سرطان پستان (Breast cancer)

سرطان پستان، سرطانی است که در سلول های پستان ایجاد می شود.
سرطان پستان در هر دو جنس مذکر و مونث دیده می شود، اما در زنان شایع تر از مردان است.
با توجه به پیشرفت های صورت گرفته در تشخیص و غربالگری سرطان پستان و درمان های موثر موجود، شانس بقای مبتلایان افزایش یافته و میزان مرگ و میر ناشی از این سرطان شایع، کاهش یافته است. این آمار مرهون عوامل زیادی چون تشخیص زودهنگام، درک بهتر از بیماری و پیشرفت های درمانی است.

تشخیص:

انواع روش های تشخیص سرطان پستان شامل موارد زیر است:
  • معاینه توسط پزشک
  • ماموگرافی
  • سونوگرافی پستان
  • بیوپسی: خارج کردن نمونه ای از توده برای آزمایش
  • ام.آر.آی پستان
 

دلایل:

هنوز به درستی مشخص نیست چرا پستان ها سرطانی می شوند.
پزشکان می دانند که سرطان پستان وقتی ایجاد می شود که برخی سلول های پستان شروع به رشد غیرطبیعی می کنند. تقسیم این سلول ها با سرعت بیشتری از سلول های سالم انجام می شود و روی هم انباشته شده و تشکیل توده یا جرم می دهند. ممکن است این سلول ها از فضای پستان فراتر رفته و به غدد لنفاوی یا سایر بخشهای بدن گسترش پیدا کنند که به این حالت متاستاز می گویند.
سرطان پستان اغلب اوقات در سلول های مجرای تولید کننده شیر (کارسینوم مهاجم داکتال) شروع می شود. گاهی نیز در بافت غده ای بنام لوبول (کارسینوم لوبولار تهاجمی) یا در دیگر سلول ها یا بافت های داخل پستان ایجاد می گردد.
محققان می گویند عوامل هورمونی، سبک زندگی و محیط بر بروز سرطان پستان تاثیرگذارند اما مشخص نیست چرا برخی افراد با وجود نبود این فاکتورها باز هم به سرطان پستان مبتلا می گردند یا افرادی با این فاکتورهای خطر، هرگز به سرطان پستان دچار نمی شوند. شاید به این دلیل که ترکیبی از عوامل پیچیده از ژنتیک گرفته تا محیط، در بروز این سرطان دخیل هستند.

نقش وراثت در سرطان پستان

پزشکان می گویند تنها 5 تا 10 درصد از سرطان های پستان به دلیل جهش ژنی است که از طریق وراثت به فرد منتقل شده است.
تعدادی از ژنهای جهش یافته به ارث رسیده که می توانند احتمال بروز سرطان پستان را افزایش دهند، شناسایی شده اند. شایع ترین آنها، ژن سرطان پستان 1 (BRCA1) و ژن سرطان پستان 2 (BRCA2) هستند که هر دو ژن باعث افزایش خطر هر دو نوع سرطان پستان و تخمدان می گردند.
اگر در خانواده شما سابقه قوی از سرطان پستان یا سایر سرطان ها وجود داشته باشد، پزشک ممکن است جهت تشخیص جهش ژنی در BRCA یا سایر ژنهایی که در خانواده شما به ارث برده شده، دستور آزمایش خون بدهد.
با مشورت پزشک شاید لازم باشد به یک مشاور ژنتیک مراجعه کنید تا وی سابقه سلامت خانوادگی شما را بررسی کرده و در صورت لزوم آزمایش ژنتیک تجویز نماید.
 

عوامل خطرساز

عوامل خطر سرطان پستان به هر عاملی گافته می شود که شانس ابتلا به سرطان پستان را در شما افزایش می دهد. اما این بدان معنا نیست که با وجود یک یا تعداد بیشتر عامل خطر، شما قطعا به سرطان پستان مبتلا خواهید شد. بسیاری از کسانی که به سرطان پستان مبتلا شده اند، هیچ عامل خطر شناخته شده ای نداشته اند.
عواملی که باعث افزایش شانس ابتلا به سرطان پستان می شوند، شامل موارد زیر است:
  • جنسیت مونث
  • افزایش سن
  • سابقه خانوادگی سرطان پستان: اگر مادر، خواهر یا دختر شما سرطان پستان داشته اند، بخصوص در سنین جوانی، احتمال ابتلای شما نیز افزایش می یابد. همچنان جمع کثیری از مبتلایان به سرطان پستان هیچ سابقه خانوادگی سرطان پستان نداشته اند.
  • سابقه شخصی سرطان پستان: اگر در یکی از دو پستان سرطان داشته اید، شانس سرطانی شدن پستان دیگر افزایش می یابد.
  • ژن های جهش یافته به ارث رسیده
  • قرار گرفتن در معرض تابش های رادیواکتیو
  • چاقی
  • شروع عادت ماهیانه در سنین پایین (پیش از 12 سالگی)
  • شروع یائسگی در سنین بالاتر
  • اولین بارداری در سنین بالا
  • باردار نشدن در تمام عمر
  • هورمون درمانی پیش یائسگی
  • نوشیدن الکل
     

