اطلاعات بيماري

نوروپاتی دیابتی (Diabetic neuropathy)

نوروپاتی دیابتی نوعی آسیب عصبی است که در بیماران دیابتی اتفاق می افتد. قند خون بالا می تواند به تمام رشته های عصبی بدن آسیب وارد کند اما به طور خاص، نوروپاتی دیابتی اغلب اعصاب پا را درگیر می کند.
نشانه های این بیماری بسته به اعصابی که در گیر آن می شوند، متنوع است. این نشانه ها از درد و بی حسی اندام بدن گرفته تا مشکلات دستگاه گوارش، مجاری ادرار و یا قلب و عروق متغیر است. برای برخی از افراد این علائم ملایمند و برای برخی دیگر دردناک، ناتوان کننده و حتی کشنده.
نوروپاتی دیابتی از جمله رایج ترین و جدی ترین عوارض ابتلا به دیابت است. اما افراد می توانند با کنترل دقیق قند خون و سبک زندگی سالم روند آن را کند و یا از آن پیشگیری نمایند.

دلایل:

وارد شدن آسیب به اعصاب و عروق خونی

ابتلای طولانی مدت به قند خون بالا می تواند به بافت ظریف عصبی بدن صدمه بزند و موجب نوروپاتی دیابتی شود. دلیل این اتفاق کاملا روشن نیست اما وجود چند عامل همزمان، مانند تعامل پیچیده بین اعصاب و عروق خونی، نقش موثری در بروز این بیماری دارند.
قند خون بالا توانایی اعصاب در انتقال سیگنال ها را با مشکل مواجه میکند. و همچنین دیواره عروق مویرگی (کاپیلاری) را ضعیف کرده و در انتقال اکسیژن و مواد غذایی به آن ها اختلال ایجاد می کند.

دیگر عوامل

دیگر عواملی که می توانند در نوروپاتی دیابتی دخالت داشته باشند، عبارتند از:

التهاب اعصاب: که به سبب پاسخ ایمنی بدن به وجود می آید. این مشکل زمانی پیش می آید که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به قسمتی از بدن به عنوان یک اندام خارجی حمله می کند.
عوامل ژنتیکی: که به دیابت مربوط نمی شود و برخی افراد را نسبت به صدمات عصبی مستعدتر می کند.
سیگار کشیدن و سوءمصرف الکل: که هم به اعصاب و هم به عروق صدمه وارد می کند و به طور چشمگیری خطر عفونت را بالا می برد.

عوامل خطرساز

هر کسی که مبتلا به دیابت است می تواند دچار نوروپاتی نیز شود، اما عوامل زیر فرد را در ابتلا به آسیب عصبی مستعد تر می کنند:

کنترل ضعیف قند خون: این عامل از هر عارضه دیابتی دیگری خطرساز تر است. نگه داشتن قند خون به طور مداوم در محدوده سلامت، بهترین راه برای محافظت از سلامت اعصاب و عروق است.
طول مدت زمان ابتلا به دیابت: خطر ابتلا به نوروپاتی دیابتی با افزایش مدت زمان ابتلا به دیابت افزایش می یابد، خصوصا اگر قند خون به درستی کنترل نشود.
بیماری کلیه. دیابت می تواند به کلیه ها آسیب بزند، و در پی آن سموم داخل خون افزایش یافته و سبب صدمه به اعصاب بدن شوند.
بالا بودن وزن: داشتن شاخص توده بدنی بیشتر از 24 می تواند خطر ابتلا به نوروپاتی دیابتی را افزایش دهد.
سیگار کشیدن: سیگار کشیدن رگ های بدن را تنگ و سفت کرده و موجب کاهش حرکت خون در پاها می شود. این مسئله بهبودی زخم ها را مشکل تر کرده و به یکپارچگی اعصاب محیطی صدمه وارد می کند.

