تونل تارس (Tarsal tunnel syndrome)

تونل تارس یک کانال است که در سمت داخلی مچ پا و در زیر قوزک داخلی قرار گرفته است. یک طرف این کانال استخوان تالوس ( قاپ) و کالکانه ( پاشنه) قرار گرفته و در طرف دیگر کانال یک بافت نواری شکل به نام فلکسور رتیناکولوم flexor retinaculum وجود دارد. از این کانال شریان، ورید، عصب و تاندون هایی عبور میکنند. یکی از اعصاب مهمی که از این کانال یا تونل عبور میکند عصب تیبیال خلفی Posterior Tibial Nerve است که در سندروم تونل تارس تغییراتی در آن ایجاد میشود. این عصب در داخل تونل تارس و از پشت و زیر قوزک داخلی مچ پا عبور میکند.
 
وقتی به علتی عصب تیبیال خلفی در داخل تونل تارس تحت فشار قرار میگیرد سندروم تونل تارس ایجاد میشود. بر اثر فشار به عصب کارکرد عصب دچار اختلال میشود حس قسمتی از پوست که متعلق به کارکرد عصب تیبیال خلفی است مختل میشود و بیمار احساس کاهش حس و گزگز و سوزش میکند و عضلاتی که بر اثر کارکرد این عصب فعالیت میکنند بتدریج ضعیف میشوند.
 
همچنین فشار به عصب موجب حس درد بر روی مسیر عصب میشود. این بیماری به نحوی شبیه سندرم کانال کارپ است که در مچ دست بوجود میاید و علت آن تحت فشار قرار گرفتن عصب مدیان است.

تشخیص:

پزشک معالج بعد از صحبت با بیمار در مورد درد وی و خصوصیات آن پای بیمار را معاینه میکند. بررسی های پاراکلینیکی مانند تست نوار عصبی و عضلانی و یا روش های تصویر برداری مانند ام.آر.آی میتواند به تشخیص درست این مشکل کمک کند.
 

چه بیماری هایی میتوانند علائمی مشابه سندروم تونل تارس ایجاد کنند

مهمترین آنها عبارتند از
  • شایعترین آنها فاسئیت پلانتار است
  • تاندونیت آشیل معمولا موجب درد پشت پاشنه پا میشود.
  • شکستگی استرسی پاشنه
  • آتروفی پد پاشنه در افراد مسن و چاق میتواند موجب احساس درد منتشر در پاشنه شود
  • آسیب دیسک بین مهره ای و سیاتیک

دلایل:

عوامل متفاوتی میتوانند موجب فشار به عصب تیبیال خلفی در داخل تونل تارس شوند. تونل تارس یک فضای بسته و غیر قابل اتساع است و به هر دلیلی که این فضا تنگ شده و یا جای کافی برای عصب نداشته باشدد به عصب فشار وارد میشود و این موجب ایجاد علائم بیماری میشود. مهمترین علل بروز این بیماری عبارتند از :
  • در کسانی که کف پای صاف دارند مچ پا تمایل به انحراف به سمت خارج پیدا میکند و این انحراف به خارج میتواند موجب نزدیک تر شدن فلکسور رتیناکولوم به استخوان های تالوس و پاشنه شده و در واقع تونل را تنگ تر کند.
  • گاهی اوقات وجود یک توده حجیم و فضا گیر در داخل تونل میتواند فضا را تنگ کرده و موجب فشار به عصب شود. توده هایی مانند یک ورید واریسی بزرگ شده، یک کیست گانگلیونی، یک تاندون یا غلاف تاندون ملتهب شده یا یک برجستگی استخوانی که در داخل کانال و در روند ساییدگی مفصل مچ پا بوجود میاید همه و همه میتوانند موجب این فشار شوند.
  • گاهی اوقات صدمات وارده به ناحیه مچ پا مثل یک پیچ خوردگی ساده هم میتواند با ایجاد التهاب در درون تونل موجب فشار به عصب شود.
  • بیماری های سیستمیک مانند دیابت یا بعضی از انواع روماتیسم ها میتوانند موجب التهاب در درون تونل و فشار به عصب شوند
 

