اطلاعات بيماري

بلوغ زودرس (Precocious puberty)

بلوغ زودرس زمانی رخ می دهد که بدن کودک زودتر از زمان مقرر، به بدن یک انسان بالغ تبدیل می شود. بلوغی که قبل از 8 سالگی در دختران و قبل از 9 سالگی در پسران اتفاق می افتد بلوغ زودرس است.
بلوغ به صورت رشد سریع استخوان ها و ماهیچه ها، تغییر در سایز و شکل بدن و ایجاد توانایی باروری بروز می کند.
علت بلوغ زودرس اغلب مشخص نمی شود. ندرتا عارضه های خاصی مانند عفونت، اختلالات هورمونی، تومورها، ناهنجاری ها یا صدمات مغزی منجر به بلوغ زودرس می شوند. درمان بلوغ زودرس معمولا به صورت تجویز دارو برای به تاخیر انداختن پیشرفت بیشتر آن است.

تشخیص:

برای تشخیص بلوغ زودرس پزشک کارهای زیر را انجام می دهد:

سابقه پزشکی شما و کودکتان را بررسی می کند
معاینه فیزیکی انجام می دهد
برای اندازه گیری سطح هورمون آزمایش خون تجویز می کند
عکس برداری از دست و مچ دست کودک نیز برای تشخیص بلوغ زودرس مهم است. این عکس برداری برای تشخیص سن استخوانی کودک است که در صورت رشد سریع استخوان ها آن را نشان می دهد.

تشخیص نوع بلوغ زودرس

پزشک باید نوع بلوغ زودرس را تعیین کند. برای این کار آزمایشی به نام تست تحریک هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (Gn-RH) انجام می دهد و نمونه ای از خون را می گیرد. در کودکان مبتلا به بلوغ زودرس مرکزی این هورمون باعث بالا رفتن هورمون های دیگر می شود. در کودکان مبتلا به بلوغ زودرس محیطی هورمون های دیگر بدون تغییر باقی می مانند.

آزمایش های مضاعف در بلوغ زودرس مرکزی

ام آر آی
آزمایش تیروئید

آزمایش های مضاعف در بلوغ زودرس محیطی

آژمایش خون برای بررسی هورمون در دختران
سونوگرافی تخمدان برای بررسی کیست یا تومور

دلایل:

برای کشف عامل بلوغ زودرس در برخی کودکان خوبست بدانیم چه چیز باعث بلوغ می شود. این فرایند مراحل زیر را در بر دارد:

این فرایند از مغز شروع می شود: بخشی از مغز، هورمونی به نام هورمون ترشح گنادوتروپین می سازد (Gn-RH).
غده هیپوفیز هورمون های بیشتری ترشح می کند: Gn-RH باعث می شود غده هیپوفیز (غده کوچک لوبیا شکلی در قاعده مغز) دو هورمون دیگر ترشح کند. این هورمون ها به نام هورمون لوتئینیزه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکولی (FSH) شناخته می شوند.
هورمون جنسی تولید می شود: هورمون های LH و FSH باعث می شوند تخمدان ها هورمون های مربوط به رشد و تکامل ویژگی های جنسی زنانه (استروژن) و بیضه ها برای تولید هورمون های مسئول رشد و تکامل ویژگی های مردانه (تستوسترون) را تولید کنند.
تغییرات جسمی رخ می دهد: تولید استروژن و تستوسترون باعث تغییرات جسمی بلوغ می شود.

اینکه چرا این فرایند در برخی کودکان زود شروع می شود، بستگی به این دارد که آنها دچار بلوغ زودرس مرکزی شده اند یا بلوغ زودرس محیطی.

بلوغ زودرس مرکزی

معمولا هیچ دلیل مشخصی برای این نوع بلوغ زودرس وجود ندارد.
در بلوغ زودرس مرکزی فرایند بلوغ زود شروع می شود. اما الگو و فواصل زمانی مراحل مذکور طبیعی هستند. در اکثر کودکان مبتلا به این عارضه هیچ مشکل جسمی زمینه ای و هیچ علت مشخصی برای بلوغ زودرس وجود ندارد.