عوارض

نوروپاتی دیابتی می تواند سبب عارضه های جدی شود که عبارتند از:

از دست دادن عضو: از آنجا که آسیب عصبی، احساس را در ناحیه پا کم می کند، بریدگی و زخم می تواند نادیده گرفته شود و در نهایت به شدت عفونت کرده و جراحت شدیدی به وجود آورد. در این وضعیت پوست و بافت های لطیف از بین می روند و به دلیل کاهش جریان خون در پا خطر عفونت بالا می رود. این عفونت می تواند به استخوان انتشار یافته و موجب مرگ اندام شود (قانقاریا). که احتمالا در این شرایط مداوا ناممکن است و قطع عضو در ناحیه شست پا، مچ به پایین و یا حتی از زیر زانو لازم به نظر می رسد.
عارضه مفصل شارکو: این مشکل زمانی رخ می دهد که مفصلی عموما در پا، به دلیل آسیب دیدگی عصبی از بین برود. این عارضه با کاهش احساس، تورم، ناپایداری و گاهی اوقات بدشکلی مفصل قابل شناسایی است. مداوای زودهنگام می تواند در بهبود آسیب دیدگی های بعدی کمک شایانی کند.
عفونت مجاری ادراری و بی اختیاری ادرار: آسیب وارده به اعصابی که مثانه را تحت کنترل قرار می دهند می تواند از تخلیه کامل آن جلوگیری کند و به باکتری ها اجازه تکثیر در مثانه و کلیه را داده و منجر به عفونت مجاری ادراری شود. به علاوه آسیب عصبی ممکن است باعث شود فرد احساس ادرار در موقع نیاز را از دست داده یا نتواند عضلاتی که ادرار کردن را به عهده دارند، کنترل کند.
نا آگاهی هیپوگلیسمی: طبیعتا وقتی که قند خون فرد دچار افت شدید می شود و به زیر 70 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) و یا 3/9 میلی مول در لیتر (mmol/L) می رسد، فرد علائمی چون لرزش، تعرق و ضربان قلب سریع را از خود نشان می دهد. نوروپاتی اتونومیک می تواند در توانایی شما در توجه به این علائم اخلال ایجاد کند.
قند خون پایین: صدمه وارد شدن به اعصابی که گردش خون در بدن را کنترل می کنند، می تواند روی توانایی بدن در تنظیم فشار خون تاثیر منفی بگذارد و موجب افت شدید فشار خون به هنگام تغییر حالت از حالت نشسته به ایستاده شده و سبب سرگیجه و غش شود.
مشکلات گوارشی: صدمه به اعصاب دستگاه گوارش می تواند سبب یبوست یا اسهال (یا حملات متناوب یبوست و اسهال) همچنین حالت تهوع، استفراغ، نفخ و کاهش اشتها شود. علاوه بر این می تواند موجب گاستروپارزی شود، وضعیتی که در آن معده به کندی یا به ندرت تخلیه کامل می شود. این وضعیت نیز می تواند در گوارش اختلال ایجاد کرده و موجب حالت تهوع، استفراغ و نفخ شود و روی سطح قند خون و مواد مغذی خون تاثیر منفی بگذارد.
فعالیت های جنسی: نوروپاتی اتونومیک اغلب به اعصاب موثر روی اندام های جنسی صدمه وارد می کند و موجب اختلال در نعوظ در مردان و مشکلات روانکاری (لوبریکاسیون) و انگیختگی در زنان می شود.
کاهش یا افزایش تعرق: وقتی عملکرد غدد عرق در حالت طبیعی نباشد، بدن توانایی تنظیم صحیح دما را نخواهد داشت. کاهش تعریق و یا عدم آن (آنهیدروز) می تواند از علائم تهدید حیات محسوب شود. البته نوروپاتی اتونومیک می تواند تعریق اضافی را نیز به همراه داشته باشد که معمولا به هنگام شب و یا غذا خوردن رخ می دهد.

مراقبت:

درمان نوروپاتی دیابتی

نوروپاتی دیابتی درمان شناخته شده ای ندارد. درمان نوروپاتی دیابتی بر کند کردن پیشرفت بیماری، تسکین درد و کنترل عوارض و بازگرداندن عملکرد شخص متمرکز است

1-کند کردن پیشرفت بیماری

حفظ مداوم قند خون در محدوده هدف می تواند به جلوگیری یا تاخیر پیشرفت بیماری کمک شایانی بنماید و حتی ممکن است علائمی را که شخص هم اکنون دارد، بهبود بخشد. پزشک با توجه به چندین عامل از قبیل سن فرد، مدت زمان ابتلای او به دیابت، سلامت عمومی شخص و ابتلای او به دیگر بیماری ها بهترین محدوده هدف را برای او مشخص می کند.
برای اکثر افراد مبتلا به دیابت عموما سطح قند خون در محدوده هدف به شکل زیر تعریف می شود:

برای افراد 59 ساله و کمتر که بیماری زمینه ای دیگری ندارند، بین 80 و 120 میلی گرم بر دسی لیتر
برای افراد 60 ساله و بالاتر یا آن هایی که به بیماری دیگری مانند بیماری های قلبی، ریوی یا کلیوی دچار می باشند، بین 100 تا 140 میلی گرم بر دسی لیتر

برای کمک به کاهش آسیب عصبی:

به توصیه های پزشک جهت مراقبت مطلوب از پا توجه نمایید.
فشار خون خود را تحت کنترل در آورید.
برنامه غذایی سالم داشته باشید.
میزان زیادی فعالیت جسمی داشته باشید.
وزن خود را در شرایط سالم نگه دارید.
سیگار نکشید.
از مصرف الکل بپرهیزید.

2-تسکین درد

داروهای زیادی برای کاهش درد عصبی مورد استفاده قرار می گیرند، اما برای همه افراد موثر نیستند و اکثر آن ها عوارض جانبی دارند که باید در مقابل فواید دارو مورد ارزیابی قرار بگیرد. همچنین تعدادی درمان جایگزین مانند کرم کاپسایسین (ساخته شده از فلفل چیلی)، طب فیزیکی یا طب سوزنی برای کمک به تسکین درد نیز پیشنهاد می شود. پزشکان مکررا از این درمان ها به موازات تجویز داروها استفاده می کنند، اما ممکن است برخی از این درمان ها به شکل مستقل نیز موثر واقع شود.
برای تسکین درد در مبتلایان به نوروپاتی دیابتی از دو گروه دارویی استفاده می شود:

داروهای ضد تشنج
ضد افسردگی ها

3-کنترل عوارض و بازگرداندن عملکرد شخص

برای بسیاری از عوارض نوروپاتی درمان های خاصی موجود است که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مشکلات دستگاه ادراری: داروهای ضد انقباض (آنتی کولینرژیک) ، تکنیک های رفتاری مانند زمان بندی ادرار، استفاده از وسایلی مانند پساری (کاشت حلقه هایی درون واژن جهت جلوگیری از چکه کردن ادرار) می تواند برای درمان عدم کنترل مثانه موثر باشد. بهترین تاثیر را می توان از ترکیب چند روش درمانی دریافت نمود.
مشکلات گوارشی: برای کاهش علائم و نشانه های گاستروپارزی (سوء هاضمه، آروغ زدن، حالت تهوع و استفراغ) پزشکان توصیه میکنند که وعده های غذایی خود را کمتر کرده ولی تعداد آن را در طول روز افزایش دهید، فیبر و چربی را در رژیم غذایی خود کاهش دهید، تجویز سوپ و غذاهای پوره شده نیز برای اغلب افراد تاثیر مثبت خواهد داشت. تغییرات رژیم غذایی و دارویی می تواند به بهبود اسهال، یبوست و تهوع کمک نماید.
افت فشار خون به هنگام ایستادن ( افت فشار خون اورتواستاتیک): این مشکل اغلب با انتخاب یک سبک زندگی ساده از قبیل پرهیز از مصرف الکل، نوشیدن مقادیر زیادی آب و آهسته نشستن و برخاستن رفع می شود. احتمالا پزشک شما توصیه می کند که از چسب شکم (یک محافظ تحت فشار قرار دهنده شکم) و جوراب واریس استفاده کنید. دارو های زیادی به صورت منفرد یا همزمان با هم برای درمان افت فشار خون اورتواستاتیک مورد استفاده قرار می گیرند.
اختلال عملکرد جنسی: سیلدنافیل (رواتیو، ویاگرا)، تادالافیل (ادسیرکا، سیالیس)، واردنافیل (لویترا) می تواند عملکرد جنسی را در برخی از مردان افزایش دهد، اما این داروها برای همه موثر و بی خطر نیستند. دستگاههای وکیوم مکانیکی می توانند موجب افزایش جریان خون در آلت تناسلی شوند. زنان نیز ممکن است با استفاده از روغن های واژینال به راحتی بیشتری دست پیدا کنند.

