اطلاعات بيماري

برخی از آزمایشاتی که پزشک برای تشخیص بیماری شریان محیطی به آن نیاز دارد، عبارتند از:

• معاینه بدنی
• شاخص پایی بازویی -ABI
• سونوگرافی
• آنژیوگرافی
• آزمایش خون

بیماری شریانی محیطی اغلب ناشی از آترواسکلروز است. در آترواسکلروز، روی دیواره شریان ها رسوبات چربی -پلاک ها- تشکیل می شوند و در نتیجه جریان خون عبوری از شریان ها کاهش می یابد.

اگر چه مشکلات ناشی از آترواسکلروز غالبا به قلب مربوط می شود، اما این بیماری معمولا روی شریان های سراسر بدن هم تاثیر می گذارد. هنگامی که این اتفاق در شریان هایی که به اندام های انتهایی می روند بروز کند، بیماری شریانی محیطی به وجود می آید.

التهاب رگ های خونی، وارد شدن صدمه به اندام های انتهایی، ناهنجاری آناتومی در رباط ها یا عضلات یا قرار گرفتن در معرض اشعه های خطرناک هم ندرتا از جمله عوامل ابتلا به شریان محیطی است.

عواملی که خطر ابتلا به شریان های محیطی را بالا می برند

فاکتورهایی که خطر ابتلا به بیماری شریانی محیطی را افزایش می دهند عبارتند از:

• سیگار کشیدن
• دیابت
• چاقی -شاخص توده بدنی بیش از 30
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• افزایش سن، به ویژه سن بالای 50 سال
• سابقه خانوادگی بیماری عروق محیطی، بیماری قلبی یا سکته مغزی
• سطح بالای هموسیستئین، پروتیینی که به ساخت و نگهداری بافت کمک می کند

افرادی که سیگار می کشند و یا مبتلا به دیابت هستند، بیشترین خطر ابتلا به بیماری شریانی محیطی را دارند، زیرا جریان خون در شریان های آنها کاهش می یابد.

درمان بیماری عروق محیطی دو هدف عمده را دنبال می کند:

1- مدیریت علایم مانند درد پا به منظور از سرگیری فعالیت های بدنی

2- توقف پیشرفت آترواسکلروز در سراسر بدن برای کاهش خطر ابتلا به حمله قلبی و سکته مغزی

با تغییر شیوه زندگی، به خصوص در اوایل دوره بیماری شریان محیطی می توانید به اهدافتان دست یابید. اگر سیگار می کشید، ترک سیگار مهم ترین چیز برای کاهش خطر عوارض بیماری است.

اگر علایم یا نشانه ای از بیماری شریانی محیطی دارید، احتمالا به درمان اضافی نیاز خواهید داشت. پزشک برای جلوگیری از لخته شدن خون، کاهش فشار خون و کلسترول، کنترل درد و سایر علایم دارو تجویز می کند.

داروها

• داروهای کاهنده کلسترول: داروهای کاهنده کلسترول – استاتین-  خطر ابتلا به حمله قلبی و سکته مغزی را کاهش می دهد.

در افراد مبتلا به بیماری شریانی محیطی، هدف کاهش کلسترول LDL -کلسترول بد- به کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر -mg / dL- یا 2.6 میلی مول در لیتر -mmol / L- است. اگر عوامل خطرساز برای حمله قلبی و سکته مغزی، مثلا دیابت یا سیگار کشیدن در شما وجود داشته باشد درمان کلسترول برای مقدار های پایین تر هدفگذاری می شود.

• داروهای فشار خون: اگر فشار خون بالا دارید، پزشک دارو های ویژه ای تجویز می کند.

فشار خون در میلی متر جیوه -mmHg-، دارای دو عدد است. عدد بالا در اندازه گیری فشار سیستولیک و عدد پایین در اندازه گیری فشار دیاستولیک به کار می رود.

فشار خون باید کمتر از 130/80 mmHg باشد. این دستورالعمل برای هر کسی با بیماری عروق کرونر، دیابت یا بیماری مزمن کلیه صدق می کند. دست یابی به 130/80 میلیمتر جیوه هم برای افراد سالم 65 سال به بالا و همینطور 65 سال به پایین به همراه 10 درصد خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی در 10 سال آینده مهم است.

• داروی کنترل قند خون: اگر مبتلا به دیابت باشید، کنترل قند خون –گلوکز- بسیار مهم است. با پزشک خود در مورد هدفگذاری میزان قند خون و چگونگی انجام اقدامات برای دستیابی به اهداف درمانی صحبت کنید.
• داروهای جلوگیری از لخته شدن خون: از آنجا که بیماری شریان محیطی ناشی از کاهش جریان خون در اندام است، می بایست جریان خون را بهبود بخشید.

پزشک معمولا دوز روزانه ای از آسپرین یا داروهای دیگری مانند کلوپیدوگرل را تجویز می کند.

