اطلاعات بيماري

هاشیموتو (Hashimoto's disease)

بیماری هاشیموتو عارضه ای است که در آن سیستم ایمنی بدن به تیروئید حمله می کند، تیروئید غده کوچکی است که در قسمت تحتانی گردن زیر سیب آدم قرار گرفته است. غده تیروئید بخشی از دستگاه غدد درون ریز محسوب می شود و هورمون هایی تولید می کند که بسیاری از عملکردهای بدن را هماهنگ می کند.
التهاب ناشی از بیماری هاشیموتو که با نام تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن نیز شناخته می شود، اغلب اوقات منجر به کم کاری تیروئید می شود. بیماری هاشیموتو شایع ترین علت کم کاری تیروئید در امریکاست و عمدتا زنان میانسال را تحت تاثیر قرار می دهد، اما در تمام سنین و جنسیت ها نیز امکان بروز دارد.
پزشکان نحوه عملکرد تیروئید را مورد آزمایش قرار می دهند تا به تشخیص هاشیموتو برسند. درمان بیماری هاشیموتو با روش جایگزینی هورمون تیروئید معمولا ساده و موثر است.

تشخیص:

به طور کلی اگر به شدت احساس خستگی یا رخوت کنید و دچار خشکی پوست، یبوست و خشونت صدا شده باشید یا از قبل مشکلات تیروئیدی یا گواتر داشته باشید پزشک آزمایش تشخیصی بیماری هاشیموتو انجام می دهد.
تشخیص هاشیموتو با توجه به علائم ونشانه های فرد و نتایج آزمایش خون که سطح هورمون تیروئید و هورمون محرک تیروئید (TSH) را در غده هیپوفیز نشان می دهد، انجام می شود. این آزمایش ها به شرح زیر است:

آزمایش هورمونی: با آزمایش خون میزان هورمون های تولید شده توسط غده تیروئید و هیپوفیز مشخص می شود. اگر تیروئید شما کم کار باشد مقدار هورمون تیروئید پایین است و در همان زمان هورمون TSH بالاست چون غده هیپوفیز سعی می کند غده تیروئید را تحریک کند تا هورمون تیروئید بیشتری ترشح کند.
آزمایش پادتن: از آنجا که بیماری هاشیموتو یک بیماری خود ایمنی است وجود آنتی بادی های ناهنجار در خون می تواند نشان از این بیماری باشد. وجود آنتی بادی های ضد تیروئید پراکسیداز (TPOantibodies) آنزیمی که بطور طبیعی در غده تیروئید پیدا می شود و نقش مهمی در تولید هورمون های تیروئیدی دارد، نشاندهنده بیماری هاشیموتوست.

در گذشته پزشکان قادر نبودند تیروئید کم کار که اصلی ترین عامل بیماری هاشیموتوست را تشخیص دهند، تا جایی که علائم به شدت پیشرفت می کرد. اما هم اکنون با استفاده از تست حساس TSH می توانند خیلی زودتر حتی پیش از آن که متوجه علائم شوید، اختلالات تیروئید را تشخیص دهند.
از آن جایی که تست حساس TSH بهترین تست غربالگری محسوب می شود، پزشکان ابتدا از این روش استفاده می کنند و در صورت نیاز به سراغ تست هورمون تیروئید می روند. تست حساس TSH نقش مهمی در کنترل کم کاری تیروئید دارد و در تعیین میزان صحیح دوز دارو در ابتدا و در طول بیماری بسیار موثر است.

