پرمویی در زنان-هیرسوتیسم (Hirsutism)
هیرسوتیسم یا پرمویی در زنان، عارضه ای ناخواسته است که در آن الگوی رشد موی مردانه در زنان ایجاد می شود. این عارضه منجر به بروز موهای سیاه در ناحیه هایی می شود که معمولا مو های مردانه در آنجا رشد می کنند؛ مثلا صورت، سینه و کمر.
میزان موی بدن تا حد زیادی به ساختار ژنتیکی فرد ارتباط دارد. تفاوت در وراثت، طیف وسیعی از الگو های توزیع مو در بدن، ضخامت مو و رنگ آن را به وجود می آورد. با این حال، پرمویی یک عارضه بالینی است که در نتیجه افزایش هورمون های مردانه ای به نام آندروژن ها (عمدتا تستوسترون) ایجاد می شود. همچنین ممکن است این عارضه یک صفت ارثی خانوادگی باشد.
مجموعه روش های خود مراقبتی و درمان های بالینی می توانند برای بسیاری از زنان دچار پرمویی موثر واقع شود.
میزان موی بدن تا حد زیادی به ساختار ژنتیکی فرد ارتباط دارد. تفاوت در وراثت، طیف وسیعی از الگو های توزیع مو در بدن، ضخامت مو و رنگ آن را به وجود می آورد. با این حال، پرمویی یک عارضه بالینی است که در نتیجه افزایش هورمون های مردانه ای به نام آندروژن ها (عمدتا تستوسترون) ایجاد می شود. همچنین ممکن است این عارضه یک صفت ارثی خانوادگی باشد.
مجموعه روش های خود مراقبتی و درمان های بالینی می توانند برای بسیاری از زنان دچار پرمویی موثر واقع شود.
تشخیص:
آزمایش هایی که هورمون های خاصی مانند تستوسترون و دیگر هورمون های شبیه تستوسترون را در بدن اندازه می گیرند، می توانند تعیین کنند که آندروژن اندازه گیری شده منجر به پرمویی می شوند یا خیر. اگر اینطور باشد پزشک سونوگرافی و سی تی اسکن تجویز می کند تا تخمدان ها و غدد آدرنال را چک کرده و وجود تومور یا کیست را بررسی نماید.
همچنین ممکن است پزشک شکم و لگن را مورد معاینه قرار دهد تا وجود توده دال بر تومور را بررسی نماید.
همچنین ممکن است پزشک شکم و لگن را مورد معاینه قرار دهد تا وجود توده دال بر تومور را بررسی نماید.
دلایل:
در دوران بلوغ، تخمدان های دختر شروع به تولید ترکیبی از هورمون های جنسی زنانه و مردانه کرده و در ناحیه زیر بغل و شرمگاه او مو رشد می کند. اگر این ترکیب نامتعادل باشد و نسبت هورمون جنسی مردانه (آندروژن) بسیار بالا تر باشد، هیرسوتیسم بروز می کند.
عوامل محتمل پرمویی به قرار زیرند:
عوامل محتمل پرمویی به قرار زیرند:
- سندروم تخمدان پلی کیستیک: این علت شایع پرمویی به سبب عدم تعادل هورمون های جنسی است که منجر به پریود های نامنظم، چاقی، ناباروری و گاهی کیست های متعدد تخمدان می شوند.
- سندروم کوشینگ: این سندروم در اثر میزان بالای هورمون کورتیزول ایجاد می شود که ممکن است ناشی از تولید بیش از اندازه کوتیزول توسط غدد آدرنال یا ناشی از مصرف طولانی مدت داروهایی مانند پردنیزون باشد.
- هیپرپلازی آدرنال مادرزادی: این عارضه مادرزادی ناشی از تولید ناهنجار هورمون های استروئیدی از جمله کورتیزول و آندروژن است که توسط غدد آدرنال ایجاد می شود.
- تومورها: به ندرت تومورهای ترشح کننده آدرنال در تخمدان یا در غدد آدرنال موجب پرمویی می شود.
- دارو ها: برخی دارو ها موجب پرمویی می شوند. از جمله این دارو ها می توان دانازول (برای درمان آندومتریوز در زنان)، کورتیکواستروئید سیستمیک و فلوکستین برای افسردگی را نام برد.
