آنوریسم مغزی (Brain Aneurysm)

آنوریسم مغز به تورم بالونی شکل در یکی از رگ های مغز می گویند. این عارضه شبیه گیلاسی است که از یک ساقه آویزان است.
گاهی اوقات آنوریسم مغزی منجر به نشت یا پارگی رگ می شود و در مغز ایجاد خونریزی می کند -سکته هموراژیک مغزی. اغلب اوقات آنوریسم در فضای بین مغز و بافت نازک پوششی آن می ترکد. این نوع سکته مغزی هموراژیک، سکته هموراژیک زیر عنکبوتیه -ساب آراکنویید- نامیده می شود.
آنوریسمِ پاره شده به سرعت به یک عارضه تهدید کننده زندگی تبدیل می شود و نیازمند درمان فوری پزشکی است.
با این حال بیشتر آنوریسم های مغزی پاره نمی شوند و مشکل جسمی یا نشانه ای ایجاد نمی کنند. این آنوریسم ها اغلب در طول آزمایش هایی که برای عارضه های دیگر می دهید تشخیص داده می شوند.
درمان آنوریسم مغزیِ پاره نشده در بعضی موارد لازم است و می تواند جلوی عارضه های آتی را بگیرد. با پزشک خود در این زمینه صحبت کنید تا اطمینان حاصل کنید بهترین گزینه برای نیازهای شما چیست.

تشخیص:

اگر سردرد ناگهانی، شدید یا سایر علایم احتمالی مربوط به آنوریسم پاره شده را تجربه کرده اید، یک آزمایش یا مجموعه ای از آزمایشات تعیین می کند که آیا در فضای بین مغز و بافت های اطراف خونریزی داشته اید یا احتمالا نوع دیگری از سکته مغزی را تجربه کرده اید.
اگر خونریزی رخ داده باشد، تیم مراقبت های اورژانس تعیین می کند که آیا علت آن آنوریسم پاره شده است یا خیر.
اگر علایم آنوریسم مغز پاره نشده را داشته باشید - مانند درد پشت چشم، تغییر بینایی یا دو بینی – تحت برخی از آزمایشات قرار خواهید گرفت تا آنوریسم در شما بررسی شود.
آزمایش های تشخیصی عبارتند از:
  • سی تی اسکن
  • تست مایع مغزی نخاعی
  • ام آر آی
  • آنژیوگرافی مغزی
 

غربالگری آنوریسم مغزی

معمولا توصیه نمی شود برای بررسی آنوریسم های مغزی پاره نشده از روش های تصویربرداری استفاده شود. با این حال، ممکن است شرایط زیر منجر به انجام تست غربالگری شود:
  • داشتن پدر و مادر یا خواهر و برادری که آنوریسم مغزی داشته اند، به خصوص اگر دو نفر از اقوام درجه اول آنوریسم مغزی داشته باشند.
  • ابتلا به یک اختلال مادرزادی که خطر ابتلا به آنوریسم مغزی را افزایش می دهد.

دلایل:

علل آنوریسم مغزی ناشناخته هستند، اما تعدادی از عوامل، خطر ابتلا به این عارضه را افزایش می دهند.
 

عوامل خطرساز

چندین عامل موجب ضعف دیواره شریان می شوند و خطر آنوریسم مغزی یا پارگی آنوریسم را افزایش می دهند. آنوریسم مغزی در بزرگسالان بیشتر از کودکان و در زنان بیشتر از مردان دیده می شود.
برخی از این عوامل خطرساز در طول زمان ایجاد می شوند و برخی دیگر مادرزادی هستند.
 
عوامل خطرسازی که در طول زمان پیشرفت می کنند
بعضی از انواع آنوریسم در اثر وارد شدن صدمه ای به سر - آنوریسم دایسکتینگ- و یا در اثر بعضی از عفونت های خونی - آنوریسم مایکوتیک- رخ می دهند.
 