مراقبت:

1-جراحی: انواع متعددی از جراحی سرطان پستان وجود دارد که از بیرون آوردن ناحیه اطراف توده (توده‌برداری یا جراحی حفظ پستان) تا برداشتن کل پستان (Mastectomy) متغیر است. بهترین کار این است که بیمار، پیش از تصمیم‌گیری درباره عمل جراحی که برای او از همه بهتر است، با پزشک خود درباره نقاط قوت و ضعف این رویه‌ها مشورت نماید.

عوارض جراحی سرطان سینه به نوع جراحی دارد که روی بیمار انجام می شود. جراحی سرطان سینه عوارضی چون درد، خونریزی، عفونت و تورم بازو را به همراه دارد.
2-پرتو درمانی: در پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. امکان دارد از پرتودرمانی پس از انجام عمل جراحی استفاده کنند تا سلول‌های سرطانی باقی‌مانده در بدن را از بین ببرند. برای درمان سرطانی که به دیگر قسمت‌های بدن گسترش‌یافته است هم می‌توان از پرتودرمانی همراه با شیمی‌درمانی استفاده کرد. ممکن است عوارض جانبی شامل خستگی و تورم پستان یا احساسی شبیه به آفتاب سوختگی در ناحیه درمان شده باشد. به ندرت عوارض جدی تری مثل آسیب به بافت قلب یا ریه ها و در موارد بسیار نادر سرطان دوم در ناحیه درمان شده مشاهده می شود.
3-شیمی درمانی: در شیمی‌درمانی از دارو برای کشتن سلول‌های سرطانی موجود در سراسر بدن استفاده می‌شود. این داروها اغلب در داخل ورید تزریق می‌شوند، اما گاهی اوقات بیمار آنها را بلع می‌کند یا آنها را در بدن او تزریق می کنند. ممکن است پس از عمل جراحی از شیمی‌درمانی برای کاهش دادن احتمال برگشت سرطان استفاده کنند. در زنان مبتلا به سرطان پستان پیشرفته، ممکن است شیمی‌درمانی در کنترل نمودن رشد سرطان مفید واقع شود.امکان دارد عوارض جانبی شامل ریزش مو، تهوع، خستگی، و بالاتر رفتن خطر عفونت باشد. به ندرت عوارضی چون یائسگی زودرس، ناباروری (اگر پیش از یائسگی باشد)، آسیب به قلب و کلیه، آسیب عصبی و در موارد بسیار نادر سرطان گلبول های قرمز دیده می شود.
4-هورمون درمانی: هورمون‌درمانی یکی از درمان‌های مؤثر برای زنان مبتلا به سرطان ER مثبت یا PR مثبت است. اینها سرطان‌هایی هستند که در پاسخ به هورمون‌های استروژن یا پروژسترون سریع‌تر رشد می‌کنند. با هورمون‌درمانی می‌توان از این تأثیر جلوگیری نمود. از هورمون‌درمانی بیشتر از همه پس از جراحی سرطان پستان استفاده می‌کنند تا به جلوگیری از برگشت سرطان کمک شود. همچنین امکان دارد هورمون‌درمانی برای کاهش دادن احتمال ایجاد سرطان در زنانی به‌کار رود که با بالا بودن خطر سرطان پستان مواجه هستند.
5-داروهای هدف گیری شده: هدف‌درمانی‌ها داروهای جدیدتری هستند که ویژگی‌های خاصی را در داخل سلول‌های سرطانی هدف می‌گیرند. به‌عنوان مثال، در بدن زنان مبتلا به سرطان پستان HER2 مثبت مقدار بسیار زیادی از پروتئینی به نام HER2 وجود دارد. با هدف‌درمانی می‌توان از پیشبرد رشد سلول‌های سرطانی توسط این پروتئین جلوگیری کرد. این داروها اغلب همراه با شیمی‌درمانی استفاده می‌شوند؛ و معمولاً، در مقایسه با شیمی‌درمانی، عوارض جانبی خفیف‌تری ایجاد می‌کنند.
6-درمان های جایگزین: هیچ نوع درمان جایگزین برای درمان سرطان وجود ندارد. اما درمان های مکمل و جایگزین به بیمار کمک می کنند با عوارض جانبی درمان کنار آمده و کمتر اذیت شود.
بسیاری از نجات یافتگان از سرطان می گویند حین درمان و پس از اتمام دوره، خستگی آنها را رها نمی کند و حتی گاه تا سالها بعد ادامه دارد. در اینجاست که درمان های مکمل به کمک شما می آیند:
 