در موارد نادری ممکن است علل زیر یکی از عوامل بلوغ زودرس مرکزی باشند:

وجود تومور در مغز یا نخاع (سیستم عصبی مرکزی)
وجود نقص مغزی به هنگام تولد، مثل تجمع مایعات اضافی در مغز (هیدروسفالی) یا تومور غیر سرطانی (هامارتوم)
قرار گرفتن مغز یا نخاع تحت اشعه
آسیب به مغز یا نخاع
سندرم مک کون آلبرایت (یک بیماری ژنتیکی نادر که روی استخوان ها و رنگ پوست اثر می گذارد و باعث مشکلات هورمونی می شود)
هایپرپلازی آدرنال مادرزادی (دسته ای از اختلالات ژنتیکی که در آن غدد آدرنال هورمون های ناهنجار تولید می کنند)
کم کاری تیروئید (عارضه ای که درآن غده تیروئید هورمون های کافی تولید نمی کند)

بلوغ زودرس محیطی

وجود استروژن یا تستوسترون در بدن کودک منجر به این نوع بلوغ زودرس می شود.
بلوغ زودرس محیطی که شیوع کمتری دارد بدون دخالت هورمون مغزی (Gn-RH) که محرک آغاز بلوغ است اتفاق می افتد. در عوض علت آن ترشح استروژن و تستوسترن در بدن به علت مشکلات تخمدان، بیضه، غدد آدرنال یا غده هیپوفیز است.

در هر دو گروه دختران و پسران ممکن است موارد زیر منجر به بلوغ زودرس محیطی شود:

توموری در غدد آدرنال یا در غده هیپوفیز که استروژن یا تستوسترون ترشح می کند.
سندرم مک کون آلبرایت، یک اختلال ژنتیکی نادر که روی رنگ پوست و استخوان ها اثر می گذارد و عامل مشکلات هورمونی است.
قرار گرفتن در معرض منابع خارجی استروژن یا تستوسترون مثل کرم ها یا پماد ها

در دختران بلوغ زودرس محیطی می تواند با این موارد همراه شود:

کیست های تخمدان
تومورهای تخمدان

در پسران بلوغ زودرس محیطی می تواند در نتیجه موارد زیر باشد:

توموری در سلول های تولید کننده اسپرم (سلول های ژرم) یا در سلول های تولید کننده تستوسترون (سلول های لیدیگ)
جهش ژنتیکی (اختلال نادری به نام بلوغ زودرس ارثی وابسته به گنادوتروپین) که در نتیجه نقصی در ژن به وجود می آید و می تواند منجر به تولید زودهنگام تستوسترون در پسران خصوصا بین سنین یک تا 4 سالگی شود.

عوامل خطرساز

فاکتورهایی که خطر بلوغ زودرس کودک را افزایش می دهد به شرح زیر است:

دختر بودن
نژاد افریقایی- امریکایی
چاقی
تماس با هورمون های جنسی: تماس با کرم یا پماد استروژن یا تستوسترون یا دیگر مواد محتوی این هورمون ها (مثل داروها یا مکمل های بزرگسالان) خطر بلوغ زودرس را در کودکان افزایش می دهند.
ابتلا به عارضه های دیگر: ممکن است بلوغ زودرس از جمله عوارض سندرم مک کون آلبرایت یا هایپرپلازی آدرنال مادرزادی (عارضه ای که به صورت تولید ناهنجار هورمون مردانه آندروژن بروز می کند) باشد. در موارد نادری بلوغ زودرس ممکن است در نتیجه کم کاری تیروئید باشد.
اشعه درمانی روی سیستم عصبی مرکزی: اشعه درمانی برای درمان تومورها، سرطان خون یا دیگر عارضه ها می تواند خطر بلوغ زودرس را افزایش دهد.

مراقبت:

درمان بلوغ زودرس به عامل آن بستگی دارد. هدف اصلی درمان، رشد طبیعی قد کودک است.

