اطلاعات بيماري

سرطان تیروئید (Thyroid cancer)

سرطان تیروئید سرطانی است که در سلول های تیروئید، غده پروانه ای شکل در قاعده گردن و درست زیر سیب آدم، اتفاق می افتد. تیروئید مسوول تولید هورمون هایی است که وظیفه تنظیم ضربان قلب، فشار خون، دمای بدن و وزن را به عهده دارند.
اکثر سرطان های تیروئید قابل درمان هستند.

دلایل:

هنوز به درستی مشخص نیست چرا سلول های تیروئیدی سرطانی می شوند.
اما آنچه که واضح است اینست که DNA سلول های تیروئیدی دچار جهش شده و سرعت رشد و تقسیم آنها بالا می رود. این سلول ها وقتی زمان مرگشان فرا می رسد، نمی میرند و همچنان زندگی می کنند. از تجمع این سلول ها بر روی هم، تومور شکل می گیرد. سلول های غیرعادی سرطانی می توانند به بافت های نزدیک خود هجوم برده و به کل بدن انتشار پیدا کنند.

سرطان تیروئید پاپیلاری: پاپیلاری شایع ترین نوع سرطان تیروئید است که از سلول های فولیکولار منشا می گیرد؛ سلول هایی که مسوول تولید و نگهدری هورمون های تیروئید هستند. سرطان تیروئید پاپیلاری در هر سنی امکان بروز دارد اما معمولا در سنین 30 تا 50 بیشتر شایع است.
سرطان تیروئید فولیکولار: سرطان فولیکولار نیز از سلول های فولیکولار منشا می گیرد. این سرطان معمولا افراد بالای 50 سال را مبتلا می کند. سرطان سلولی هورتل، نوع نادر و تهاجمی تر سرطان تیروئید فولیکولار است.
سرطان تیروئید مدولاری: مدولاری از سلول های C در تیروئید منشا می گیرند؛ این سلول ها مسوول تولید هورمون کلسی تونین هستند. تشخیص سرطان مدولاری در مراحل اولیه از روی غلظت بالای کلسی تونین در خون امکا پذیر است. سندروم های ژنتیکی خاص خطر بروز مدولاری را افزایش می دهند، اگرچه این رابطه ژنتیکی شیوع کمی دارد.
سرطان تیروئید آناپلاستیک: آناپلاستیک یک سرطان نادر و به سرعت پیشرف کننده است که به درمان به سختی جواب می دهد. این نوع سرطان تیروئید اکثرا در افراد بالای 60 سال شایع است.
لنفوم تیروئید: لنفوم تیروئید شکلی نادر از سرطان تیروئید است که در سلول های سیستم ایمنی تیروئید شکل گرفته و بسیار سریع پیشرفت می کند. این نوع سرطان بیشتر در بزرگسالان مسن اتفاق می افتد.

عوامل خطر

جنسیت مونث: سرطان تیروئید در زنان بیش از مردان دیده می شود.
قرار گرفتن در معرض تابش های سطح بالا: کسانی که به دلایل پزشکی از ناحیه سر و گردن در معرض تابش های رادیواکتیو قرار می گیرند یا کسانی که در معرض باران رادیواکتیو ناشی از حوادث نیروگاه های هسته ای یا آزمایش سلاح ها بوده اند.
سندروم های ژنتیکی ارثی خاص: سندروم های ژنتیکی که خطر سرطان تیروئید را بالا می برند شامل سرطان تیروئید مدولاری فامیلی، نئوپلازی غدد درون ریز متعدد و پولیپ آدنوماتوز فامیلی هستند.

مراقبت:

درمان سرطان تیروئید شامل گزینه های زیر است:

جراحی
درمان با هورمون تیروئید
درمان با ید رادیواکتیو
پرتودرمانی خارجی
شیمی‌درمانی

کسانی که به سرطان تیروئید مبتلا هستند، گزینه‌های درمانی متعددی دارند. درمان معمولاً چند هفته پس از تشخیص آغاز می‌شود، اما فرصت خواهید داشت با پزشک خود دربارۀ گزینه‌های درمانی و دریافت نظر دوم صحبت کنید.

