اطلاعات بيماري

اختلال دوقطبی (Bipolar disorder)

اختلال دو قطبی که به آن افسردگی مانیک هم می گویند، یک عارضه روحی است که باعث تغییرات شدید خلق و خو می شود و به صورت فراز و نشیب های خلقی بروز می کند. وقتی فرد از لحاظ خلقی بالا باشد دچار مانیا یا هیپومانیاست و هنگامی که اخلاق او پایین می آید دچار افسردگی می شود.
وقتی فرد افسرده می شود دچار ناراحتی، ناامیدی یا بی علاقگی و بی میلی در فعالیت ها می شود. اما هنگامی که خلق و خو به سمت مانیا یا هیپومانیا می رود –شدت هیپومانیا از مانیا کمتر است- فرد احساس سرخوشی، انرژی سرشار یا تحریک پذیری غیر عادی می کند. این تغییرات خلقی روی خواب، انرژی، فعالیت، نحوه قضاوت، رفتار و توانایی درست فکر کردن اثر می گذارد.
دفعات نوسان خلق و خو در هر بیمار متفاوت است و ممکن است سالانه چندین بار یا به ندرت بروز کند. بعضی افراد بین دو نوسان خلقی خود هیچ علامتی ندارند و بسیاری دیگر علایم روحی متعددی دارند.
اختلال دو قطبی یک عارضه مادام العمر است. با پیگیری روش های درمانی می توان نوسانات خلقی را تحت کنترل درآورد. در بسیاری موارد با تجویز دارو و مشاوره روانی می توان به درمان اختلال دو قطبی پرداخت.

تشخیص:

روش اصلی مورد استفاده برای تشخیص اختلال دو قطبی مصاحبه بالینی کامل و دقیق با یک روانپزشک، روانشناس، یا دیگر متخصصین سلامت روان است. اگر چه روش های نوشته شده ای برای مستند سازی شدت و تعداد علایم وجود دارد، ولی آن تست ها تنها مکمل یک مصاحبه ی کامل هستند . آن تست ها جایگزین ارزیابی رو در رو توسط یک بالینگر نمی شوند. مانند تمام اختلالات روانی، هنوز هیچ آزمایش خون یا آزمایش بیولوژیکی دیگری که بتواند برای تشخیص اختلال دو قطبی استفاده شود وجود ندارد.
یک علامت دو قطبی رودهنگام ممکن است هیپومانی باشد – یک حالت احساسی که در آن فرد سطح بالایی از انرژی، دمدمی بودن بیش از حد یا تحریک پذیری و رفتار تکانشی یا بی پروا برای حداقل چهار روز نشان می دهد. نشانه های مرتبط با هیپومانی تمایل به احساس خوب دارند. بنابراین، حتی زمانی که خانواده و دوستان یاد می گیرند که نوسانات خلقی را تشخیص دهند، فرد اغلب ممکن است انکار کند که چنین چیزی اشتباه است.
تقریبا تمام علایم اختلال روانی و افسردگی روانی باعث ناراحتی یا آسیب عملکرد قابل توجه در جنبه های مهم اجتماعی، شغلی، و یا تحصیلی می شوند. علایم اختلال دوقطبی همچنین می تواند نتیجه استفاده از مواد -به عنوان مثال الکل، مواد مخدرو محرک، داروها- و یا ناشی از یک وضعیت پزشکی باشد.

دلایل:

علت دقیق اختلال دو قطبی مشخص نیست، اما دلایل زیادی در آن دخیل هستند. مثلا:

تفاوت های بیولوژیکی: مغز مبتلایان به اختلال دو قطبی دچار تغییرات فیزیکی می شود. تاثیر این تغییرات هنوز مشخص نیست، اما می تواند عامل این عارضه باشد.
ژنتیک: احتمال ابتلا به اختلال دو قطبی در کسانی که یکی از بستگان درجه یک آنها دچار این عارضه است بیشتر است. محققان در حال پیدا کردن ژن مربوط به این بیماری هستند.

عوامل خطرساز

عواملی که احتمال ابتلا به اختلال دو قطبی را بیشتر می کنند به شرح زیرند:

ابتلای یکی از بستگان درجه یک مثل خواهر، برادر یا پدر و مادر
دوره های استرس شدید مثل مرگ عزیزان
سوء مصرف دارو یا مواد مخدر و الکل

عوارض اختلال دوقطبی

اگر اختلال دو قطبی درمان نشود تاثیرات شدیدی روی زندگی فردی شما می گذارد:

سوء مصرف دارو یا الکل و مواد مخدر
خودکشی یا اقدام به آن
مشکلات حقوقی یا مالی
بر هم خوردن روابط فردی
عملکرد ضعیف در محیط کار یا مدرسه

عوامل سهیم در وخامت اختلال دو قطبی

وجود بعضی دیگر از بیماری های روحی یا جسمی باعث بدتر شدن اختلال دو قطبی می شود. در طی فرایند درمان می بایست این بیماری ها هم درمان شوند تا درمان اختلال دو قطبی به خوبی پیش رود:

اختلال اضطراب
اختلال اشتها
اختلال کم توجهی بیش فعالی
سوء مصرف دارو و الکل و مواد مخدر
بیماری های جسمی مانند بیماری های قلبی، تیرویید، سردرد یا چاقی

مراقبت:

گزینه های درمانی با توجه به شدت و شرایط بیمار به شرح زیر است:
دارو درمانی

درمان مداوم: اختلال دو قطبی یک عارضه مادام العمر است و حتی در دوره بهبودی باید فرایند درمان را ادامه داد. کسانی که درمان خود را در دوره بهبودی قطع می کنند بیشتر در معرض وخیم شدن علایم هستند.
برنامه های درمانی روزانه: این برنامه های برای دریافت پشتیبانی و مشاوره در هنگام شدید شدن علایم است.
درمان سوء مصرف دارو
بستری شدن در بیمارستان

داروها

داروهای تثبیت کننده خلق و خو: در این زمینه دارو هایی مانند لیتیوم، والپروئیک اسید، دی والپروئکس سدیم، کاربامازپین و لاموتریژین تجویز می شوند.
داروهای ضد روان پریشی یا آنتی سایکوتیک: الانزاپین، ریسپریدون، کوئتیاپین، آریپیپرازول، زیپراسیدون، لوراسیدون و آسناپین.
داروهای ضد افسردگی – ضد روان پریشی: سیمبیاکس
دارو های ضد اضطراب: بنزودیازپین
داروهای ضد افسردگی

عوارض جانبی
تا زمانی که دوز و داروی مناسب شما پیدا شود یا تا وقتی بدنتان به دارو عادت کند ممکن است دچار عوارض جانبی خفیف شوید. اما یادتان باشد که نباید در نحوه مصرف دارو تغییری بدهید یا آن را متوقف کنید. اگر دارو را قطع کنید ممکن است افسردگی شدید، احساس تمایل به خودکشی، ورود به دوره مانیک یا هیپومانیک را تجربه کنید. اگر احساس می کنید باید تغییری در داروهایتان بدهید حتما با پزشک مشورت کنید.

مصرف دارو در بارداری
تعداد زیادی از دارو های اختلال دو قطبی باعث نقص جنین می شود. این دارو ها از طریق شیر مادر هم قابل انتقال هستند. بعضی دارو ها مانند والپروئیک اسید و دی والپروئکس سدیم نباید در طول بارداری مصرف شوند. همچنین داروهای ضد بارداری اثر بعضی از داروهای اختلال دو قطبی را کاهش می دهد.
در این موارد حتما با پزشک مشورت کنید.

روان درمانی
روان درمانی بخش مهم درمان اختلال دو قطبی را به خود اختصاص می دهد و می تواند به صورت فردی، گروهی یا خانوادگی انجام شود.

درمان کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دو قطبی

دارو درمانی: دارو های تجویزی به کودکان و نوجوانان اغلب همان دارو های بزرگسالان است.
آموزش روانی: شناخت علایم اختلال دو قطبی و تمایز آن با رفتار های مربوط به رشد کودک
روان درمانی
پشتیبانی و حمایت

پیشگیری

راه مطمئنی برای پیشگیری از اختلال دو قطبی وجود ندارد، اما می توان با تشخیص به موقع و درمان در مراحل اولیه آن را به خوبی تحت کنترل درآورد.
اگر اختلال دو قطبی در شما تشخیص داده شد با رعایت این نکات می توانید از بد تر شدن علایم اولیه و خفیف جلوگیری کنید.

به علایم هشدار دهنده توجه کنید
از مصرف مواد مخدر، الکل و داروی بدون نسخه پرهیز کنید
دستورالعمل های پزشک را دقیقا اجرا کنید

علائم:

چند نوع اختلال دو قطبی وجود دارد که شامل مانیا، هیپومانیا و افسردگی می شود. نشانه ها باعث تغییرات غیر قابل پیش بینی در رفتار فرد می شوند و تنش و مشکل در زندگی او به وجود می آورند.

اختلال دو قطبی نوع یک: ویژگی اساسی اختلال دو قطبی نوع یک این است که فرد یک دوره شیدایی –دوره مانیا- کامل را تجربه می کند -هر چند ممکن است شیدایی اول بروز کند و بعد دوره هیپومانی یا دوره افسردگی را به دنبال داشته باشد.

شیدایی یا مانیا یک دوره متمایز است که طی آن یک خلق و خوی غیر طبیعی، با نشاط، گسترده یا تحریک پذیر وجود دارد و فرد مداوم افزایش فعالیت دارد و یا انرژی ای دارد که در طول روز پا بر جاست و تقریبا هر روز و به مدت حداقل یک هفته ادامه دارد - یا هر مدت زمانی که نیاز به بستری شدن در بیمارستان باشد. این علایم به همراه حداقل سه نشانه دیگر از شیدایی وجود دارند.
وقوع حمله های شیدایی و افسردگی عمده نباید با اختلال اسکیزوافکتیو، اسکیزوفرنی، اختلال اسکیزوفرنیفرم، اختلال هذیانی یا دیگر طیف های اسکیزوفرنی قابل توجیه باشند.