درمان بلوغ زودرس مرکزی

بیشتر کودکان مبتلا به بلوغ زودرس مرکزی که دچار هیچ عارضه زمینه ای نیستند، می توانند با دارو تحت درمان موثر قرار بگیرند. این درمان که به نام آنالوگ درمانی Gn-RH است معمولا به صورت تزریق ماهانه دارو انجام می شود. مثلا لوپرولید سرعت رشد را به تاخیر می اندازد. داروهای جدیدتری نیز به بازار عرضه شده اند که فاصله زمانی مصرف آنها بیشتر است.
کودک باید مصرف داروها را تا زمان بلوغ طبیعی ادامه دهد. به طور میانگین 16 ماه بعد از قطع دارو دوباره فرایند بلوغ آغاز می شود.

درمان بیماری زمینه ای

اگر عارضه زمینه ای دیگری باعث بروز بلوغ زودرس شد برای توقف بلوغ زودرس باید آن عارضه را درمان کرد. به عنوان مثال اگر کودکی مبتلا به توموری باشد که هورمون تولید می کند و باعث بلوغ زودرس می شود، معمولا با برداشتن تومور فرایند بلوغ متوقف می شود.

حمایت و پشتیبانی

کودکان مبتلا به بلوغ زودرس احساس می کنند با دوستانشان تفاوت دارند. با اینکه روی تاثیرات روانی بلوغ زوردس مطالعات زیادی انجام نشده است، اما ممکن است این احساس تفاوت باعث ایجاد مشکلات روحی و اجتماعی از قبیل تجربیات زودهنگام جنسی شود. شما به عنوان پدر و مادر ممکن است با این رشد زودهنگام فرزندتان دچار مشکل شوید.
اگر شما یا اعضای خانواده در برقراری ارتباط با چنین کودکی مشکل دارید به مشاور مجرب مراجعه نمایید. مشاوره روانی می تواند به افراد خانواده کمک کند که وضعیت کودک را بهتر درک کنند و مسائل، مشکلات عاطفی و چالش هایی را که در نتیجه بلوغ زودرس به وجود می آید کنترل نمایند. اگر در یافتن مشاور مجرب مشکل دارید از پزشک خود سوال کنید.

پیشگیری

برخی از عوامل خطرساز بلوغ زودرس مثل جنسیت و نژاد از جمله عوامل اجتناب ناپذیرند. اما می توان برای کاهش احتمال ابتلای کودکان به بلوغ زودرس، موارد زیر را رعایت کرد:

کودک را از منابع خارجی استروژن و تستوسترون دور نگه دارید (به عنوان مثال داروهای تجویزی بزرگسالان در منزل یا مکمل های رژیمی حاوی استروژن و تستوسترون)
کودک را به حفظ وزن سالم تشویق کنید

علائم:

علائم و نشانه های بلوغ زودرس به صورت بروز موارد زیر قبل از سن 8 سالگی در دختران و قبل از 9 سالگی در پسران بروز می کند:
علائم و نشانه های بلوغ زودرس در دختران:

رشد پستان ها
اولین قاعدگی (منارک)

علائم و نشانه های بلوغ زودرس در پسران:

بزرگ شدن آلت تناسلی و بیضه ها
رشد موی صورت (معمولا ابتدا بالای لب مو رشد می کند)
کلفت شدن صدا

علائم و نشانه ها در دختران و پسران:

رشد موی زهار و زیر بغل
رشد سریع
آکنه
بوی بدن بزرگسالان

عوارض بلوغ زودرس

عوارض محتمل بلوغ زودرس به شرح زیر است:
کوتاهی قد: کودکان مبتلا به بلوغ زودرس ممکن است در ابتدا به سرعت رشد کنند و در مقایسه با دوستانشان قد بلندی داشته باشند، اما از آنجایی که استخوان های آنها سریع تر از حد نرمال رشد می کند، اغلب زودتر از معمول نیز دچار توقف رشد می شوند. این باعث می شود قدشان کوتاه تر از حد میانگین باشد. درمان های زودهنگام بلوغ زودرس خصوصا زمانی که در کودکان خردسال صورت گیرد به رشد قد آنها کمک می کند.
مشکلات اجتماعی و احساسی: دختران و پسرانی که بلوغ آنها بسیار زودتر از دوستانشان آغاز می شود ممکن است به شدت از این تغییرات خجالت بکشند. این مسئله ممکن است روی عزت نفس آنها تاثیر بگذارد و احتمال خطر افسردگی یا سوء مصرف مواد مخدر در آنها افزایش یابد.