مراقبت:

اصول کلی درمان عبارتند از
  • استراحت : کاهش فشار به پا مثل کمتر سر پا ایستادن و کم کردن فعالیت هایی مانند راه رفتن، دویدن و یا فعالیت های ورزشی شدید برای مدتی، میتواند موجب کاهش فشار به عصب و کمک به بهبود عصب کند.
  • سرما : استفاده از سرمای موضعی ساعتی ۲۰-۱۵ دقیقه میتواند کمک کننده باشد
  • داروهای ضد التهاب : استفاده از داروهای ضد التهابی مانند پروفن یا سلکوکسیب میتواند التهاب و تورم را در داخل تونل تارس کاهش دهد.
  • بی حرکتی : گاهی اوقات مدتی بیحرکت کردن مچ پا با پوشیدن بریس مناسب یا با گچ گیری پا میتواند موجب کاهش التهاب در محل شده و فرصتی به عصب بدهد تا کارکردش را مجددا بازیابد.
  • فیزیوتراپی مانند استفاده از اولتراسوند و یا انجام نرمش های مناسب میتواند کمک کننده باشد.
  • تزریق داروهای بیحسی موضعی و یا کورتیکوستروئید در محل میتواند به کاهش علائم و یا کاهش التهاب کمک کند.
  • ارتوز : استفاده از کفش های طبی مناسب برای کاهش حرکات ناخواسته در مچ پا و یا تنظیم قوس کف پا میتواند کمک کننده باشد.
  • جراحی : در صورت عدم بهبود گاهی اوقات پرشک معالج تصمیم به عمل جراحی برای آزاد سازی عصب میکند. در این عمل جراحی پزشک جراح فلکسور رتیناکولوم را برش میدهد و در نتیجه فضای تونل را آزاد میکند. بدین وسیله فشار از روی عصب برداشته شده و مشکلات بیمار از بین میرود. عمل جراحی در 90-85 درصد موارد موجب بهبودی میشود.

علائم:

مهمترین علائم این بیماری عبارتند از:
  • احساس گزگز، سوزش، داغ شدن، احساس شوک الکتریکی، کاهش حس یا احساس درد واضح در سطح داخلی مچ پا و در کف پا
  • درد با ایستادن به مدت طولانی و یا راه رفتن و دویدن تشدید شده و در طول روز شدید تر میشود و با استراحت، بالا نگه داشتن پا یا ماساژ دادن پا کاهش میابد
  • درد اغلب در شب بیشتر میشود
  • لمس زیر قوزک داخلی در قسمت داخلی مچ پا اغلب دردناک است
  • شدت درد ممکن است با بالا آوردن مچ پا تشدید شود
  • ضربه زدن با نوک انگشت بر روی تونل تارس یعنی در ناحیه زیر قوزک داخلی موجب احساس گزگز و درد در ناحیه میشود. یه این علامت Tinel sign میگویند.
  • در بعضی افراد درد در یک نقطه متمرکز است ولی در بعضی دیگر درد میتواند به تمام کف پا و حتی پاشنه و ساق پا انتشار پیدا کند.
 
گاهی اوقات علائم بیماری بطور ناگهانی شروع میشود و گاهی اوقات بتدریج ایجاد میشود. علائم بیماری در اکثر اوقات بدنبال فشار آوردن زیاد به پا ایجاد یا تشدید میشود. فعالیت هایی مانند ایستادن به مدت طولانی، راه رفتن یا ورزش زیاد و طولانی و یا تغییر در برنامه ورزشی میتواند این فشار ها را به پا وارد کند. نکته بسیار مهم اینست که با شروع ظهور علائم هر چه زودتر باید درمان شروع شود وگرنه ممکن است بر اثر فشار طولانی به عصب، آثار غیر قابل جبران و برگشت ناپذیری به عصب وارد شود.