انتخاب نوع درمان به موارد زیر بستگی دارد:

نوع سرطان تیروئید (پاپیلری، فولیکولار، مدولری یا آناپلاستیک)
اندازۀ غدۀ کوچک
سن بیمار
انتشار یا عدم انتشار سرطان

شما و پزشکتان می‌توانید با یکدیگر جهت طرح یک برنامۀ درمانی که نیازهای شما را برآورده کند، همکاری کنید.

ممکن است پزشک، شما را به پزشک دیگری که در زمینۀ درمان سرطان تیروئید تخصص دارد ارجاع دهد، یا اینکه شما از وی بخواهید چنین فردی را معرفی کند. یک متخصص غدد (Endocrinologist) پزشکی است که در درمان بیمارانی که دچار اختلالات هورمونی هستند تخصص دارد. ممکن است به یک تیروئیدشناس – یک متخصص غدد که در درمان اختلالات تیروئید تخصص دارد ‌ مراجعه کنید.

و احتمال دارد به گروهی از متخصصان مراجعه کنید. دیگر متخصصانی که سرطان تیروئید را درمان می‌کنند عبارتند از جراحان، پزشکان سرطان‌شناس و سرطان‌شناسان پرتودرمان. گاهی گروه پزشکان معالج شما، یک پرستار سرطان‌شناس و یک متخصص تغذیۀ نیز دارد.

پزشک معمولاً گزینه‌های درمان و نتایج مورد انتظار از هر یک را برای شما توضیح می‌دهد. سرطان تیروئید را می‌توان با جراحی، درمان با هورمون تیروئید، درمان با ید رادیواکتیو، پرتودرمانی خارجی یا شیمی‌درمانی درمان کرد. بیش‌تر بیماران تحت درمان ترکیبی از این روش‌های درمانی قرار می‌گیرند. برای مثال، درمان متعارف (استاندارد) برای سرطان تیروئید پاپیلاری عبارت است از جراحی، درمان با هورمون تیروئید و درمان با ید رادیواکتیو. هر چند اغلب از پرتودرمانی خارجی و شیمی‌درمانی استفاده نمی‌شود، ولی در مواقعی هم که از این روش‌ها استفاده می‌شود درمان ممکن است ترکیبی باشد.

جراحی و پرتودرمانی خارجی درمان‌های موضعی محسوب می‌شوند. با استفاده از این روش‌ها، سلول‌های سرطانی موجود در تیروئید از بین رفته یا برداشته می‌شوند. اگر سرطان تیروئید به دیگر بخش‌های بدن نفوذ کرده باشد، از درمان موضعی برای مهار سرطان در همان نواحی خاص می‌توان استفاده کرد.

درمان با هورمون تیروئید، درمان با ید رادیواکتیو و شیمی‌درمانی درمان‌های فراگیر هستند. در درمان‌های فراگیر داروها به جریان خون وارد شده و سرطان را در سراسر بدن از بین برده یا مهار می‌کنند.

شاید بخواهید دربارۀ عوارض جانبی و چگونگی تأثیرگذاری درمان بر فعالیت‌های روزمره خود آگاه شوید. چون روش‌های درمانی سرطان، اغلب به سلول‌ها و بافت‌های سالم نیز آسیب می‌رسانند، بروز عوارض جانبی پدیده‌ای شایع است. عوارض جانبی عمدتاً به نوع و میزان گستردگی درمان بستگی دارند. عوارض جانبی برای افراد مختلف نیز متفاوت است، و همین‌طور ممکن است از یک دورۀ درمان به دوره‌ای دیگر تغییر کنند. پیش از آغاز درمان، از گروه درمانی خود بخواهید تا عوارض جانبی احتمالی را برایتان توضیح دهند و روش‌هایی را به‌منظور مهار آنها به شما پیشنهاد کنند.

جراحی

بیش‌تر بیمارانی که به سرطان تیروئید مبتلا می‌شوند تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند. جراح، تمام یا بخشی از تیروئید را برمی‌دارد. نوع جراحی به نوع و مرحلۀ سرطان تیروئید، اندازۀ ندول Nodule و سن بیمار بستگی دارد.