درمان های جایگزین برای رفع خستگی بیمار

  1. ورزش آرام: با صلاحدید پزشک ورزش های آرامی را چندبار در هفته انجام دهید و چنانچه توانستید آن را افزایش دهید. پیاده روی، شنا، یوگا و تای چی را فراموش نکنید.
  2. مدیریت استرس: استرس را کنترل کنید. از روش های کاهش استرس کمک بگیرید. مثل ریلکس کردن عضلات، تصویرسازی ذهنی و گذراندن اوقات فراغت با دوستان و خانواده
  3. بیان احساسات: فعالیتی پیدا کنید که به شما فرصت نوشتن و بحث کردن درباره احساساتتان را می دهد مثل نوشتن در یک مجله، مشارکت در یک گروه حمایتی یا صحبت با یک مشاور.


پیشگیری

به گزارش انجمن سرطان ایالات متحده آمریکا سرطان پستان جایگاه دوم را به لحاظ فراوانی پس از سرطان پوست در زنان این کشور دارد و از هر 8 زن آمریکایی یکی در طول زندگی خود به نوع مهاجم آن مبتلا می‌شود. از آنجا که بنظر می‌رسد هیچ کنترلی بر ابتلای به این بیماری نداریم، حتی تصور مثبت بودن نتیجه آزمایش ترس‌آور است. اما دانش امروزی پس از سال‌ها تحقیق و پژوهش راه‌هایی را برای کاهش احتمال به ابتلا به این بیماری پیش پای ما گذاشته است. دکتر سینتیا ژانهو، پروفسور انکولوژی دانشگاه جانزهاپکینز می‌گوید با افزایش سن ریسک ابتلا به سرطان پستان نیز افزایش می‌یابد و تاثیر فاکتور سن متاسفانه غیرقابل چشم‌پوشی است. او می‌‌گوید که تاثیر عواملی مانند وجود سابقه خانوادگی ابتلا، و جهش ژن‌های BRCA1 و BRCA2 و هورمون‌درمانی پس از شروع دوره یائسگی همگی از عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا هستند ولی پوشیدن سینه‌بندهای فنردار یا مصرف داروهای ضدافسردگی برخلاف تصور عموم تاثیری بر ابتلا ندارد. به‌جای اینکه با اشتغال ذهنی روی عواملی که قابل کنترل نیستند سبب تشویش خاطر خود شویم، می‌توانیم تلاش خود را روی مسائلی متمرکز کنیم که در کنترل ما هستند.
  1. کنترل وزن: اضافه وزن و چاقی مفرط از فاکتورهای عمده ابتلای به سرطان پستان در سنین بالا هستند. مطالعات نشان می‌دهند که اضافه وزن پس از دوره یائسگی بطور خاص از عوامل افزاینده سرطان پستان است. بافت چربی منبع ثانویه تولید هورمون استروژن در بدن است، بنابراین پس از آنکه تخمدان‌ها از کار می‌افتند داشتن بافت چربی اضافه منجر به تولید استروژن بالاتر از حدطبیعی است که احتمال سرطانی شدن سلول‌های پستان را زیادتر می‌کند. اضافه وزن 5 تا 10 کیلوگرمی خیلی نگران کننده نیست ولی حفظ وزن در محدوده طبیعی، نه تنها از احتمال سرطانی شدن پستان بلکه از بروز بسیاری از انواع دیگر سرطان نیز پیشگیری می‌کند. رعایت رژیم غذایی سالم و انجام فعالیت‌های ورزشی در دستیابی به وزن متعادل بسیار موثر است.
  2. فعالیت مستمر فیزیکی: فعالیت فیزیکی برای حفظ سلامتی بسیار ضروری است و شواهد نشان می‌دهد که در کاهش احتمال ابتلا به سرطان پستان نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند. هرچه میزان فعالیت بدنی بیشتر باشد ریسک ابتلا کمتر می‌شود و شیب کاهش ریسک در ارتباط مستقیم با استمرار، شدت و مدت زمان انجام فعالیت ورزشی است. ژانهو خاطر نشان می‌کند که «افرادی که از فعالیت بیشتری برخوردارند داری خلق و خوی آرام‌تری هستند و دید مثبت آنان به زندگی در مبارزه با بیماری به آنان یاری می‌رساند.» آمار نشان می‌دهد که روزانه بین 30 تا60 دقیقه فعالیت ورزشی معتدل تا سنگین به میزان قابل‌توجهی از احتمال بروز سرطان می‌کاهد.