گاهی اوقات پرمویی هیچ عامل شناخته شده ای ندارد. این عارضه در برخی ملت ها مثل نژاد زنان مدیترانه ای، خاور میانه و آسیای جنوبی شایع تر است.
عوامل خطر ساز
عوامل زیادی احتمال بروز پرمویی را افزایش می دهند:
- سابقه خانوادگی: عارضه های متعددی که موجب پرمویی می شوند شامل هیپرپلازی آدرنال مادرزادی و سندروم تخمدان پلی کیستیک می باشند که در افراد خانواده به ارث می رسد.
- نژاد: زنان اقوام مدیترانه، خاورمیانه و آسیای جنوبی بیشتر از بقیه زنان در معرض پرمویی بدون دلیل هستند.
- چاقی: چاق بودن موجب بالا رفتن میزان تولید آندروژن و بدتر شدن پرمویی می شود.
مراقبت:
درمان پرمویی اغلب به صورت مجموعه ای از درمان اختلالات زمینه ای (در صورت وجود)، روش های مراقبت از خود، درمان های برداشتن مو و دارو درمانی می باشد.
داروها
دارو هایی که برای پرمویی استفاده می شوند معمولا می بایست به مدت شش ماه مصرف شوند، زیرا چرخه عمر یک فولیکول به طور متوسط شش ماه است. معمولا قبل از این زمان تفاوت عمده ای در رشد موها دیده نمی شود. این داروها عبارتند از:
- قرصهای جلوگیری از بارداری: قرص های جلوگیری از بارداری یا دیگر دارو های هورمونی ضد بارداری که محتوی استروژن و پروژستین می باشند پر مویی ناشی از تولید آندروژن را درمان می کنند. این داروها، شایعترین روش درمانی هیرسوتیسم در زنانی است که تمایل به بارداری ندارند. عوارض جانبی معمول آن عبارتند از سرگیجه، تهوع، سردرد و ناراحتی معده
- داروهای ضد آندروژن: این گروه از داروها مانع اتصال هورمون آندروژن به گیرندههای آن در نقاط مختلف بدن میشود. اگر داروهای خوراکی ضد بارداری پس از شش ماه تاثیر نداشتند، گاهی اوقات از این دارو ها استفاده می شود. شایعترین گونه داروهای ضد آندروژن برای درمان پرمویی اسپرینولاکتون است. از آنجایی که ممکن است مصرف این دارو ها منجر به نقص عضو جنین شود، مصرف دارو های ضد بارداری در طول درمان با این دارو ها ضروری است.
- کرم های موضعی: افلورنیتین یک کرم نسخه ای است که خصوصا برای مو های زائد صورت در زنان استفاده می شود. این دارو مستقیما روی ناحیه مورد نظر صورت مالیده می شود و رشد مو های جدید را کند تر می کند، اما روی مو های موجود اثری ندارد. بنا بر این، می تواند برای تقویت نتیجه لیزر درمانی استفاده شود.
اعمال
برای رفع دائمی مو های ناخواسته می توان از روش های زیر استفاده کرد:
- الکترولیز: در این روش یک سوزن بسیار ظریف را در هر فولیکول فرو می کنند. این سوزن یک پالس الکتریکی ساتع می کند تا به فولیکول مو آسیب بزند و در نهایت کاملا آن را تخریب نماید. ممکن است نیاز به جلسات متعدد درمانی باشد. الکترولیز موثر است اما می تواند دردناک باشد. مالیدن کرم بی حسی قبل از شروع الکترولیز، ناراحتی را کم می کند.
- لیزر درمانی: اشعه بسیار متمرکز لیزر از پوست گذشته و فولیکول مو را تخریب می کند و از رشد آن جلوگیری می نماید. ممکن است به جلسات درمانی متعددی نیاز داشته باشید.
ممکن است پس از درمان با لیزر قرمزی و تورم روی پوست ایجاد شود. لیزر درمانی برای رفع مو های زائد گران است و خطر سوختگی و تغییر رنگ پوست را نیز به همراه دارد، خصوصا در افرادی که پوست خود را برنزه کرده اند یا پوست تیره ای دارند.