سبک زندگی و مراقبت در خانه

این معیارها می تواند در کاهش خطر نوروپاتی دیابتی موثر باشد:

فشار خون خود را تحت کنترل قرار دهید: احتمال ابتلای افراد دیابتی به فشار خون بالا بیشتر از افرادی است که به دیابت مبتلا نیستند. داشتن هر دو بیماری فشار خون بالا و دیابت خطر عوارض را به طور چشمگیری بالا می برد، زیرا هر دو این بیماری ها به رگ های خونی آسیب میزنند و جریان خون را کاهش می دهند. سعی کنید همواره فشار خون خود را در محدوده ای که پزشک توصیه نموده حفظ کنید و مطمئن شوید که در هر مرتبه مراجعه به پزشک فشار خونتان اندازه گرفته می شود.
انتخاب های غذایی سالمی داشته باشید: از رژیم غذایی متعادلی پیروی کنید که مشتمل بر انواع غذاهای سالم (خصوصا میوه ها و سبزیجات و غلات سبوس دار) باشد و وعده های غذایی خود را کوچکتر کنید تا وزن خود را در شرایط سالم حفظ کنید یا به محدوده وزن سالم برسید.
هر روز فعالیت کنید: فعالیت روزانه از قلب محافظت کرده و جریان خون را بهبود می بخشد. همچنین نقش موثری در کنترل فشار خون و قند خون ایفا می کند. موسسه دیابت امریکا به طور کلی توصیه می کند روزی 30 دقیقه ورزش آرام داشته باشید و حداقل 5 بار در هفته آن را تکرار کنید.

اگر نوروپاتی شما شدید است و احساس را در پاهای شما کاهش داده است، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که به فعالیت های بدون تحمل وزن مانند دوچرخه سواری یا شنا بپردازید.

سیگار نکشید: اگر دیابت دارید و از تنباکو در هر شکلی از آن استفاده می کنید، بیشتر از افرادی که دخانیات مصرف نمی کنند در معرض مرگ ناشی از حمله قلبی یا سکته مغزی هستید و نیز بیشتر در معرض مشکلات گردش خون در پاهای خود می باشید. اگر تنباکو مصرف می کنید با پزشک خود در رابطه با یافتن راهی برای ترک آن مشورت کنید.

علائم:

چهار گروه اصلی نوروپاتی دیابتی وجود دارد. ممکن است فرد درگیر یک نوع از آن باشد و یا علائم چند گروه را همزمان داشته باشد. پیشرفت بیشتر آن ها تدریجی است و ممکن است تا قبل از این که آسیبی جدی وارد کنند توجهی به آن ها نشود.
نشانه های نوروپاتی دیابتی متنوع است و وابسته به نوع نوروپاتی و اعصاب درگیر تفاوت می کند.

نوروپاتی محیطی

این بیماری رایج ترین نوع نوروپاتی است. اغلب در ابتدا پاها درگیر می شوند و سپس دست ها و بازوها. نشانه های این نوع از نوروپاتی معمولا در شب وخیم تر می شود و شامل علائم زیر است:

بی حسی یا کم توانی در احساس درد یا تغییرات دمایی
احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش
تیر کشیدن و یا گرفتگی عضلات
افزایش حساسیت به لمس، برای برخی از افراد حتی وزن ملافه رو تختی هم آزار دهنده است.
ضعف ماهیچه ها
فقدان عکس العمل، خصوصا در مچ پا
عدم تعادل و هماهنگی اعضای بدن
مشکلات جدی پا، مثل زخم، عفونت، بدشکلی و درد مفصل و استخوان

نوروپاتی اتونومیک

دستگاه عصبی خودکار، اندام هایی چون قلب، مثانه، شش ها، معده، روده، اندام های جنسی و چشم ها را کنترل می کند. دیابت می تواند روی اعصاب هر کدام از این نواحی تاثیرگذار باشد و موجب پدید آمدن مشکلات زیر شود:

افت شدید قند خون بدون اینکه فرد متوجه آن شود (ناآگاهی هیپوگلیسمی)
مشکلات مثانه، مانند عفونت دستگاه ادراری یا احتباس یا بی اختیاری ادراری
یبوست، اسهال بدون کنترل یا ترکیبی از هر دو
تخلیه کند معده (گاستروپارزی) که به حالت تهوع، استفراغ، نفخ و کاهش اشتها منجر می شود
اشکال در بلع
اختلال نعوظ در مردان
خشکی واژن و دیگر مشکلات تناسلی در بانوان
کاهش یا افزایش تعرق
عدم توانایی بدن در تنظیم فشار خون و ضربان قلب که منجر به افت شدید فشار خون پس از نشستن و یا برخاستن می شود و می تواند سبب سرگیجه و یا غش شود.
اشکال در تنظیم دمای بدن
اختلال در تطبیق مردمک چشم با نور در انتقال از مکان روشن به تاریک
افزایش ضربان قلب به هنگام استراحت

