمنی کاهش‌یافته‌ای ندارد و بیشتر به آنها دچار نمی‌شود.
زگیل بیماری‌ای با منشاء ویروسی و واگیردار است و پوست و برخی مخاط‌ها را درگیر می‌کند. زگیل در مناطق مختلف بدن به اشکال مختلفی بروز می‌کند و ممکن است در پوست‌ سر، صورت، کف دست و پا یا تنه و حتی در نواحی تناسلی ایجاد شود.
در سنین پایین احتمال ابتلا به زگیل بیشتر است اما در هر سنی احتمال ابتلا به زگیل وجود دارد. البته تمام کسانی که با ویروس زگیل مواجه می‌شوند، آلوده نمی‌شوند و فقط اشخاصی گرفتار می‌شوند که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و مرتب با این ویروس در تماس‌‌اند.
در عین حال که این برآمدگی‌های مزاحم خوش‌خیم هستند، قابل سرایت هستند. HPV بیشتر موجب ایجاد زگیل روی دست‌ها، انگشتان، پاها،‌ زانوها و صورت می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد زگیل‌های معمولی -نه تناسلی-، از طریق تماس پوستی قابل انتقال هستند، اما همه سویه‌های این ویروس به شدت مسری نیستند. در واقع حساسیت به ویروس وابسته به سیستم ایمنی فرد است. از آنجایی که HPV در محیط‌های مرطوب و گرم رشد می‌کند، بنابراین پوشیدن کفش در استخرها و سایر مکان‌های نسبتاٌ آلوده توصیه می‌شود. اگر زگیل دارید وسایل خود را به طور مشترک با دیگران استفاده نکنید. حوله، جوراب و کفش مشترک همگی می‌توانند حامل HPV باشند.
 

مراقبت:

نمی‌توان یک درمان را برای همه مبتلایان تجویز کرد. از آنجا که بیشتر زگیل‌ها خودبخود و بدون درمان بهبود خواهند یافت، می‌توان هیچ درمانی را توصیه نکرد ولی بسیاری از بیماران به دلیل بدشکلی زگیل‌ها، ترس از انتشار یا بزرگ شدن یا ناراحتی موقع فشارآمدن به زگیل‌ها (کف پا)، درصدد درمان برمی‌آیند. از روش‌های درمانی دردناک به‌خصوص در کودکان باید اجتناب کرد. درمان زگیل سهل و ممتنع است و درمان‌های متعددی برای آن وجود دارد که به محل زگیل، تعداد، اندازه، مدت زمان ظهور آن و تجربه پزشک بستگی دارد اما از رایج‌ترین درمان‌ها، فراورده‌های بدون نسخه اسیدسالیسیک موضعی 40-15 درصد است که به نام چسب میخچه در داروخانه‌ها وجود دارد و باید روزی یکبار مصرف شود. درمان‌های تخریبی مانند کرایوتراپی (فریز) با ازت مایع و الکتروکوآگولاسیون با برق اغلب مستلزم مراجعات و درمان‌های متعدد است. کرم ایمی‌کیمود تعدیل‌کننده پاسخ ایمنی است که به دلیل نفوذ ضعیف بهتر است با سایر درمان‌های گفته شده همراه شود. استفاده از کوتر به علت احتمال عفونت ثانویه و درد و احتمال جوشگاه محدود انجام می‌شود. لیزر نیز که بیماران زیادی تمایل به انجام آن دارند، مانند لیزر CO2، احتمال جوشگاه دارد و به درمان‌های دیگر مزیتی نخواهد داشت ضمن اینکه روش درمانی گرانی است.

اگر زگیل را به حال خود رها کنیم، گاهی با دفاع بدن بهبود می‌یابد ولی بهتر است به محض تشخیص آن را درمان کرد زیرا می‌تواند به مناطق دیگر پوست فرد یا افراد دیگری که در معرض تماس با او هستند، منتقل شود. برخی افراد ناقل ویروس زگیل هستند اما زگیل در آنها تظاهر ندارد. زگیل می‌تواند از طریق وسایل شخصی مشترک یا با خاراندن از یک ناحیه به ناحیه دیگر منتقل شود، به‌خصوص اگر پوست زخمی‌ یا صدمه‌دیده باشد. این بیماری واگیردار است و اگر فردی در خانواده به آن مبتلاست، بهتر است درمان شود تا بیماری‌اش به دیگران منتقل نشود.

اگر زگیل در اطراف پلک باشد، بهتر است به وسیله چشم‌پزشک معاینه و با روش‌هایی مثل کرایو یا الکتروکوتر برداشته شود. در اطراف چشم نمی‌توان از داروهای شیمیایی استفاده کرد زیرا امکان دارد وارد چشم و خطرساز شوند. البته گاهی برخی ضایعات پوستی اطراف چشم به اشتباه زگیل تلقی می‌شوند. مثلا گاهی در اطراف گردن، صورت یا سینه افراد میانسال اسکین‌تگ یا منگوله پوستی به وجود می‌آید ولی به اشتباه زگیل پنداشته می‌شود. بهتر است قبل از آغاز درمان هر نوع ضایعه‌ای، حتما با پزشک مجربی مشورت کرد. ابتدا باید به دنبال تشخیص صحیح بعد درمان مناسب بود.