تیروئیدبرداری کلی (Total Thyroidoctomy): این نوع جراحی را می‌توان برای تمام انواع سرطان تیروئید مورد استفاده قرار داد. جراح، از طریق ایجاد یک برش، تیروئید را به‌طور کامل بر می‌دارد. در صورتی‌که جراح نتواند بافت تیروئید را به‌طور کامل بردارد، بعداً می‌توان باقیماندۀ آن‌ را با استفاده از درمان با ید رادیواکتیو از بین برد.
لوب‌برداری (Lobectomy): در مورد برخی از مبتلایان به سرطان پاپیلاری تیروئید یا فولیکولار ممکن است تنها بخشی از تیروئید را بردارند. جراح ایسم و یک لوب را برمی‌دارد. برخی از کسانی که تحت عمل لوب‌برداری قرار گرفته‌اند، بعداً جهت برداشتن بقیۀ تیروئید، باز هم تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند. موارد کم‌تری هم پیش می‌آید که باقیماندۀ بافت تیروئید با استفاده از درمان با ید رادیواکتیو از بین می‌رود.

زمان مورد نیاز برای بهبود پس از جراحی برای افراد مختلف متفاوت است. ممکن است برای مدت چند هفته احساس ناراحتی کنید. می‌توان با دارو به تسکین درد کمک کرد. پیش از جراحی، باید دربارۀ برنامۀ مهار درد با پزشک یا پرستار خود گفت‌وگو کنید. پس از جراحی نیز، پزشک می‌تواند در صورت نیاز بیش‌تر به تسکین درد، برنامۀ قبلی را تغییر دهد.

در جراحی مربوط به سرطان تیروئید، سلول‌هایی که هورمون تیروئید تولید می‌کنند نیز برداشته می‌شوند. پس از جراحی، تقریباً تمام بیماران باید برای جبران هورمون تیروئید طبیعی، از قرص‌های مخصوصی استفاده کنند. و شما هم لازم است برای بقیۀ عمر خود قرص‌های جایگزین هورمون تیروئید مصرف کنید.

در صورتی‌که جراح غدد پاراتیروئید را بردارد، ممکن است لازم باشد برای بقیۀ عمر خود قرص‌های کلسیم و ویتامین D مصرف کنید.

در تعداد کمی از بیماران، جراحی می‌تواند موجب آسیب به اعصاب یا عضلات خاصی شود. اگر چنین شود، ممکن است آن فرد در صدایش دچار مشکل شود یا یکی از شانه‌هایش پایین‌تر از دیگری بایستد.

درمان با هورمون تیروئید

پس از جراحی و برداشتن کامل تیروئید یا بخشی از آن، تقریباً تمام بیماران لازم است قرص‌هایی را برای جبران هورمون تیروئید طبیعی بدن مصرف کنند. با این‌حال، قرص‌های هورمون تیروئید به‌عنوان قسمتی از روند درمان سرطان پاپیلاری تیروئید یا فولیکولار نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. هورمون تیروئید، سرعت رشد سلول‌های سرطان تیروئید را که پس از جراحی در بدن باقی‌ مانده‌اند، کندتر می‌کند.

قرص‌های هورمون تیروئید به‌ندرت موجب عوارض جانبی می‌شوند. پزشک برایتان آزمایش‌های خون تجویز می‌کند تا اطمینان حاصل کند که میزان هورمون تیروئید مصرفیتان مناسب است. مقادیر زیاد هورمون تیروئید می‌تواند موجب کاهش وزن و احساس گرما و تعرق شود. همچنین ممکن است موجب تندی ضربان قلب، درد قفسۀ سینه، گرفتگی عضلات و اسهال شود. مقادیر بسیار کم هورمون تیروئید می‌تواند موجب افزایش وزن، احساس خستگی و سرما، و خشکی پوست و موها شود. اگر دچار عوارض جانبی شدید، پزشک باید میزان هورمون تیروئید مصرفی‌ را تنظیم کند.