دلایل:

بیماری هاشیموتو یک اختلال خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی تولید پادتن هایی می کند که به غده تیروئید آسیب می زند. پزشکان نمی دانند چه چیز باعث حمله سیستم ایمنی به غده تیروئید می شود. برخی دانشمندان فکر می کنند یک باکتری یا ویروس می تواند باعث بروز چنین پاسخی شود، در حالی که برخی دیگر فکر می کنند فاکتورهای ژنتیکی در این امر دخیل است.
ترکیبی از عوامل (وراثت، جنسیت و سن) احتمال ابتلا به این اختلال را بالا می برد. این عوامل شامل موارد زیر است:

جنسیت: احتمال ابتلای زنان به بیماری هاشیموتو بالا تر است.
سن: بیماری هاشیموتو در هر سنی امکان بروز دارد اما احتمال آن در میانسالی بیشتر است.
وراثت: اگر یکی از افراد خانواده دچار بیماری تیروئید یا دیگر بیماری های خودایمنی باشد، احتمال ابتلای شما نیز بالا می رود.
بیماری های دیگر سیستم ایمنی: ابتلا به بیماری های دیگر سیستم ایمنی مثل آرتریت روماتوئید، دیابت نوع 1 یا لوپوس، خطر ابتلا به هاشیموتو را افزایش می دهد.
قرار گرفتن در معرض اشعه: افرادی که بیش از اندازه در معرض اشعه های محیطی قرار دارند مستعد ابتلا به بیماری هاشیموتو هستند.

مراقبت:

درمان هاشیموتو متشکل از نظارت دوره ای و مصرف داروست. اگر نشانه ای از کمبود هورمون دیده نشود و عملکرد تیروئید طبیعی باشد پزشک از روش انتظار و مشاهده استفاده می کند. اگر نیاز به دارو داشته باشید احتمالا می بایست برای بقیه عمر از آن ها استفاده کنید.

هورمون های سنتتیک (مصنوعی)

اگر بیماری هاشیموتو موجب کمبود هورمون تیروئید شود، ممکن است نیاز به درمان جایگزینی با هورمون تیروئید داشته باشید. معمولا در این روش هورمون سنتتیک لِووتیروکسین روزانه مصرف می شود.
هورمون لووتیروکسین شبیه هورمون طبیعی تیروکسین است که توسط غده تیروئید ساخته می شود. این داروی خوراکی علائم کم کاری تیروئید را از بین برده و هورمون موردنیاز بدن را تامین می کند.
درمان با لووتیروکسین معمولا باید تمام عمر ادامه داشته باشد. اما ممکن است دوز مورد نیاز شما تغییر کند، پزشک هر 12 ماه یک بار یک آزمایش TSH برای شما توصیه خواهد کرد.

نظارت بر دوز دارو

برای تعیین دوز ابتدایی لووتیروکسین، پزشک بعد از چند هفته از مصرف دارو، سطح TSH را اندازه می گیرد. میزان اضافی هورمون تیروئید باعث شتاب گرفتن کاهش ذخایر استخوانی و بالا رفتن احتمال پوکی استخوان یا وخیم تر شدن آن می شود. مصرف دوز بیش از حد لووتیروکسین موجب اختلالات ضربان قلب می گردد (آریتمی).
اگر دچار بیماری عروق کرونر هستید یا کم کاری شدید تیروئید دارید، احتمالا پزشک با دوز کم درمان را شروع می کند و کم کم آن را اضافه می کند. این روش تدریجی جایگزینی هورمون به قلب اجازه می دهد تا با افزایش سوخت و ساز همگام شود.
اگر لووتیروکسین با دوز مناسب مصرف شود عارضه جانبی خاصی نخواهد داشت و البته این دارو به نسبت گران محسوب نمی شود. اگر دارو را از شرکت دیگری خریداری کردید به پزشک اطلاع دهید تا مطمئن شود دوز صحیحی مصرف می کنید.
هیچ وقت یکی از وعده های مصرف را حذف نکنید یا مصرف دارو را قطع نکنید، اگر چنین کاری کنید علائم و نشانه ها به تدریج باز می گردند.

