اطلاعات بيماري

1. آیا بیمار در شروع عمل بلع مشکل دارد؟ آیا موقع خوردن مایعات به بینی بر میگردد؟
2. این سئوالات به تفکیک دیسفاژی دهانی حلقی و مروی کمک می کند.
3. اختلال بلع به جامدات است یا به مایعات و یا هر دو؟
4. اختلال بلع پیشرونده است یا ثابت و یا متناوب؟
5. علایم همراه دیسفاژی چیست؟ آیا بیمار کاهش وزن چشمگیر ، استفراغ ، سوزش سر دل، برگشت غذای هضم نشده ، استفراغ خونی و یا درد سینه دارد؟
6. آیا سابقه پرتودرمانی دارد؟
7. آیا سابقه عمل جراحی معده ، مری و مهره ای دارد؟
8. آیا سابقه مصرف داروهای آزارنده مری مانند آلندرونات، تتراسایکلین، داکسی سایکلین ، دیکلوفناک ، ایندومتاسین ، ناپروکسن و آسپرین دارد؟
9. آیا سابقه خوردن مواد اسیدی و قلیایی دارد؟
10. آیا سابقه نقص ایمنی ( HIV ، پیوند اعضا و مصرف سرکوبگر ایمنی مانند کورتون ، سیکلوسپرین ، ازاتیوپرین و . . . دارد؟

1-دیسفاژی مری

• آکلازی یا آشالازی: وقتی ماهیچه های تحتانی مری (اسفنکتر) به درستی شل نمی شوند تا به غذا اجازه عبور به سمت معده را بدهند، فرد را مجبور به پس دادن غذا به سمت گلو می کنند. ممکن است ماهیچه های دیواره مری ضعیف باشند این عارضه با گذشت زمان بدتر می شود.
• اسپاسم منتشر: این عارضه باعث انقباضات شدید، متعدد و ناهماهنگ مری، معمولا پس از بلع می شود. اسپاسم منتشر روی عضلات غیر ارادی دیواره تحتانی مری اثر می گذارد.
•  تنگی مری: تنگی مری باعث گیر کردن قطعات بزرگ غذا در مری می شود. از علل تنگی مری می توان به وجود تومور یا بافت اسکار که اغلب در اثر بازگشت اسید معده به مری ایجاد می شود، اشاره کرد.
• تومور مری: اختلال در بلع با وجود تومور مری تدریجا بدتر می شود.
• شیئ خارجی: بعضی اوقات غذا یا چیزهای دیگر می توانند بخشی از گلو یا مری را مسدود کنند. سالمندانی که دندان مصنوعی دارند و افرادی که در جویدن غذا مشکل دارند بیشتر ممکن است تکه ای از غذا در گلو یا مری شان گیر کرده باشد.
• حلقه مری: حلقه مری به حلقه بافتی نزدیک به انتهای لوله مری و درست بالای نقطه ای که مری به معده باز می شود می گویند. این حلقه بافتی، باریک تر از سایر قسمت های لوله مری است و گاه باعث گیر کردن غذا در برخی افراد می شود.
• رفلاکس (برگشت اسید) معده به مری: آسیب بافت مری که ناشی از برگشت اسید معده به مری است می تواند منجر به اسپاسم یا زخم شده و قسمت تحتانی مری را با تنگی مواجه کند.
• ازوفاژیت ائوزینوفیلیک: این عارضه که ممکن است به آلرژی غذایی مرتبط باشد، در اثر ازدیاد جمعیت سلول های ائوزینوفیل در مری ایجاد می شود.
• اسکلرودرمی: رشد بافت شبیه به اسکار باعث سختی و سفتی بافت ها شده و می تواند اسفنکتر تحتانی مری را تضعیف کرده و به اسید اجازه دهد به سمت مری حرکت و باعث سوزش سر دل شود.
• درمان با اشعه: این روش درمانی سرطان می تواند موجب التهاب و زخم مری شود.

2-دیسفاژی دهانی حلقی (اوروفانژیال)

علل دیسفاژی دهانی حلقی (اوروفانژیال)

• اختلالات عصبی: برخی اختلالات مثل ام اس، دیستروفی عضلانی و پارکینسون ممکن است منجر به دیسفاژی شوند.
• آسیب عصبی: آسیب ناگهانی به اعصاب مثل صدمات ناشی از سکته مغزی یا جراحت نخاعی یا مغزی می توانند روی توانایی انسان دربلع تاثیر گذار باشند.
• دیورتیکول حلقی (فارنژیال): توده کیسه مانند کوچکی که در گلو ایجاد می شود و خرده های غذا را جمع می کند. اغلب اوقات دقیقا بالای مری قرار دارد و باعث اشکال در بلع، ایجاد صدای غرغره کردن، تنفس نادرست و سرفه و صاف کردن های مکرر صدا می شود.
• سرطان: برخی سرطان ها و برخی درمان های سرطان مثل اشعه درمانی منجر به اشکال در بلع می شوند.