درمان با ید رادیواکتیو

درمان با ید رادیواکتیو ‌ (131-‌I) روشی درمانی برای سرطان پاپیلاری تیروئید یا فولیکولار است. در این روش تمام سلول‌های سرطانی و طبیعی تیروئید که پس از جراحی در بدن باقی‌مانده‌اند از بین می‌رود.
معمولاً برای مبتلایان به سرطان تیروئید مدولری یا آناپلاستیک، درمان با (131-‌I) تجویز نمی‌شود. این دو نوع از سرطان تیروئید، به‌ندرت به درمان با (131‌-I) جواب می‌دهند.
حتی بیمارانی که به ید حساسیت دارند نیز می‌توانند با اطمینان، تحت درمان با ‌ (131-‌I) قرار بگیرند. این درمان به شکل مایع یا کپسولی خوردنی به بیمار داده می‌شود. (131‌-I) وارد جریان خون می‌شود و به سلول‌های سرطانی تیروئید موجود در سراسر بدن می‌رسد. هنگامی‌که به سلول‌های سرطانی تیروئید به اندازۀ کافی(131-‌I) برسد، از بین می‌روند.
بسیاری از بیماران در درمانگاه یا بخش بیماران سرپایی بیمارستان، تحت درمان با ‌ (131-‌I) قرار می‌گیرند و سپس می‌توانند به منزل بروند. بعضی از بیماران لازم است به‌مدت یک روز یا بیش‌تر در بیمارستان بستری شوند. از اعضای گروه بهیاری خود بخواهید تا چگونگی محافظت از اعضای خانواده و همکارانتان را در برابر تابش اشعه، به شما توضیح دهند.
بیش‌تر میزان تشعشع (131-‌I) پس از حدود یک هفته از بین می‌رود. ظرف مدت سه هفته، تنها رد کوچکی از ‌ (131-‌I) در بدن باقی می‌ماند.
در طول درمان، می‌توانید با نوشیدن مقادیر زیاد مایعات از مثانه و دیگر بافت‌های سالم خود محافظت کنید. نوشیدن مایعات به دفع سریع‌تر ‌ (131-‌I) از بدن کمک می‌کند.
بعضی از بیماران در روز اول درمان با‌ (131-‌I) دچار اسهال خفیف می‌شوند. و تعداد کمی از بیماران در ناحیه‌ای از گردن که سلول‌های تیروئید در آن باقی مانده‌اند، دچار تورم و درد می‌شوند، اگر سلول‌های سرطانی تیروئید به خارج از گردن سرایت کرده باشند، ممکن است آن نواحی نیز دردناک شوند.
ممکن است برای مدت کوتاهی پس از درمان با‌ (131-‌I)، دچار خشکی دهان شوید یا حس چشایی یا بویایی خود را از دست بدهید. جویدن آدامس بدون قند یا مکیدن آب‌نبات‌های بدون قند می‌تواند برایتان مفید باشد.
یک عارضۀ جانبی نادر در مردانی که تحت‌درمان با میزان بالای (131-‌I) قرار می‌گیرند، از دست دادن توانایی باروری است. (131-‌I)، ممکن است در زنان موجب ناباروری نشود، اما برخی پزشکان به زنانی که تحت درمان با میزان بالای (131-‌I) قرار گرفته‌اند توصیه می‌کنند که تا یک سال از باردار شدن بپرهیزند.
محققان گزارش داده‌اند که ممکن است تعداد بسیار کمی از بیماران، چند سال پس از اینکه تحت درمان با میزان بالای (131-‌I) قرار گرفتند به سرطان ثانویه مبتلا شوند.
میزان بالای(131-‌I) موجب از بین رفتن سلول‌های طبیعی تیروئید که هورمون تیروئید را تولید می‌کنند نیز می‌شود. پس از درمان با ید رادیواکتیو، لازم است برای جبران هورمون تیروئید طبیعی، قرص‌های هورمون تیروئید مصرف کنید.