ویروس زگیل دوره نهفته‌ای را طی می‌کند که اگر در این دوره ضایعه درمان نشود، ویروس زگیل مجددا تظاهر خواهدکرد. حتی اگر فردی که تازه درمان شده با افراد مبتلا در تماس نزدیک باشد، ممکن است زگیل در او درباره عود کند. ویروس زگیل محدود به قسمت‌های سطحی پوست و مخاط می شود و در قسمت‌های عمقی بدن امکان ابتلا وجود ندارد و میزان دفاع سلولی بدن در درمان آن نقش مهمی‌ دارد. افرادی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است، معمولا دچار زگیل‌های مقاوم‌تر و گسترده‌تری می‌شوند.
اگر زگیل خود‌به‌خود یا با درمان‌ بهبود یابد، معمولا جای آن باقی نمی‌ماند مگر اینکه عفونت ثانویه به آن اضافه شود یا درمان‌ها قوی‌تر از آنچه لازم است، باشند. معمولا خیلی کم پیش می‌آید بعد از درمان زگیل، جای آن باقی بماند اما اگر بماند، می‌تواند جوشگاهی برجسته یا فرورفته‌باشد. این جوشگاه‌ها درمان‌های متفاوتی دارند. گاهی تا قبل از 6 ماه خودبه‌خود بهبود می‌یابند اما اگر بیش از 6 ماه باقی ماندند، درمان‌ خاصی دارند. برای جوشگاه برجسته می‌توان از تزریق استرویید یا لیزر استفاده کرد و برای جوشگاه فرورفته، لیزر مفید است.

علائم:

سه نوع زگیل وجود دارد:
  • زگیل‌های معمولی معمولا در دست‌ها، پوست اطراف ناخن، آرنج و زانو ظاهر می‌شوند و به صورت برجستگی‌های گنبدی‌شکل خاکستری تا قهوه‌ای رنگ، متعدد، مجزا از هم و سطح با ناهموار دیده می‌شوند. در این حالت تعداد زگیل‌ها معمولا کم است ولی در مواردی بسیار زیاد هستند.
  • زگیل‌های رشته‌ای شکل با قاعده معمولا پهن و ساقه نازک که گوشتی‌رنگ هستند و در پاشنه، پنجه و گاهی زیر انگشتان پا ظاهر می‌شوند و از نظر ظاهری معمولا با میخچه اشتباه می‌شوند.
  • زگیل‌های تناسلی که از نظر بالینی به زگیل‌های معمولی شبیه‌اند ولی انواع متفاوتی از ویروس زگیل، عامل آنها هستند. 

علائم زگیل های معمولی

  • دانه های کوچک، گوشتی با بافت دانه دار
  • گوشتی رنگ، سفید، صورتی یا قهوه ای مایل به زرد
  • خشن در لمس
  • با نقاط سیاه که کوچک بوده و عروق خونی منعقد شده هستند، پوشیده شده اند

علائم زگیل های رشته ای

  • زائده های کوچک، گوشتی، خشن و دانه دار بر روی قسمت انتهایی پا
  • پوست سخت و کلف شده (کالوس) در جاییکه زگیل به سمت داخل رشد کرده است
  • نقاط سیاه که معمولا دانه های زگیل نام دارند اما درواقع عروق خونی منعقد شده و کوچک هستند
  • ضایعه ای که لایه های طبیعی پوست پا را قطع می کند
  • درد یا حساسیت هنگام راه رفتن یا ایستادن

علائم زگیل های تناسلی

در زنان، زگیل های تناسلی ممکن است بر روی بخش بیرونی دستگاه تناسلی (فرج)، دیواره های واژن، منطقه بین دستگاه تناسلی خارجی و مقعد، کانال مقعد و دهانه رحم رشد کنند. در مردان، زگیل های تناسلی در نوک یا طول آلت تناسلی، کیسه بیضه یا مقعد ممکن است دیده شوند. زگیل های تناسلی حتی ممکن است در دهان یا حلق شخصی که رابطه جنسی دهانی با فرد آلوده به زگیل داشته است نیز دیده شوند.
علائم شامل موارد زیر است:
  • برجستگی های کوچک، گوشتی رنگ یا خاکستری رنگ در ناحیه تناسلی
  • زگیل های متعدد نزدیک به هم که به شکل گل کلم به نظر می رسند
  • خارش یا احساس ناراحتی در ناحیه تناسلی
  • خونریزی در اثر رابطه جنسی