عوامل خطر ساز دیسفاژی

درمان دیسفاژی دهانی حلقی

• ورزش: برخی ورزش ها ماهیچه های بلع را هماهنگ کرده یا اعصاب مسئول رفلکس بلع را تحریک می کنند.
• آموزش تکنیک های بلع: می توانید راه های قرار دادن غذا در دهان یا وضعیت قرارگیری سر و بدن به هنگام بلع را یاد بگیرید.

درمان دیسفاژی مری

1. اتساع مری: پزشک برای درمان تنگ شدن اسفنکتر مری (آکلازی یا آشالازی) یا تنگی مری از اندوسکوپ با بالون مخصوص چسبیده به آن استفاده می کند که به آرامی باد می شود و مری را گشاد می کند یا لوله قابل انعطافی را از مری می گذرانند تا آن را گشاد کند.
2. جراحی: در مواردی مثل تومور مری، آشالازی یا دیورتیکول فارنژیال ممکن است نیاز به جراحی باشد تا مسیر مری پاک شود.
3. داروها: اگر مشکل بلع، ناشی از رفلاکس معده به مری باشد می توان این عارضه را با استفاده از داروهای تجویزی خوراکی درمان کرد تا اسید معده را کاهش دهند. ممکن است نیاز باشد این دارو ها را برای زمان طولانی مصرف کنید. اگر دچار ازوفاژیت ائوزینوفیلیک باشید احتمالا نیاز به درمان با کورتیکو استروئید می باشد.
4. اگر دچار اسپاسم مری هستید اما وضعیت مری شما طبیعی است و مبتلا به رفلاکس نیست احتمالا باید برای آرام کردن مری و کاهش ناراحتی با دارو درمان شوید.

درمان دیسفاژی شدید

1. رژیم مایع مخصوص: این رژیم شما را از کم آب شدن حفظ کرده و در محدوده وزن سالم نگه می دارد.
2. لوله غذا: در دیسفاژی شدید احتمالا فرد نیاز به لوله غذا دارد تا بخشی از مکانیسم بلع که درست عمل نمی کند، را جبران نماید.

سبک زندگی و مراقبت در خانه

• تغییر عادات غذایی: سعی کنید وعده های غذایی را کوچک کرده و در دفعات زیاد میل کنید. غذا را به تکه های کوچک تقسیم کرده و آرام تر بخورید.
• بافت های مختلف غذایی را امتحان کنید تا ببینید کدام یک برای شما مشکل ساز است: مایعات رقیق، مثل قهوه و آبمیوه برای برخی افراد مشکل ساز هستند و غذاهای چسبنده مثل کره بادام زمینی یا کارامل، بلع را مشکل می کنند. از غذاهای مشکل ساز دوری کنید.
• از مصرف الکل، تنباکو و کافئین اجتناب کنید: این مواد سوزش سر دل را بدتر می کنند.

پیشگیری

• درد به هنگام بلع (ادینوفاژی)
• ناتوانی در بلع
• احساس گیر کردن غذا در گلو یا قفسه سینه یا پشت جناغ سینه
• تراوش بی اختیار آب دهان
• خشونت صدا
• بالا آوردن غذا (رگورژیتی)
• سوزش سر دل مکرر
• برگشت اسید معده یا غذا به گلو
• کاهش وزن بی دلیل
• سرفه یا پریدن غذا در گلو به هنگام بلع
• تمایل به کوچک کردن لقمه یا اجتناب از مصرف بعضی غذاها به دلیل سختی در بلع

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم

عوارض دیسفاژی

• سوء تغذیه، کاهش وزن و کم آبی: ممکن است دیسفاژی مصرف کافی غذا و مایعات را برای فرد با مشکل مواجه کند.
• مشکلات تنفسی: اگر به هنگام بلع، غذا یا مایعات وارد مجرای هوایی شما شود می تواند باعث مشکلات تنفسی مثل ذات الریه (پنومونی) یا عفونت تنفسی فوقانی شود.