پرتودرمانی خارجی

پرتودرمانی (یا رادیوتراپی) خارجی، روشی درمانی است برای هر نوع از سرطان تیروئید، که نتوان آن را با جراحی یا درمان با (I-‌131) درمان کرد. از این روش جهت درمان سرطانی که پس از درمان بازگشته، یا درمان درد استخوان ناشی از سرطانی که به دیگر بخش‌های بدن سرایت کرده نیز استفاده می‌شود.

پرتو درمانی خارجی

در پرتودرمانی خارجی از پرتو‌های پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. با استفاده از یک دستگاه بزرگ، اشعه را به گردن یا دیگر بافت‌هایی که سرطان به آنها نفوذ کرده می‌تابانند.

بیش‌تر بیماران جهت درمان، معمولاً به مدت چند هفته و هفته‌ای 5 روز به بیمارستان یا درمانگاه می‌روند. هر بخش درمان تنها چند دقیقه طول می‌کشد.

عوارض جانبی این درمان عمدتاً به میزان تابش و آن بخشی از بدن که تحت درمان قرار دارد، بستگی دارد. تابش اشعه در ناحیۀ گردن می‌تواند موجب خشکی و درد دهان و گلو، گرفتگی صدا یا مشکلات در بلع شود. ممکن است پوست شما نیز در ناحیۀ تحت درمان قرمز، خشک و حساس شود.

احتمال دارد در حین پرتودرمانی و به‌خصوص در هفتة پایانی درمان، احساس خستگی کنید. استراحت مهم است، اما پزشکان معمولاً به بیماران توصیه می‌کنند تا جایی که می‌توانند فعالیت کنند.

با اینکه عوارض جانبی پرتودرمانی می‌تواند آزاردهنده باشد، معمولاً پزشک می‌تواند آنها را مهار یا درمان کند. عوارض جانبی این روش معمولاً پس از به پایان رسیدن درمان از بین می‌روند.

شیمی‌درمانی

از شیمی‌درمانی برای درمان سرطان تیروئید آناپلاستیک استفاده می‌شود. گاهی از این روش برای کاهش علائم سرطان مدولاری یا دیگر انواع سرطان تیروئید نیز استفاده می‌شود.

در شیمی‌درمانی از داروها جهت از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این داروها را معمولاً از طریق تزریق به درون رگ به بیمار می‌رسانند، که پس از اینکه وارد جریان خون شد بر سلول‌های سرطانی موجود در سراسر بدن اثر می‌کنند.

درمان معمولاً در درمانگاه، مطب پزشک یا خانه بر روی شما انجام می‌شود. گاهی لازم می‌شود برخی بیماران در حین درمان در بیمارستان بستری شوند.

عوارض جانبی شیمی‌درمانی عمدتاً به نوع داروهای مورد استفاده و چگونگی رساندن آنها به بیمار بستگی دارد. این داروها می‌توانند به سلول‌های طبیعی که به‌ سرعت تقسیم می‌شوند، از جمله سلول‌های موجود در دهان آسیب بزنند. شایع‌ترین عوارض جانبی شامل حالت تهوع، استفراغ، زخم‌های دهانی، بی‌اشتهایی و ریزش مو هستند. گروه بهیاری شما می‌تواند روش‌هایی را برای مقابله با بسیاری از این عوارض جانبی به شما توصیه کند. بیش‌تر این عوارض جانبی پس از به پایان رسیدن درمان از بین می‌روند.

تزریق الکل به داخل سلول های سرطانی

در این روش به کمک تصویربرداری هایی چون سونوگرافی (جهت تشخیص محل دقیق تزریق)، به بافت های سرطانی کوچک الکل تزریق می شود. این روش درمانی برای آن دسته از سرطان ها که در محل های دور از دسترس جراحی قرار دارند، مناسب است. گاه در بیمارانی که سرطان تیروئید راجعه محدود شده به نقاط کوچک دارند،نیز پزشک از این روش درمانی استفاده می کند.