عوامل خطرساز مادرزادی

  • اختلالات ارثی بافت همبند: مانند سندرم اهلرز دانلوس که رگ های خونی را تضعیف می کند.
  • بیماری کلیوی پلی کیستیک: یک اختلال ارثی که منجر به تشکیل کیسه های پر از آب در کلیه ها می شود و معمولا فشار خون را افزایش می دهد.
  • تنگی آئورت: آئورت شریان بزرگی است که خون پراکسیژن را از قلب به بدن می رساند.
  • بدشکلی‌های شریانی‌وریدی مغز -AVM مغز: یک اتصال غیرطبیعی بین سرخرگ ها و سیاهرگ های مغز است که جریان خون طبیعی را مختل می کند.
  • سابقه خانوادگی آنوریسم مغزی: به ویژه در اقوام درجه یک، مانند والدین، برادر، خواهر یا فرزند.

مراقبت:

وقتی آنوریسم پاره می شود، پزشکان دست به عمل جراحی و درمان های دارویی می زنند. عمل جراحی به روش های مختلفی انجام می گیرد که از آن جمله می توان به روش های زیر اشاره کرد:
  • عمل جراحی کلیپینگ
  • عمل کویلینگ اندووسکولار
  • انحراف جریان خون
 

درمان های دیگر آنوریسم پاره شده

درمان های دیگر برای آنوریسم های پاره شده مغز با هدف کاهش علایم و مدیریت عوارض صورت می گیرد.
  • داروهای مسکن مانند استامینوفن، برای درمان سردرد تجویز می شود.
  • مسدود کننده های کانال کلسیم: از ورود کلسیم به سلول های دیواره رگ ها جلوگیری می کند. این دارو از تنگ و باریک شدن نامنظم رگ های خونی –وازو اسپام- که یک عارضه پارگی آنوریسم است جلوگیری می کند.
یکی از این داروها نیمودیپین است که منجر به کاهش خطر آسیب های تاخیری مغز می شود.
  • تهمیداتی برای جلوگیری از سکته مغزی ناشی از جریان خون ناکافی: تزریق داخل وریدی دارویی به نام وازوپرسور در این زمینه کمک کننده است که برای غلبه بر مقاومت عروق تنگ شده، فشار خون را افزایش می دهد.
یک روش جایگزین دیگر برای جلوگیری از سکته مغزی، آنژیوپلاستی است.
  • داروهای ضد تشنج: برای درمان تشنج های ناشی از آنوریسم پاره شده از دارو هایی مانند لوتیراستام، فنی تویین، اسید والپروییک استفاده می شود.
  • عمل جراحی شانت: شانت فشار ناشی از مایع مغزی نخاعی -هیدروسفالی- را کاهش می دهد. در این عمل کاتتر را در فضای پر از مایع مغز یا اطراف مغز و نخاع قرار می دهند تا مایع اضافی را خارج کند.
  • درمان توانبخشی: گاهی آسیب مغزی ناشی از خونریزی ساب آراکنویید نیاز به فیزیوتراپی، گفتار درمانی و کار درمانی دارد تا مهارت های از دست رفته دوباره به بیمار بازگردد.
 

درمان آنوریسم مغزی پاره نشده

می توان برای بستن مسیر جریان خون به آنوریسم پاره نشده هم از سه روش جراحی بالا استفاده کرد تا از پارگی آنوریسم در آینده جلوگیری به عمل آید. البته در برخی از آنوریسم های پاره نشده، خطرات به کار گیری این روش ها بیش از فواید آن هاست.
متخصص مغز و اعصاب، با همکاری یک جراح مغز و اعصاب، در تشخیص اینکه آیا این نوع درمان برای شما مفید است یا خیر، به شما مشورت می دهد.
عواملی که در تصمیم گیری برای این درمان نقش موثری دارند به شرح زیرند:
  • اندازه، محل و شکل کلی آنوریسم
  • سن و سلامت عمومی بیمار
  • سابقه خانوادگی پارگی آنوریسم
  • عارضه ای مادرزادی که باعث افزایش خطر پارگی شود
اگر فشار خون بالا دارید، با پزشک خود صحبت کنید تا بیماری را کنترل کنید. در مبتلایان به آنوریسم مغزی، کنترل مناسب فشار خون خطر پارگی را کاهش می دهد.
علاوه بر این، اگر سیگار می کشید، با پزشکتان در مورد روش های ترک سیگار صحبت کنید، زیرا سیگار کشیدن عاملی خطرساز برای تشکیل، رشد و پارگی آنوریسم است.
 