• دارو های تسکین دهنده علایم بیماری شریان محیطی: داروی سیلوستازول، با رقیق نگه داشتن خون و گشاد کردن عروق خونی جریان خون را به اندام ها افزایش می دهد. این دارو به طور خاص برای درمان علایم کلادیکیشن، مانند درد پا، در مبتلایان به بیماری شریان محیطی کمک کننده است. عوارض جانبی شایع این دارو عبارتند از سردرد و اسهال.

یکی از جایگزین ها برای سیلوستازول، پنتوکسیفیلین است. عوارض جانبی این دارو نادر است، اما اثر آن هم به طور کلی کمتر از سیلوستازول است.

آنژیوپلاستی و جراحی

در برخی موارد، آنژیوپلاستی یا جراحی برای درمان بیماری عروق محیطی که موجب کلادیکیشن می شود ضروری است.

• آنژیوپلاستی
• جراحی بای پس
• درمان ترومبولیتیک

برنامه تحت کنترل ورزشی

علاوه بر دارو یا عمل جراحی، پزشک احتمالا یک برنامه ورزشی تحت کنترل را برای افزایش فواصل بدون درد تجویز می کند. ورزش منظم علایم PAD را به طرق مختلفی بهبود می دهد، از جمله اینکه نحوه مصرف اکسیژن در بدن را بهتر می کند.

سبک زندگی و درمان خانگی

بسیاری از افراد از طریق تغییر شیوه زندگی به ویژه ترک سیگار علایم بیماری شریانی محیطی را تحت کنترل در می آورند. برای تثبیت یا بهبود PAD از نکات زیر پیروی کنید:

• سیگار نکشید: سیگار کشیدن باعث تنگ شدن و صدمه به شریان ها می شود و عامل مهمی برای ایجاد و تشدید PAD است.
• ورزش کنید: این  فاکتور جزء کلیدی برنامه درمانی است. موفقیت در درمان PAD اغلب با اندازه گیری دقیق میزان پیاده روی بدون درد صورت می گیرد. ورزش مناسب کمک می کند عضلات به روش موثر تری اکسیژن جذب کنند. پزشک به شما در داشتن یک برنامه ورزشی مناسب کمک می کند. او ممکن است شما را به یک مرکز توانبخشی ورزش ارجاع دهد.
• از رژیم غذایی سالم پیروی کنید: رژیم غذایی قلب سالم و کاهش چربی اشباع به کنترل فشار خون و میزان کلسترول کمک می کند؛ این عوامل در کاهش احتمال بیماری آترواسکلروز هم موثرند.
• از برخی داروهای سرماخوردگی اجتناب کنید: داروهای سرماخوردگی که حاوی سودوافدرین هستند عروق خونی را منقبض می کنند و ممکن است نشانه های PAD را افزایش دهند.

مراقبت دقیق از پا

علاوه بر به کارگیری توصیه های بالا، بهتر است مراقبت خوبی از پاهای خود داشته باشید. افراد مبتلا به بیماری شریان محیطی، به ویژه افرادی که دیابت دارند، در معرض ابتلا به ضایعات زخم و آسیب دیدگی پاها قرار دارند.

گردش خون ضعیف، بهبود بیماری را با تعویق یا توقف همراه می کند و خطر ابتلا به عفونت را بالا می برد. برای مراقبت از پاهای خود به این توصیه  ها توجه کنید:

• روزانه پای خود را بشویید، آنها را به طور کامل خشک کنید و مرطوب کننده بزنید تا از ترک خوردگی هایی که به عفونت منجر شود جلوگیری کنید. بین انگشتان پا را مرطوب کننده نزنید، زیرا احتمال رشد قارچی را بیشتر می کند.
• کفش مناسب و جوراب خشک و کلفت بپوشید.
• هر عفونت قارچی پا، مانند پای ورزشکاران را به سرعت درمان کنید.
• هنگام کوتاه کردن ناخن ها مراقب باشید.
• روزانه بدن خود را بررسی کنید تا سهوا دچار صدمه نشده باشید.
• به یک متخصص پا مراجعه کنید تا بونیون، پینه و میخچه را درمان کند.
• اولین علایم درد و یا آسیب پوست را با پزشک در میان بگذارید.
•  

طب جایگزین

اثر رقیق کننده خون در گیاه جینگو به افراد مبتلا به کلادیکیشن های متناوب اجازه می دهد تا فواصل طولانی را با درد کمتری راه بروند. با این وجود توجه داشته باشید دوز های بالای این داروی گیاهی سبب خونریزی می شود و اگر با داروهای ضد پلاکت، از جمله آسپیرین مصرف شود، معمولا برای افراد مبتلا به PAD خطرناک است.

قبل از مشورت با پزشک خود از جینگو استفاده نکنید.

حمایت و پشتیبانی

بیماری شریان محیطی بیماری خسته کننده ای است، به ویژه هنگامی که تمریناتی که به درمان شما کمک می کنند باعث افزایش درد شوند. با این حال، دلسرد نشوید. با ادامه ورزش، فاصله هایی را که می توانید بدون درد طی کنید بیشتر می شوند.

