تنگی شریان کلیه (Renal artery stenosis)

تنگی عروق کلیوی به تنگ شدن سرخرگ هایی می گویند که خون را به کلیه ها انتقال می دهد (عروق کلیوی).
تنگ شدن این سرخرگ ها مانع از رسیدن میزان کافی خون پر از اکسیژن به کلیه ها می شود. کلیه ها برای تصفیه ضایعات و تخلیه مایعات اضافی نیاز به جریان خون کافی دارند. کاهش جریان خون می تواند باعث افزایش فشار خون درتمام بدن (فشار خون سیستمیک یا هایپرتنشن) شده و به بافت کلیه آسیب برساند.

تصویر
 

تشخیص:

برای تشخیص تنگی عروق کلیوی پزشک با اقدامات زیر آغاز می کند:
  • معاینه جسمی که شامل گوش دادن با استتوسکوپ به صدای نواحی اطراف کلیه می شود و ممکن است تنگی عروق کلیه از طریق صدا مشخص شود.
  • مرور سابقه پزشکی شما
  • آزمایش خون و ادرار برای بررسی عملکرد کلیه
آزمایش خون و ادرار برای اندازه گیری سطح هورمون تنظیم کننده فشار خون.
روش های تشخیصی عکس برداری به شرح زیرند:
  • سونوگرافی داپلر
  • سی تی اسکن
  • ام آر آی
  • آرتریوگرافی عروق کلیوی با اشعه ایکس

دلایل:

دو تا از عوامل اصلی تنگی عروق کلیوی به شرح زیر است:
  • آترواسکلروز عروق کلیوی: آترواسکلروز به تجمع چربی، کلسترول و مواد دیگر (پلاک ها) در جداره عروق می گویند. این رسوبات با بزرگتر شدن، سخت تر شده، جریان خون را کاهش می دهند و باعث ایجاد زخم در کلیه می شوند و نهایتا به تنگی عروق منجر می شود.
  • دیسپلازی فیبروماسکولار: در دیسپلازی فیبروماسکولار، ماهیچه های دیواره سرخرگ به شکل ناهنجاری رشد می کنند. در این عارضه ظاهر سرخرگ کلیوی به صورت رشته هایی پر از مهره در می آید که در واقع بخش های پهن و باریک شده رگ هستند.
ممکن است سرخرگ کلیوی آنچنان تنگ شود که خون کافی به کلیه نرسد و با عث آسیب کلیوی شود. ممکن است این اتفاق در یک یا دو کلیه رخ دهد. متخصصان نمی دانند چه عاملی باعث دیسپلازی فیبروماسکولار می شود اما این عارضه در زنان شایع تر است و ممکن است یک عارضه مادرزادی باشد.
آترواسکلروز و دیسپلازی فیبروماسکولار، می توانند علاوه بر عروق کلیوی روی عروق دیگر نیز اثر گذاشته و عوارضی را ایجاد نمایند.
تنگی عروق کلیوی ندرتا ممکن است ناشی از عارضه های دیگری مثل التهاب عروق خونی (واسکولیت)، اختلال سیستم عصبی که منجر به ایجاد تومور در بافت های عصبی می شود (نوروفیروماتوز)، یا رشد توده ای در شکم و اعمال فشار به عروق کلیه (کامپرشن خارجی)
 

عوامل خطر ساز

بیشتر موارد تنگی عروق کلیوی ناشی از آترواسکلروز هستند و عوامل خطر آترواسکلروز عروق کلیوی همان عوامل خطر آترواسکلروز در سایر نقاط بدن است و شامل موارد زیر است:
  • سالمندی
  • فشار خون بالا
  • کلسترول بالا
  • دیابت
  • چاقی
  • سیگار و مصرف تنباکو
  • داشتن سابقه بیماری قلبی زودرس
  • فعالیت فیزیکی کم

مراقبت:

درمان تنگی عروق کلیوی با تغییر سبک زندگی، مصرف دارو یا انجام عمل جراحی همراه خواهد بود. با توجه به وضعیت عمومی سلامت شما و نشانه ها، ممکن است تنها چیزی که نیاز دارید از طریق مشاهدات مشخص شود.
 