تغییرات سبک زندگی برای کاهش خطر

اگر دچار آنوریسم پاره نشده هستید، با ایجاد این تغییرات در سبک زندگی خود، احتمال پارگی آن را کاهش دهید:
  • سیگار نکشید و از مخدر های تفریحی استفاده نکنید.
  • از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید و ورزش کنید. این دو توصیه به کاهش فشار خون کمک خواهند کرد.

علائم:

آنوریسم پاره شده

سردرد شدید ناگهانی علامت کلیدی آنوریسم پاره شده است. مبتلایان به این سردرد اغلب می گویند این بدترین سردردی است که تا به حال تجربه کرده اند.
علایم و نشانه های آنوریسم پاره شده به شرح زیر است:
 

نشت آنوریسم

در بعضی موارد مقداری خون از آنوریسم نشت می کند. این نشت -خونریزی سنتینل- منجر به سردرد ناگهانی و شدید می شود.
معمولا نشت خون به پارگی شدید منتهی می شود.
 

آنوریسمِ پاره نشده

آنوریسم پاره نشده ممکن است نشانه ای ایجاد نکند، به ویژه اگر کوچک باشد. البته احتمال دارد یک آنوریسم پاره نشده بزرگ روی بافت ها و اعصاب مغز فشار بیاورد و علایم زیر را ایجاد کند:
  • درد در ناحیه بالا و پشت یک چشم
  • گشاد شدن یکی از مردمک ها
  • تغییر در بینایی یا دوبینی
  • بی حسی یک طرف صورت
 

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت بروز سردرد ناگهانی و شدید به سرعت به فوریت های پزشکی مراجعه کنید.
اگر با کسی که از سردرد ناگهانی و شدید یا کاهش سطح هوشیاری یا تشنج رنج می برد مواجه شدید به سرعت با اورژانس تماس بگیرید.
آنوریسم مغزی در اثر نازک شدن دیواره های شریانی ایجاد می شود و اغلب در انشعابات شریانی به وجود می آید، زیرا این بخش ها ضعیف ترند.
اگرچه آنوریسم در هر نقطه از مغز ممکن است بروز کند، اما بروز آن در شریان های پایه مغز شایع تر است.
 

عوارض جانبی

هنگامی که آنوریسم پاره می شود، خونریزی معمولا فقط چند ثانیه طول می کشد. این خونریزی باعث آسیب مستقیم به سلول های اطراف می شود و به آنها صدمه می زند یا آنها را از بین می برد. همچنین فشار داخل جمجمه را بالا می برد.
اگر فشار بیش از حد افزایش یابد، جریان خون و اکسیژن به سمت مغز مختل می شود تا جایی که به کاهش سطح هوشیاری یا حتی مرگ می انجامد.
عوارض جانبی پس از پارگی آنوریسم عبارتند از:
  • خونریزی دوباره: آنوریسمی که دچار پارگی یا نشت شده در معرض خطر خونریزی دوباره است. خونریزی مجدد سبب آسیب بیشتر به سلول های مغزی می شود.
  • وازو اسپاسم: پس از پارگی آنوریسم مغزی، رگ های خونی مغز به طور نامنظم تنگ و باریک -وازو اسپاسم- می شوند. این وضعیت جریان خون را به سمت سلول های مغز کاهش می دهد -سکته مغزی ایسکمیک- و موجب آسیب و از دست رفتن دوباره سلول ها می شود.
  • هیدروسفالی: هنگامی که پارگی آنوریسم منجر به خونریزی در فضای بین مغز و بافت اطراف می شود –خون ریزی هموراژیک ساب آراکنویید- این خون جریان مایع اطراف مغز و نخاع -مایع مغزی نخاعی- را متوقف می کند. این وضعیت باعث می شود تجمع بیش از حد مایع مغزی نخاعی فشار مغز را افزایش دهد و به بافت ها آسیب برساند -هیدروسفالی.
  • هیپوناترمی: خونریزی ساب آراکنویید ناشی از آنوریسم مغزِی پاره شده، تعادل سدیم را در خون برهم می زند. ممکن است این وضعیت به علت آسیب وارده به هیپوتالاموس، ناحیه ای در نزدیکی پایه مغز به وجود آید.
افت میزان سدیم -هیپوناترمی- به تورم سلول های مغزی و آسیب دایمی مغز منجر می شود.