سبک زندگی و درمان خانگی
روش های مراقبت از خود برای رفع مو های زائد صورت و بدن به شرح زیر است:
- کندن: استفاده از موچین روش خوبی برای از بین بردن مو های کم و تنک است، اما برای از بین بردن مو های ناحیه بزرگی از بدن کارامد نیست.
- تراشیدن: تراشیدن روشی سریع و ارزان است، اما باید مرتبا تکرار شود زیرا تنها مو ها را از سطح پوست بر می دارد.
- موم: موم گرم را روی ناحیه ای از پوست که موهای ناخواسته وجود دارند، قرار دهید. وقتی موم سفت شد آن را از روی پوست بکشید تا موها از بین بروند. موم موها را به سرعت از ناحیه بزرگی از بدن بر می دارد اما ممکن است موقتا ایجاد قرمزی و گاهی التهاب نماید.
- موبرهای شیمیایی: عموما این موبرها به صورت ژل، لوسیون یا کرم هستند که روی پوست مالیده می شوند. موبر های شیمیایی با شکستن ساختار پروتئینی ساقه مو باعث از بین رفتن مو می شوند. برخی افراد نسبت به مواد شیمیایی موجود در موبر ها حساسیت دارند.
- بی رنگ کردن: بجای از بین بردن مو های ناخواسته می توان از مواد بی رنگ کننده استفاده کرد. بی رنگ کردن، رنگ مو را از بین می برد و مشاهده آن ها را سخت تر می کند. این کار می تواند باعث التهاب پوست شود، بنا بر این قبل از مصرف آن را روی ناحیه کوچکی از پوست آزمایش کنید. همچنین ممکن است در پوست های تیره یا برنزه، بی رنگ کردن مو ها باعث به چشم آمدن آن ها شود.
پیشگیری
پرمویی قابل پیشگیری نیست. اما کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن ممکن است این عارضه را کاهش دهد، خصوصا اگر فرد دچار سندروم تخمدان پلی کیستیک باشد.
علائم:
پرمویی به صورت موهای ضخیم و تیره در بدن بروز می کند و معمولا این موها در مناطقی مشاهده می شوند که زنان در آن نواحی فاقد مو هستند، مثلا صورت، سینه و کمر. با توجه به قومیت ها و فرهنگ های مختلف چیزی که به عنوان موی زائد تعریف می شود متفاوت است.
وقتی آندورژن زیاد سبب هیرسوتیسم یا پر مویی می شود، با گذشت زمان علائم دیگری نیز بروز می کنند. به این فرایند ویریلیزاسیون یا مردانه شدن می گویند، علائم ویریلیزاسیون به شرح زیر است:
اگر دچار پرمویی و پریود های نامنظم هستید، ممکن است مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک باشید که ایجاد ناباروری می کند. زنانی که داروهای خاصی برای درمان پرمویی مصرف می کنند باید از باردار شدن اجتناب کنند زیرا ممکن است این داروها خطر نقص های مادرزادی داشته باشند.
وقتی آندورژن زیاد سبب هیرسوتیسم یا پر مویی می شود، با گذشت زمان علائم دیگری نیز بروز می کنند. به این فرایند ویریلیزاسیون یا مردانه شدن می گویند، علائم ویریلیزاسیون به شرح زیر است:
- کلفت شدن صدا
- طاسی
- آکنه
- کاهش اندازه سینه ها
- افزایش حجم ماهیچه ها
- بزرگ شدن کلیتوریس
عوارض پرمویی
پرمویی می تواند باعث ایجاد پریشانی شود. برخی زنان از داشتن موهای ناخواسته روی بدن احساس خجالت می کنند. برخی دچار افسردگی می شوند، با وجود این که پرمویی به خودی خود ایجاد مشکلات جسمانی نمی کند، اما ممکن است عدم تعادل هورمونی ناشی از بیماری زمینه ای مشکل ایجاد نماید.اگر دچار پرمویی و پریود های نامنظم هستید، ممکن است مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک باشید که ایجاد ناباروری می کند. زنانی که داروهای خاصی برای درمان پرمویی مصرف می کنند باید از باردار شدن اجتناب کنند زیرا ممکن است این داروها خطر نقص های مادرزادی داشته باشند.