پنوموتوراکس (Pneumothorax)

پنوموتوراکس به معنای روی هم افتادگی ریه (کلاپس) است. پنوموتوراکس زمانی اتفاق می افتد که هوا به داخل فضای بین ریه و دیواره قفسه سینه نفوذ می کند. این هوا به خارج ریه فشار وارد کرده و باعث روی هم افتادگی ریه می گردد. در اکثر مواقع تنها بخشی از ریه دچار افتادگی می شود.
پنوموتوراکس ممکن است در اثر حادثه، اعمال جراحی یا آسیب ریه ناشی از یک بیماری زمینه ای باشد. یا دلیل خاصی برای بروز آن وجود نداشته باشد. درد قفسه سینه و تنگی نفس از علائم بارز این وضعیت است که گاه با حمله قلبی اشتباه گرفته می شود. در برخی موارد خاص، پنوموتوراکس می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
درمان پنوموتوراکس شامل وارد کردن یک لوله انعطاف پذیر یا سوزت بین دنده ها برای خارج کردن هواست. با اینحال، پنوموتوراکس ممکن است خودبخود نیز درمان شود.

تشخیص:

معمولا پنوموتوراکس با استفاده از اشعه ایکس قابل تشخیص است. در برخی موارد برای تهیه عکس های با جزئیات بالا سی تی اسکن مورد نیاز است. برای مشاهده مقطع عرضی از ساختار های درون بدن، عکسبرداری اشعه ایکس به همراه سی تی اسکن از جهات مختلف تهیه می کنند.

دلایل:

ممکن است پنوموتوراکس ناشی از عوامل زیر باشد:
  • جراحت قفسه سینه: هر چیزی که باعث کوبیدگی یا نفوذ به قفسه سینه شود می تواند منجر به کلاپس ریه شود. برخی از این جراحات ممکن است بر اثر درگیری های فیزیکی یا تصادف اتومبیل رخ دهند و در برخی دیگر سوزن در حین جراحی به صورت غیر عمد وارد قفسه سینه می شود.
  • بیماری ریوی: بافت های آسیب دیده ریه بیشتر در معرض کلاپس هستند. آسیب ریوی توسط بیماری های زمینه ای زیادی از جمله بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، فیبروز کیستیک و پنومونی (ذات الریه) ایجاد می شود.
  • تاول های ترکیده: در بالای ریه تاول های کوچک بادکنکی (bleb) ایجاد می شوند. گاهی اوقات این تاول ها می ترکند و باعث نفوذ هوا به فضای در برگیرنده ریه می شوند.
  • تنفس با دستگاه: نوعی شدید از پنوموتوراکس در افرادی دیده می شود که نیاز به دستگاه مکانیکی برای تنفس دارند. ممکن است این دستگاه یک فشار هوای نامتعادل در قفسه سینه ایجاد کند. در این صورت ریه بطور کامل دچار کلاپس می شود.
​

عوامل خطر ساز

  • جنسیت: عموما پنوموتوراکس در مردان محتمل تر از زنان است.
  • سیگار کشیدن: هر چه طول مدت مصرف سیگار و تعداد سیگار های کشیده شده بیشتر باشد خطر این عارضه بیشتر می شود.
  • سن: نوعی از پنوموتوراکس که ناشی از ترکیدن تاول های پر از هوا است در افراد بین 20 تا 40 ساله شایع تر است، مخصوصا اگر فردی بسیار بلند و دچار کمبود وزن باشد.
  • ژنتیک: به نظر می رسد برخی از انواع پنوموتوراکس در اعضای خانواده به ارث می رسد.
  • بیماری های ریوی: داشتن بیماری زمینه ای ریوی (مخصوصا بیماری مزمن انسدادی ریه) احتمال ابتلا به کلاپس ریه را بالا می برد.
  • تنفس با دستگاه: افرادی که برای کمک به تنفس به دستگاه نیاز دارند، بیشتر در معرض پنوموتوراکس می باشند.
  • داشتن سابقه ابتلا به پنوموتوراکس: هرکس قبلا به این عارضه دچار شده باشد، بیشتر در معرض ابتلا به آن برای بار دوم قرار دارد، این خطر در یک تا دو سال اولِ ابتلا بیشتر است.

مراقبت:

هدف درمان پنوموتوراکس کاهش فشار روی ریه است. در این حالت ریه اجازه خواهد داشت دوباره باد شود. بسته به عاملی که باعث پنوموتوراکس می شود، هدف دوم پیشگیری از عود بیماری است. روش های تحقق این اهداف به شدتِ کلاپس ریه و گاهی سلامت عمومی افراد بستگی دارد.

نظارت

اگر تنها بخش کوچکی از ریه دچار کلاپس شود، پزشک با استفاده از عکس های اشعه ایکس وضعیت فرد را نظارت می کند تا اینکه هوای اضافی کاملا جذب شده و ریه دوباره باد شود. معمولا این فرایند یک یا دو هفته به طول می انجامد. مکمل اکسیژن سرعت جذب هوا را بالا می برد.

جایگذاری سر سوزن (نیدِل) یا لوله سینه (چِست تیوب)

اگر بخش وسیع تری از ریه دچار کلاپس شود، می بایست برای خروج هوای اضافی از سوزن یا لوله سینه استفاده شود.
این سوزن یا لوله توخالی، بین دنده ها و داخل فضای مملو از هوا که ریه کلاپس شده را فشار می دهد قرار داده می شود. سرِ سوزن یک سرنگ قرار دارد تا پزشک مثل زمانی که با سرنگ خون را از رگ می کشد، هوای اضافی را از ریه خارج کند. لوله سینه به دستگاه ساکشن متصل است و به طور مداوم هوا را از حفرات سینه تخلیه می کند.

جراحی

اگر بقیه روش های درمانی موثر مواقع نشد پزشک عمل جراحی را توصیه خواهد کرد.

علائم:

علامت اصلی پنوموتوراکس درد ناگهانی قفسه سینه و تنگی نفس است. اما این علائم در بسیاری از بیماریها دیده می شود که برخی از آنها تهدید کننده زندگی هستند. اگر درد قفسه سینه شدید دارید یا نفس کشیدن برایتان سخت شده است فورا به پزشک مراجعه کنید.
 

عوارض

بیشتر افرادی که قبلا دچار پنوموتوراکس شده اند، بیشتر در معرض ابتلا به آن برای بار دوم قرار دارد، این خطر در یک تا دو سال اولِ ابتلا بیشتر است. اگر منافذ و  باز شدگی های ریه بسته نشوند، نشت هوا ادامه خواهد داشت. ممکن است برای بستن محل های نفوذ هوا در نهایت نیاز به عمل جراحی باشد.