اثرات دارو های دیگر

برخی دارو ها، مکمل ها و غذا ها می تواند روی جذب لووتیروکسین اثر بگذارد. با این وجود مصرف لووتیروکسین چهار ساعت قبل یا پس از دارو های دیگر می تواند مشکل را برطرف کند. اگر سویای زیادی مصرف می کنید یا رژیم پر فیبری دارید و یا هر کدام از دارو های زیر را مصرف می کنید با پزشک مشورت کنید:

مکمل های آهن، مثل مولتی ویتامین های محتوی آهن
کلستیرامین، داروی کاهش کلسترول خون
آلومینیوم هیدروکساید، که در بعضی آنتی اسیدها موجود است
سوکرالفیت، داروی زخم
مکمل کلسیم

آیا نیازی به ترکیب کردن هورمون ها هست؟

لووتیروکسین نوع سنتتیک (مصنوعی) T4 است. T4 در بدن به T3 تبدیل می شود. در حالی که بیشتر افراد به تنهایی با لووتیروکسین درمان موفقیت آمیزی دارند، برخی دیگر احساس بهبود کامل ندارند.
پژوهشگران دریافتند که در برخی مواقع می توان درمان استاندارد کم کاری تیروئید را با جایگزینی کمی از T4 ها با T3 جانشین کرد. اما اکثر مطالعات در این زمینه نشان می دهد اضافه کردن T3 هیچ مزیتی بر درمان با T4 تنها ندارد.
شواهد کمی موجود است که T3 برای گروهی از بیماران مانند آن هایی که با جراحی غده تیروئیدِ خود را خارج کردند مفید است. پژوهش ها در حال انجام است.
می توان T3 را در قالب داروی لیوتیرونین یا در ترکیب با T4 (لیوتریکس) تجویز کرد. ترکیب T3 و T4 بالافاصله پس از مصرف باعث تولید بالا تر از حد نرمال T3 می شود. این مسئله موجب بالا رفتن سرعت ضربان قلب، اضطراب و مشکلات خواب می شود.
اما در افرادی که T4 به تنهایی جواب نمی دهد، اضافه کردن سیتومل به درمان استاندارد با لووتیروکسین به مدت 3 تا 6 ماه می تواند به پزشک نشان دهد که آیا درمان ترکیبی موثر است یا خیر.

طب جایگزین

درمان استاندارد بیماری هاشیموتو لووتیروکسین است. با این وجود عصاره هایی موجود است که حاوی هورمون تیروئید استخراج شده از غده تیروئید خوک است. این محصولات (آرمور تیروئید) حاوی هر دو لووتیروکسین و تریدوتیرونین (T3) می باشند.
پزشکان در مصرف هورمون تیروئید طبیعی و آرمور تیروئید دغدغه هایی دارند:

تعادل T4 و T3 در حیوانات مانند انسان ها نیست.
اندازه دقیق T4 و T3 در هر دسته از این محصولاتِ عصاره ای متفاوت است و ممکن است منجر به مقادیر پیش بینی نشده ای از سطح هورمون در خون شود.

علائم:

ممکن است ابتدا متوجه علائم و نشانه های بیماری هاشیموتو نشوید یا تنها متوجه تورمی در جلوی گلوی خود شده باشید (گواتر). بیماری هاشیموتو معمولا به تدریج در طول سالیان پیشرفت کرده و موجب آسیب مزمن به غده تیروئید می شود. در نتیجه فرد دچار افت سطح هورمون های تیروئید در خون می گردد. علائم و نشانه های بیماری عمدتا همان علائم و نشانه های تیروئید کم کار (هیپوتیروئیدیسم) است.
علائم و نشانه های کم کاری تیروئید به شرح زیر است:

خستگی و رخوت
افزایش حساسیت به سرما
یبوست
پوست خشک و رنگ پریده
پف صورت
ناخن های شکننده
ریزش مو
بزرگ شدن زبان
افزایش وزن بی دلیل
درد عضلات، حساسیت به لمس و سفتی
درد و سفتی مفاصل
ضعف عضلات
خونریزی شدید یا طولانی مدت پریود (منوراژی)
افسردگی
کم شدن حافظه