نوروپاتی حسی حرکتی (آمیوتراپی دیابتی)

نوروپاتی حسی حرکتی روی اعصاب ران، لگن، باسن یا پا اثرگذار است. همچنین این بیماری با نام های نوروپاتی فمورال و یا نوروپاتی پروگزیمال نامیده می شود و روی افراد دارای دیابت نوع دو و بزرگسالان سنین بالا شایع تر است.
علائم معولا در یک طرف بدن بروز می کنند، با این وجود می توانند به طرف دیگر بدن نیز انتشار یابند. بیشتر افراد با گذشت زمان، نسبتا بهتر می شوند، البته ممکن است این علائم پیش از بهتر شدن فرد، وخیم تر شوند. این شرایط معمولا به صورت های زیر نمایان می شوند:

درد شدید و ناگهانی در باسن، لگن یا پاها
ضعف و نهایتا تحلیل عضلات ران
بروز مشکل در برخاستن از حالت نشسته
تورم شکمی، در صورت اثر گذاشتن روی شکم
کاهش وزن

مونونوروپاتی

مونونوروپاتی صدمه به یک عصب خاص را موجب می شود. این عصب ممکن است در صورت، بالا تنه و یا پا باشد. این بیماری که با نام نوروپاتی کانونی نیز شناخته می شود، غالبا به یکباره ظاهر می شود. و بیشتر از همه در افراد با سنین بالا متداول است.
با وجود اینکه مونونوروپاتی دردهای شدیدی ایجاد می کند، اما عوارض طولانی مدتی پدید نخواهد آورد. معمولا نشانه ها پس از چند هفته یا چند ماه خود بخود تقلیل یافته و یا ناپدید می شوند. این علائم و نشانه ها که به نوع عصب درگیر وابسته اند، عبارتند از:

اشکال در تمرکز چشم روی اشیا، دو بینی یا درد پشت یکی از چشم ها
فلج یک طرف صورت (فلج بل)
درد در ناحیه کف پا یا ساق پا
درد ناحیه پایینی کمر یا لگن خاصره
درد ناحیه جلویی ران
درد شکم یا قفسه سینه

گاهی اوقات مونونوروپاتی در اثر فشار روی یک عصب رخ می دهد. سندروم تونل کارپال یکی از متداولترین نوع نوروپاتی های فشاری در افراد دیابتی است.
علائم و نشانه های این سندروم عبارتند از:

بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست یا انگشتان، خصوصا شست، انگشت اشاره، انگشت میانی و انگشت حلقه
احساس ضعف در دستان و تمایل به افتادن اجسام از دست

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر وضعیت های زیر را مشاهده کردید به دنبال مراقبت های پزشکی باشید:

یک بریدگی یا زخم روی پا که بنظر نمی رسد در حال بهبود باشد، عفونت کرده و یا وخیم تر می شود
احساس داغی، سوزن سوزن شدن ، ضعف یا درد در دست و پا، به طوری که موجب اختلال در کارهای روزمره و یا خواب شما می شود
سرگیجه
تغییراتی در گوارش، ادرار و یا فعالیت های جنسی

این علائم و نشانه ها همیشه بر صدمات اعصاب اشاره ندارند، اما ممکن است نشانه ای از بروز مشکل در بدن شما بوده و نیازمند مراقبت های پزشکی باشند. تشخیص و مداوای زودهنگام، بهترین فرصت برای کنترل کردن این علائم را در اختیار می گذارد و از پیشامد مشکلات شدیدتر جلوگیری می نماید.
حتی جراحات جزئی پا که بهبود نمی یابند می توانند به زخم های جدی تبدیل شوند. در موارد شدیدتر زخم های درمان نشده پا می توانند به قانقاریا تبدیل شوند، وضعیتی که در آن نسج مورد نظر کاملا می میرد، و جراحی و یا حتی قطع پا لازم به نظر می رسد. مداوای زود هنگام از بروز اینگونه اتفاقات پیشگیری می کند.