بلند کردن زیر سر به اندازه 10 تا 15 سانتیمتر هم کار مفیدی است، زیرا نگه داشتن پاها در سطحی پایین تر از قلب معمولا درد را کاهش می دهد.

یکی دیگر از توصیه ها برای کاهش علایم، پرهیز از سرما تا حد ممکن است. اگر نمی توانید از سرما دور باشید اطمینان حاصل کنید که لباس های گرمی پوشیده اید.

پیشگیری از بیماری شریان محیطی

بهترین راه برای جلوگیری از کلادیکیشن، داشتن سبک زندگی سالم است. یعنی:

• اگر سیگاری هستید آن را ترک کنید
• اگر دچار دیابت هستید، قند خون خود را در سطح مطلوب حفظ کنید.
• به طور منظم ورزش کنید. چندین بار در هفته به مدت 30 تا 45 دقیقه به تمرین بپردازید.
• در صورت لزوم سطح کلسترول و فشار خون خود را پایین بیاورید.
• غذاهایی با چربی اشباع کم بخورید.
• وزنتان را در محدوده سالم نگه دارید.

در حالی که بسیاری از افراد مبتلا به بیماری شریان محیطی علایم خفیفی دارند یا بدون علامت هستند، برخی از افراد هم دچار پادرد به هنگام راه رفتن –کلادیکیشن- می شوند.

نشانه های کلادیکیشن عبارتند از درد عضلانی یا گرفتگی عضلات پا یا بازو که با فعالیت بدنی مثل راه رفتن آغاز می شود و بعد از چند دقیقه استراحت از بین می رود. محل درد بستگی به محل انسداد یا تنگی شریان دارد. در این شرایط درد ساق پا از همه شایع تر است.

شدت کلادیکیشن در هر فرد متفاوت است، از ناراحتی خفیف گرفته تا درد های ناتوان کننده. کلادیکیشن شدید راه رفتن یا دیگر فعالیت های بدنی را با دشواری همراه می کند.

علایم و نشانه های بیماری عروق محیطی عبارتند از:

• گرفتگی دردناک در یک یا هر دو مفصل ران، ران یا عضلات ساق پا پس از برخی فعالیت ها مانند راه رفتن یا صعود از پله ها – کلادیکیشن.
• بی حسی یا ضعف پا
• سرد شدن پایین ساق یا بخش انتهایی پا، به ویژه در مقایسه با طرف دیگر
• زخم انگشتان پا، انتهای پا یا ساق پا که بهبود نمی یابد
• تغییر رنگ پاها
• ریزش مو یا کندی رشد مو در ساق و پایین پا
• کندی رشد ناخن های پا
• براق شدن پوست پا
• ضربان ضعیف یا نبود ضربان در ساق و بخش پایینی پا
• اختلال نعوظ در مردان

اگر بیماری شریانی محیطی پیشرفت کند، درد حتی هنگام استراحت و یا دراز کشیدن -درد ایسکمیک در استراحت- هم دیده می شود. این درد گاهی آنقدر شدید است که خواب را مختل می کند. آویزان کردن پاها روی لبه تخت یا راه رفتن در اتاق درد را موقتا از بین می برد.

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر درد پا، بی حسی یا علایم دیگری داشتید، از آن به عنوان بخشی از مشکلات پیری یاد نکنید و به آن بی توجهی نکنید. حتما در این زمینه با پزشک تماس بگیرید.

در موارد زیر حتی اگر علایم شریان محیطی را نداشته باشید بهتر است برای بررسی بیماری به پزشک مراجعه کنید:

• سن بالای 65
• سن بالای 50 و سابقه دیابت یا استعمال سیگار
• سن زیر 50 سال به همراه سابقه دیابت و داشتن عوامل خطرساز بیماری شریان محیطی مثل چاقی و فشار خون بالا

عوارض جانبی شریان محیطی

اگر بیماری شریان محیطی ناشی از ایجاد پلاک در رگ های خونی -آترواسکلروز- باشد، احتمال بروز عوارض زیر در فرد افزایش می یابد:

• ایسکمی اندام حیاتی: این بیماری به صورت زخم های بازی که بهبود نمی یابند، آسیب یا عفونت پا و ساق پا شروع می شود. ایسکمی اندام حیاتی هنگامی رخ می دهد که چنین آسیب ها یا عفونت هایی پیشرفت کرده و باعث مرگ بافتی -گانگرن- شود، گاهی حتی به قطع عضو نیاز است.
• سکته مغزی و حمله قلبی: آترواسکلروز که عاملی برای بیماری عروق محیطی محسوب می شود، محدود به پا نیست. این بیماری موجب می شود پلاک های چربی در شریان ها تجمع پیدا کنند و مزاحم خون رسانی به قلب و مغز شوند.