اختلال دو قطبی نوع دو: اختلال دوقطبی نوع دو به وقوع –یا سابقه- یک یا چند حمله ی افسردگی اساسی و حداقل یک دوره هیپومانی نیاز دارد . علاوه بر این، هرگز دوره کامل شیدایی را به همراه ندارد.

در هر دواختلال دوقطبی نوع یک و دو، فرد می تواند یک دوره خلقی - ابتدا شیدایی یا افسردگی- با ویژگی های مشترک داشته باشد، که در آن یک حمله ی مانیا یا هیپومانی خفیف با علایم اصلی افسردگی وجود دارد، و یا یک حمله ی افسردگی که برخی علایم شیدایی یا هیپومانی را دارد.

اختلال سیکلوتایمی: حداقل دو سال – یا یک سال در کودکان و نوجوانان- علایم زیادی از هیپومانیا و دوره های افسردگی دیده می شود که شدت آن کمتر از افسردگی ماژور است.
اختلالات دیگر: مصرف دارو، الکل یا عارضه ای جسمی مثل بیماری کوشینگ، ام اس یا سکته مغزی باعث بروز اختلال دو قطبی و اختلالات شبیه آن می شود.

اختلال دو قطبی نوع دو خفیف تر از اختلال دو قطبی نوع یک نیست و یک بیماری جداگانه محسوب می شود. حملات مانیک دوقطبی نوع یک می توانند شدید و خطرناک باشند. مبتلایان به دوقطبی نوع دو افسردگی های بلند مدت تری را تجربه می کنند.
اختلال دو قطبی در هر سنی می تواند بروز کند، حتی در دوره نوجوانی یا اوایل دهه بیست. علایم دو قطبی در هر شخص متفاوت است و با گذشت زمان تغییر می کند.

مانیا و هیپومانیا

«مانیا» و «هیپومانیا» دو نوع عارضه متفاوت هستند، اما علایم مشابهی دارند. مانیا از هیپومانیا شدیدتر است و مشکلات جدی تری برای فرد در اجتماع به جود می آورد. مانیا و هیپومانیا سه علامت یا بیشتر از علایم زیر را دارند:

خود بزرگ انگاری
چشم انداز اغراق آمیز مثبت
کاهش قابل توجه نیاز به خواب
بی اشتهایی و کاهش وزن
تکلم سریع، ایده ها ی رویایی، تکانشگری یا نیروی آنی
ایده های جدید با موضوعات زودگذر
تمرکز ضعیف یا به راحتی مختل شونده
افزایش سطح فعالیت
درگیر شدن بیش از معمول در فعالیت های لذت بخش
تصمیمات مالی غلط، هزینه زیاد برای خوشگذرانی
تحریک پذیری بیش از حد، رفتار پرخاشگرانه

دوره افسردگی ماژور

در دوره افسردگی ماژور علایمی دیده می شوند که می توانند فعالیت روزانه را دچار اشکال کنند. حدود پنج علامت یا بیشتر در هر فرد مبتلا دیده می شود:

ناراحتی؛ احساس غم، تهی بودن، ناامیدی یا به آسانی گریه کردن – در کودکان و نوجوانان به صورت تحریک پذیری مشاهده می شود.
کاهش وزن قابل توجه بدون اینکه رژیم غذایی گرفته باشد، افزایش وزن، کاهش یا افزایش اشتها -در کودکان، عدم افزایش وزن آنچنان که انتظار می رود می تواند نشانه ای از افسردگی باشد
احساس غم و اندوه یا ناامیدی
از دست دادن علاقه به فعالیت های لذت بخش یا معمول
بی خوابی یا خواب زیاد
از دست دادن انرژی و بی حالی مداوم
احساس گناه و یا عزت نفس پایین
مشکل در تمرکز
افکار منفی در مورد آینده
صحبت درباره خودکشی یا مرگ یا اقدام به خودکشی

علایم دیگر

علایم دیگر اختلال دو قطبی نوع یک و دو اضطراب، مالیخولیا، روان پریشی یا دیگر علایم هستند. ممکن است دوره های روانی به سرعت تغییر کنند یا در هم آمیخته شوند. علاوه بر این احتمال بروز علایم دو قطبی در طول بارداری یا با تغییر فصل هم وجود دارد.

علایم کودکان و نوجوانان

تشخیص علایم کودکان و نوجوانان کمی مشکل تر است. ممکن است این فراز و فرود های خلقی در کودک طبیعی باشد یا در نتیجه استرس، تروما یا علایم بیماری های دیگر روحی باشد.
شاخص ترین علامت اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان نوسانات شدید خلقی است که با حالت عادی تفاوت دارد.