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم زیر را مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید:

خستگی بدون دلیل واضح
خشکی پوست
صورت رنگ پریده و پف کرده
یبوست

در موارد زیر باید به طور منظم به پزشک مراجعه کنید تا عملکرد تیروئید را مورد آزمایش قرار دهد:

عمل جراحی تیروئید داشته اید
تحت درمان ید رادیواکتیو یا دارو های ضد تیروئید بوده اید
تحت اشعه درمانی سر، گردن و قسمت فوقانی قفسه سینه بوده اید
اگر کلسترول بالایی دارید از پزشک بپرسید که آیا علت آن کم کاری تیروئید است

همچنین اگر به سبب کم کاری تیروئید ناشی از هاشیموتو تحت هورمون درمانی هستید، دوره های ملاقات با پزشک را به همان صورت که پزشک توصیه کرده است پیگیری نمایید. اطمینان پزشک از دریافت دوز درمانی صحیح بسیار مهم است. باگذشت زمان ممکن است میزان دوز جایگزین تغییر کند.

عوارض هاشیموتو

اگر کم کاری تیروئید ناشی از بیماری هاشیموتو درمان نشود، مشکلات جسمی فراوانی به همراه خواهد داشت:

گواتر: تحریک دائمی تیروئید برای ترشح هورمون بیشتر ممکن است باعث بزرگ شدن غده تیروئید شود، به این عارضه گواتر می گویند. تیروئید کم کار یکی از شایع ترین علل گواتر است. با وجود این که بزرگی تیروئید عموما ایجاد ناراحتی می کند اما می تواند روی ظاهر شخص تاثیر منفی بگذارد و در بلع و تنفس تداخل ایجاد نماید.
مشکلات قلبی: بیماری هاشیموتو ممکن است منجر به افزایش احتمال ابتلا به بیماری های قلبی نیز شود. این عارضه عمدتا به این دلیل است که سطح بالای لیپوپروتئین با چگالی کم (کلسترول بد یا LDL) در مبتلایان به کم کاری تیروئید بیشتر است. اگر کم کاری تیروئید درمان نشده رها شود منجر به بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی می شود.
مشکلات روانی: در اوایل ابتلا به بیماری هاشیموتو ممکن است فرد دچار افسردگی و با گذشت زمان این حالت در او شدیدتر شود. بیماری هاشیموتو می تواند باعث کاهش تمایل جنسی در زنان و مردان شده و یا عملکرد ذهن را کُند نماید.
میکزِدم: این عارضه نادر و تهدید کننده زندگی می تواند در اثر کم کاری طولانی مدت تیروئید و در نتیجه درمان نکردن بیماری هاشیموتو ایجاد شود. علائم ونشانه های آن خواب آلودگی و نهایتا رخوت شدید و بیهوشی خواهد بود.
کمای میکزدم ممکن است در اثر قرار گرفتن درمعرض سرما، آرام بخش ها، عفونت یا دیگر تنش هایی که به بدن وارد می شود، بروز کند. میکزدم به پیگیری سریع فوریت های پزشکی نیاز دارد.
نقص عضو نوزاد: زنانی که به درمان بیماری هاشیموتو نپرداخته اند، نسبت به زنان سالم در معرض خطر بالای نقص عضو نوزاد هستند. پزشکان متوجه شده اند که این کودکان مستعد مشکلات ذهنی و رشدی هستند. ممکن است بین کم کاری تیروئید در حاملگی و نقص عضوی مانند شکاف کام در نوزاد ارتباطی برقرار باشد.
ارتباطی نیز بین کم کاری تیروئید در حاملگی و مشکلات قلبی، مغزی و کلیوی در نوزاد وجود دارد. اگر قصد باردار شدن دارید یا در مراحل اولیه بارداری هستید از بررسی وضعیت تیروئید خود مطمئن شوید.