درمان با داروهای هدف گیری شده

داروهای هدف گیری شده به سلول های آسیب پذیر خاص در بافت سرطانی حمله می کنند. کابوزانتینیب، سورافنیب و واندتانیب از جمله داروهای هدف گیری شده در درمان سرطان تیروئید هستند.
این داروها سیگنالهایی که به سلول های سرطانی دستور رشد و تکثیر می دهد را هدف قرار می دهند و در سرطان های پیشرفته استفاده می شوند.

مراقبت پیگیرانه

لازم است پس از پایان درمان سرطان تیروئید خود، مرتباً تحت معاینه قرار بگیرید. حتی در صورتی‌که دیگر هیچ نشانه‌ای از سرطان وجود نداشته باشد نیز، گاهی سرطان پس از درمان به دلیل باقی‌ماندن سلول‌های سرطانی در قسمتی از بدن، بازمی‌گردد.

پزشک روند بهبود شما را زیر نظر دارد و با تجویز آزمایش‌های خون و عکس‌برداری، بازگشت سرطان را بررسی می‌کند. سرطان تیروئید در صورت بازگشت، معمولاً در گردن، ریه‌ها یا استخوان‌ها مشاهده می‌شود.

معاینات مرتب، همچنین به شناسایی مشکلات مربوط به سلامت که ناشی از درمان سرطان هستند نیز کمک می‌کند. احتمال اینکه بیمارانی که تحت درمان با ید رادیواکتیو یا پرتودرمانی خارجی قرار می‌گیرند، بعدها به سرطان‌های دیگر مبتلا شوند، بیش از دیگران است. اگر بین جلسات معاینه دچار هرگونه مشکلی شدید، باید با پزشک خود تماس بگیرید.

برای آنها که به‌خاطر ابتلا به سرطان پاپیلاری تیروئید یا فولیکولار تحت درمان قرار گرفته‌اند، آزمایش‌های خون تجویز می‌شود تا میزان تی.اس.اچ (TSH) و تیروگلوبولین (Thyroglobulin) خون آنها بررسی شود. هورمون تیروئید به‌طور طبیعی در تیروئید به‌صورت تیروگلوبولین ذخیره می‌شود. در صورتی‌که تیروئید را برداشته باشند، میزان تیروگلوبولین در خون بسیار ناچیز است یا اصلاً وجود ندارد. میزان بالای تیروگلوبولین می‌تواند به معنای این باشد که سرطان تیروئید بازگشته است. پزشک شما کمکتان می‌کند تا به یکی از دو روش زیر برای آزمایش تیروگلوبولین آماده شوید:

برای مدت کوتاهی مصرف قرص‌های هورمون تیروئید را متوقف می‌کنید: در حدود 6 هفته پیش از آزمایش تیروگلوبولین، پزشک ممکن است نوع قرص هورمون تیروئید را تغییر دهد. در حدود دو هفته پیش از آزمایش، شما مصرف هرگونه قرص هورمون تیروئید را متوقف می‌کنید. این امر می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی ناراحت‌کننده‌ای شود. ممکن است افزایش وزن پیدا کنید و احساس خستگی شدید کنید. صحبت با پزشک یا پرستارتان دربارۀ روش‌های کنار آمدن با چنین مشکلاتی مفید است. پس از آزمایش تیروگلوبولین، می‌توانید دوباره مصرف همان قرص هورمون تیروئید سابق خود را از سر بگیرید.
به شما تی.اس.اچ (TSH) تزریق می‌کنند: ممکن است پزشک به شما TSH تزریق کند. اگر پس از درمان سلول‌های سرطانی در بدن باقی مانده باشند، TSH باعث می‌شود که این سلول‌ها تیروگلوبولین ترشح کنند. آزمایشگاه میزان تیروگلوبولین موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند. بیمارانی که این ماده به آنها تزریق می‌شود لازم نیست مصرف قرص هورمون تیروئیدشان را قطع کنند.

علائم:

سرطان تیروئید در مراحل اولیه علامتی ندارد. با پیشرفت بیماری علائم زیر ممکن است دیده شود:

توده ای که از روی پوست گردن قابل احساس است
تغییر صدا، مثلا افزایش خشونت صدا
اشکال در بلع غذا
درد گردن و گلو
غدد لنفاوی متورم در گردن