خشکی دهان (Dry mouth)

بزاق، دهان را مرطوب نگه داشته و غذا را برای هضم نرم و آماده می نماید. همچنین بزاق با کنترل باکتری ها و قارچ ها در دهان، راه ورود عفونت ها به بدن را سد می کند.
بنا به دلایل مختلف بعضی افراد بزاق کافی ندارند و دهانشان خشک می شود. به خشکی دهان در اصطلاح پزشکی زروستومیا می گویند. در این افراد غدد بزاق دهان، بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان نمی سازند.
بزاق دهان با خنثی کردن اسیدهای تولید شده توسط باکتریها، محدود کردن رشد باکتری ها و شستن دهان از ذرات غذا به پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک می کند. بزاق همچنین توانایی شما برای چشیدن طعم های مختلف و آسان شدن عمل جویدن و قورت دادن را افزایش می دهد. بعلاوه آنزیم ها موجود در بزاق به عمل عضم غذا کمک می کنند.
خوشبختانه، درمان های زیادی وجود دارد که خشکی دهان را برطرف می کند.

دلایل:

  • عوارض جانبی داروها: گاهی خشکی دهان به دلیل مصرف داروهای نسخه ای و غیر نسخه ای است. داروهایی که در درمان افسردگی، اضطراب، درد، آلرژی و سرماخوردگی (آنتی هیستامین ها و دکونژستانت ها)، چاقی، آکنه، صرع، فشار خون (دیورتیک ها)، اسهال، تهوع، اختلالات روانی، آسم (گشادکننده های برونش) و بیماری پارکینسون به کار می رود عوارضی چون خشکی دهان ایجاد می کنند. خشکی دهان می تواند یکی از عوارض جانبی داروهای شل کننده عضلات و آرام بخش ها نیز باشد.
  • عوارض جانبی بیماری ها و عفونت های خاص: برخی بیماری ها هستند که باعث بروز خشکی در دهان می گردند؛ از جمله سندرم شوگرن، اچ.آی.وی/ایدز، بیماری آلزایمر، دیابت، کم خونی، فیبروز سیستیک، آرتریت روماتوئید، فشار خون، بیماری پارکینسون، سکته مغزی و اوریون.
  • اثرات جانبی درمان های پزشکی خاص: وقتی غدد بزاق در دهان که مسوول تولید بزاق هستند آسیب ببینند، تولید بزاق کاهش می یابد. یکی از درمان هایی که باعث آسیب غدد بزاق می گردد شیمی درمانی سرطان ها و تابش پرتوهای رادیواکتیو به ناحیه گردن و سر است.
  • آسیب عصبی: خشکی دهان ممکن است در نتیجه آسیب اعصاب در ناحیه سر و گردن به دلیل اعمال جراحی یا جراحت های وارده باشد.
  • کم آبی بدن: تب، تعریق زیاد، استفراغ، اسهال، خونریزی و سوختگی از جمله عواملی هستند که باعث کم آب شدن بدن و احساس خشکی در دهان می گردند.
  • افزایش سن: افزایش سن و پیری الزاما همراه با خشکی دهان نیست. اما مسن سالان بدلیل داروهای زیادی که مصرف می کنند و گاه بیماری های مختلفی که دارند بیشتر مستعد بروز خشکی دهان هستند.
  • داروی مت آمفتامین: استفاده از داروی مت­آمفتامین می تواند باعث خشکی دهان شدید و آسیب دندان ها شود؛ بیماری که به عارضه دهانی مت  “Meth mouth” مشهور است.
  • خارج کردن غدد بزاق با عمل جراحی
  • سبک زندگی: سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو بر مقدار بزاق دهان تاثیر می گذارد و آن را کاهش می دهد. تنفس با دهان باز نیز در تشدید خشکی زبان موثر است.

مراقبت:

اگر فکر می کنید علت خشکی دهان شما داروهایی است که مصرف می کنید، با پزشک خود مشورت کنید. پزشک ممکن است دوز داروی شما را تغییر دهد و یا شکل دیگری از دارو را تجویز کند که عوارض جانبی کمتری داشته باشد.
همچنین گاهی برای شما دهانشویه تجویز می کند که به حفظ رطوبت دهان کمک می نماید. اگر این درمان به برطرف شدن خشکی دهان کمک نکرد ممکن است داروهایی تجویز کند که تولید بزاق را افزایش می دهند. از جمله این داروها می توان به پیلوکارپین یا سویملین اشاره کرد.
برای محافظت دندان ها از پوسیدگی در افراد با مشکل خشکی دهان، دندانپزشک گاه وارنیش فلوراید را تجویز می کند. استفاده هفتگی از دهانشویه کلرهگزیدین نیز از جمله تجویزهای دندانپزشک برای پیشگیری از پوسیدگی دندان هاست.
راه کارهایی نیز وجود دارد که تولید بزاق دهان را تحریک می کند:
 
  • شکلات های بدون قند بمکید یا آدامس بدون قند بجوید
  • تا می توانید آب بنوشید تا محیط دهان مرطوب بماند
  • با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید، از دهانشویه فلورایدی استفاده کنید و مرتباَ به دندانپزشک مراجعه کنید
  • تا حد امکان به جای تنفس با دهان، با بینی نفس بکشیید
  • از یک دستگاه بخور در اتاق خواب استفاده کنید تا هوای اتاق همیشه مرطوب بماند
  • از جایگزین های بزاق مصنوعی که بدون نسخه از داروخانه ها قابل تهیه اند، استفاده کنید. این محصولات حاوی زایلیتول، کربوکسی متیل سلولز یا هیدروکسی اتیل سلولز هستند.
 
برای کاهش بیشتر خشکی دهان، از مصرف مواد زیر پرهیز کنید:
  • کافئین و الکل
  • سیگار و تنباکو
  • آنتی هیستامین و دکونژستان بدون نسخه
  • غذاها و آبنبات های اسیدی یا شکری

علائم:

علائم شایع خشکی زبان عبارت است از:
 
  • احساس چسبندگی و خشکی در دهان
  • تشنگی مداوم
  • زخم در دهان، لب های ترک خورده
  • احساس خشکی در گلو
  • احساس سوختگی یا سوزن سوزن شدن در دهان بخصوص روی زبان
  • زبان خشک، قرمز و دردناک
  • اشکال در تکلم یا چشیدن غذا، جویدن و بلع
  • گرفتگی صدا، خشک شدن راه بینی، درد گلو
  • سختی در تنفس
 

عوارض خشکی دهان