تغییر در سبک زندگی

اگر فشار خون به طور متوسط یا شدید بالا رفته باشد ممکن است مجبور به اعمال تغییرات خاصی در سبک زندگی باشید. مثلا:
  • حفظ وزن در محدوده سالم یا کاهش وزن در صورت اضافه وزن
  • خوردن غذا های سالم
  • کاهش نمک در رژیم غذایی
  • ورزش کردن
  • کاهش سطح استرس
  • کاهش میزان مصرف قهوه تا حد ممکن و عدم مصرف الکل
  • سیگار نکشیدن
 

داروها

فشار خون بالا را حتی در زمانی که ناشی از تنگی عروق کلیوی باشد، می توان با دارو با موفقیت کنترل کرد. یافتن دارو یا ترکیب دارویی مناسب نیاز به زمان و صبر دارد.
برخی از داروهای رایج برای درمان فشار خون بالای ناشی از تنگی عروق کلیوی به شرح زیرند:
  • بازدارنده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و مسدود کننده گیرنده آنژیوتانسین 2 (ARB) که به شل شدن عضلات و جلوگیری از تشکیل یا تاثیر گذاری یک ماده شیمیایی در بدن به نام آنژیوتانسین 2 که عروق را تنگ می کند، کمک می کند.
  • دارو های ادرار آور: آب و سدیم اضافی بدن را خارج می کنند.
  • مسدود کننده های بتا و آلفا- بتا:  که بسته به نوع آن می توانند باعث آرام کردن و کاهش قدرت ضربان قلب و اتساع عروق شوند.
  • مسدود کننده های کانال کلسیمی: باعث شل شدن عروق می شوند.
اگر آترواسکلروز عامل زمینه ای تنگی عروق کلیوی باشد ممکن است پزشک تجویز آسپرین و دارو های کاهنده کلسترول را تجویز نماید. اینکه چه دارویی برای شما بهتر است بسته به وضعیت شما دارد.
برخی از افراد به عنوان مثال آن هایی که مبتلا به فشار خون بالا یا وخامت عملکرد کلیه یا ادم ریوی کنترل نشده هستند ممکن است نیاز به عمل جراحی برای بازیابی جریان خون به عروق کلیه داشته باشند تا جریان خون (پرفیوژن) در کلیه را بهبود دهد. از جمله این اعمال می توان به موارد زیر اشاره کرد:
  • استنت گذاری و آنژیوپلاستی عروق کلیوی: در این عمل پزشک رگ های تنگ شده را باز می کند و وسیله ای درون آن می گذارد که جداره عروق را از تنگ شدن حفظ می کند تا جریان خون بهتری عبور کند.
  • جراحی بای پس عروق کلیوی: در طول این عمل پزشک رگ های خونی عروق کلیوی را با رگ های دیگری جایگزین می کند.
مقایسه عمل جراحی و مصرف دارو برای مبتلایان به تنگی متوسط عروق کلیوی تفاوت عمده ای در نتایج کاهش فشار خون و بهبود عملکرد کلیه نشان نمی دهد. عمل جراحی باز کردن عروق خونی می بایست برای کسانی استفاده شود که به دارو پاسخ نداده اند.
 

سبک زندگی و مراقبت خانگی

به عنوان بخشی از برنامه درمانی می بایست تغییراتی در سبک زندگی خود بدهید:
  • وزن خود را در محدوده سالم حفظ کنید
  • نمک را در رژیم غذایی محدود نمایید
  • به طور منظم ورزش کنید
  • استرس را کاهش دهید
  • الکل ننوشید
  • سیگار نکشید

علائم:

تنگی عروق کلیوی ممکن است تازمان رسیدن به مرحله پیشرفته هیچ علائم و نشانه ای نداشته باشد. بیشتر مبتلایان به تنگی عروق کلیوی علامت و نشانه ای ندارند. گاهی این عارضه در زمان انجام آزمایشات دیگر به صورت تصادفی تشخیص داده می شود. اگر دچار عوارض زیر باشید پزشک به تنگی عروق کلیوی مشکوک می شود:
  1. فشار خون بالا که ناگهان شروع شود یا بدون دلیل وخیم تر شود
  2. فشار خون بالا که قبل از سی سالگی یا پس از 50 سالگی بروز کند
با پیشرفت تنگی عروق کلیوی علائم دیگری بروز می کنند:
  • فشار خون بالا که به سختی به درمان جواب می دهد
  • صدای صفیر مانند از قلب (صدای مرمر؛ صداهای غیر معمول قلب که در اثر گردش متلاطم خون در بدن ایجاد می‌شود) ناشی از جریان خونی که از رگ های تنگ عبور می کند و پزشک با قرار دادن استوسکوپ روی کلیه ها آن را می شنود.
  • بالا رفتن پروتئین در ادرار یا دیگر نشانه های اختلال عملکرد کلیه
  • وخامت عملکرد کلیه در طول درمان فشار خون بالا
  • تجمع مایع و تورم بافت های بدن
  • نارسایی قلبی که به درمان پاسخ نمی دهد

عوارض تنگی شریان کلیه

عوارض محتمل تنگی عروق کلیوی به شرح زیر است:
  • فشار خون بالای عروق کلیوی (هایپرتنشن رنوواسکولار)
  • نارسایی کلیوی که نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارد
  • احتباس مایعات (ادم) در پاها که موجب تورم مچ ها یا قسمت تحتانی پا می شود.
  • تنگی نفس ناشی از تجمع ناگهانی مایعات در ریه ها (ادم ریوی فلش)