  3. عدم مصرف الکل: تحقیقات نشان می‌دهد که ارتباط بین مصرف الکل و ابتلا به سرطان پستان بسیار قوی است. الکل روی میزان استروژن تاثیر گذاشته و سبب بالا رفتن آن می‌شود. نمی‌توان ادعا کرد که عدم مصرف الکل خطر ابتلای را به سرطان به کلی از بین می‌برد ولی می‌توان با اطمینان گفت که اگر دارای سابقه خانوادگی ابتلا هستید در مصرف الکل بازنگری کنید.
  4. ترک مصرف دخانیات: بحث ارتباط مصرف دخانیات با سرطان پستان بسیار مشاجره‌برانگیز است. انجمن سرطان آمریکا با انتشار تحقیقات خود اعلام کرده که این ارتباط به لحاظ آماری حتمی است ولی شواهد علمی آن موثق نیست. با وجود آنکه تحقیقات نشان می‌دهد مصرف دخانیات خصوصا اگر از سنین جوانی شروع شده باشد احتمال ابتلا را زیاد می‌کند، معیاری برای اندازه آن وجود ندارد. میزان و سن مصرفی که خطر را زیاد می‌کند واضح نیست فاکتور مصرف دخانیات به تنهایی قابل بررسی نیست چون معمولا مصرف دخانیات همراه با مصرف الکل می‌شود. تاثیر زیاد مصرف دخانیات بر ابتلای به سرطان ریه غیرقابل انکاراست و سازندگان سیگار موظف به درج این خطرآفرینی روی پاکت سیگار هستند. با وجود اینکه چنان که گفته شد شواهد علمی موثقی در زمینه حمایت از ارتباط سرطان پستان و مصرف دخانیات در دست نیست ولی به گفته دکتر ژانهو هرچه زودتر سیگار را ترک کنیم، بهتر است.
  5. کنترل عوارض یائسگی با درمان غیرهورمونی: درمان هورمونی یکی از شناخته‌شده‌ترین راه‌های تامین استروژن در بدن به دنبال ازکار افتادن تخمدان‌ها است. این درمان به منظور کاهش علائم آزاردهنده ناشی از یائسگی و مشکلات سلامت ناشی از آن، مثل پوکی استخوان، است. اما درمان با ترکیب هورمونی استروژن‌-‌پروژسترون برای مدت بیش از 3 تا 5 سال تاثیر قابل ملاحظه‌ای با افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان دارد. البته تحقیق و مطالعات بیشتر در این زمینه باید انجام شود ولی اکنون اطمینان داریم که هورمون‌درمانی پس از سنین 60 ضریب خطر را به شدت افزایش می‌دهد. خوشبختانه با قطع درمان هورمونی ضریب خطر کاهش می‌یابد. با پزشک خود درباره درمان‌های غیرهورمونی مشاوره کنید واگر ناچار به ادامه مصرف هورمون هستید سعی کنید از پایین‌ترین دوز ممکن استفاده کنید و نظر پزشک خود را در مورد لزوم انجام آزمایشات تکمیلی غربالگری بپرسید.

علائم:

  • یک توده پستانی یا ضخیم شدن پستان که از بافت اطراف متفاوت احساس شود
  • ترشح خونی از نوک پستان
  • تغییر در اندازه، شکل یا ظاهر پستان
  • تغییراتی در پوست پستان، مثل فرورفتگی
  • یک نوک پستان جدید معکوس
  • پوسته پوسته شدن یا ور آمدن منطقه رنگی پوست اطراف نوک پستان یا پوست پستان
  • قرمزی یا حفره دار شدن پوست پستان چیزی شبیه به پوست پرتقال
با مشاهده توده یا هر نوع تغییر در پستان حتی اگر به تازگی ماموگرافی انجام داده اید، به پزشک مراجعه کنید.