عروق کرونر (Coronary artery disease)

بیماری عروق کرونر در اثر آسیب دیدن یا معیوب شدن عروق اصلی قلب (عروق کرونر) که وظیفه تامین خون، اکسیژن و مواد مغذی قلب را برعهده دارند بروز پیدا می کند. تجمع رسوبات کلسترول (پلاک) در سرخرگها و التهاب از علل اصلی بیماری عروق کرونر شناخته شده اند.
با جمع شدن رسوبات کلسترول در عروق، آنها تنگ و باریک می شوند و مقدار جریان خون به سمت قلب کاهش می یابد. نهایتا این کاهش جریان خون ممکن است باعث درد قفسه سینه (آنژین قلبی)، تنگی نفس یا بروز سایر علائم بیماری عروق کرونر شود. چنانچه رگ کاملا مسدود شود فرد دچار حمله قلبی خواهد شد.
از آنجا که بیماری عروق کرونر اغلب طی سالیان متمادی شکل می گیرد ممکن است تا زمانیکه یک انسداد عروق مشخص یا حمله قلبی پیدا نکنید، متوجه چنین عارضه ای نگردید. اما راه های زیادی برای پیشگیری از ابتلا به چنین عارضه ای وجود دارد. سبک زندگی سالم بهترین روش پیشگیری از این بیماری است.

تشخیص:

اگر پزشک شما به وجود این بیماری شک داشته باشد، ممکن است آزمایش خون یا برخی از بررسی‌های زیر را درخواست کند:
 
  • نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام(EKG یا EKG)  آزمون فعالیت الکتریکی قلب شما را نشان می‌دهد.
  • تست ورزش یا آزمون استرس: در زمان این آزمون از شما خواسته می‌شود، در حالی‌که نوار قلب از شما گرفته می‌شود، روی یک نوار نقاله (تردمیل) راه بروید. در زمان فعالیت بدنی، کار قلب افزایش یافته و نیاز این عضو به خون بیشتر می‌شود. این آزمون به پزشکان کمک می‌کند تا از رسیدن خون کافی به قلب در زمان فعالیت مطمئن شوند. در صورتی‌که به هر علت شما توانایی راه رفتن یا دویدن را نداشته باشید، از برخی داروها برای شبیه‌سازی حالت ورزش و بالا بردن ضربان قلب کمک گرفته می‌شود.
  • اکوکاردیوگرافی: در این روش از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از قلب در زمان تپیدن استفاده می‌شود.
  • آنژیوگرافی عروق کرونر یا کاتتریزاسیون قلبی: در این آزمون پزشکان لوله باریک توخالی‌ای را از طریق رگ‌های بزرگ ران یا بازو به سمت قلب رانده و پس از وارد شدن کاتتر به قلب، ماده‌ای که در برابر اشعه ایکس کدر دیده شده و اصطلاحا ماده حاجب نامیده می‌شود، درون قلب و رگ‌های کرونر ریخته می‌شود. با عکس‌برداری با اشعه ایکس تصویر عروق کرونر مشخص شده و هرگونه تنگی یا انسداد در مسیر آنها مشخص می‌شود
  • توموگرافی کامپیوتری قلب (معروف به سی تی اسکن قلب) تصاویر دقیقی از قلب و رگ های خونی آن ارائه میکند. یک کامپیوتر، این تصاویر را به تصویر 3 بعدی از قلب تبدیل میکند. سی تی اسکن قلبی می تواند در به دنبال گشتن پلاک و یا کلسیم ایجاد شده در عروق کرونر، مشکلات دریچه قلب و انواع دیگری از بیماری قلبی مورد استفاده قرار بگیرد.

دلایل:

بیماری عروق کرونر در اثر آسیب لایه داخلی عروق کرونر و گاه از دوران کودکی اتفاق می افتد. این آسیب به علل زیادی بروز می کند، از جمله:
 

عوامل خطر

عواملی که خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر را افزایش می دهد:
  • سن: با افزایش سن شانس ابتلا زیادتر می شود
  • جنسیت: مردان بیش از زنان در خطر ابتلا هستند. با این حال پس از یائسگی زنان نیز با خطر بالای ابتلا روبرو هستند.
  • سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی بخصوص اگر فرد مبتلا رابطه نزدیک تری با شما داشته باشد. اگر پدر یا برادر شما پیش از 55 سالگی و مادر یا خواهر شما پیش از 65 سالگی به این بیماری مبتلا شده اند شانس شما بیشتر می شود.
  • فشار خون بالا
  • سطوح بالای کلسترول خون
  • دیابت
  • چاقی یا اضافه وزن
  • عدم فعالیت فیزیکی
  • استرس بالا
عوامل خطر اغلب گروهی اتفاق می افتند و ممکن است یکی از آنها دیگری را بسازد مثلا چاقی منجر به دیابت نوع دو و فشار خون بالا می شود. وقتی عوامل با هم جمع شوند عوامل خطر خاص شانس ابتلای شما به عروق کرونر را حتی بالاتر نیز می برد. مثلا سندرم متابولیک (مجموعه ای از بیماریها که شامل فشار خون بالا، تری گلیسیرید بالا، سطوح انسولین بالا و چربی اضافه دور کمر) شانس ابتلا به بیماری عروق کرونر را افزایش می دهد.
گاهی بیماری عروق کرونر بدون هیچ عامل خطر کلاسیکی اتفاق می افتد. محققان در حال مطالعه روی این عوامل هستند، از جکله:
  • آپنه خواب
  • پروتئین واکنش-C با حساسیت بالا
  • تری گلیسیرید بالا
  • هوموسیستئین

مراقبت:

درمان‌های اصلی این بیماری عبارتند از:
 

تغییر شیوه زندگی

کارهایی هستند که با انجام آنها می‌توانید، خطر بروز سکته قلبی و مرگ را در اثر این بیماری به طرز چشمگیری کاهش دهید. اگر سیگار می‌کشید، آن‌را ترک کنید. به فراوانی میوه و سبزیجات و لبنیات کم‌چرب مصرف کنید، اما گوشت یا غذاهای چرب را کمتر استفاده کنید. پیاده‌روی کنید یا در اغلب روزهای هفته به نوعی فعالیت ورزشی بپردازید. در صورتی‌که چاق هستید یا اضافه‌وزن دارید، کاهش وزن خطر سکته قلبی را در شما کاهش خواهد داد.
 

درمان دارویی

داروها در درمان بیماری عروق کرونر از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. برخی داروها می‌توانند، خطر سکته قلبی را در شما کاهش داده و بر طول عمر شما بیفزایند، اما به شرطی که آنها را به صورت منظم و مطابق دستور پزشک خود مصرف کنید. داروهایی که ممکن است پزشکتان برای شما تجویز کند، عبارتند از: داروهایی که اصطلاحا «استاتین» نامیده می‌شوند و کلسترول خون را پایین می آورند، داروهای پایین آورنده فشار خون، آسپیرین یا سایر داروهایی که از تشکیل لخته درون رگ‌ها پیشگیری می‌کنند، داروهایی برای درمان بیماری قند. ممکن است برای کسانی که به دلیل ابتلا به بیماری عروق کرونر دچار درد قفسه‌سینه می‌شوند (به این نوع درد اصطلاحا آنژین صدری نیز گفته می‌شود) داروهایی برای متوقف ساختن درد تجویز شود. این دسته داروها ممکن است، شامل نیترات‌ها یا مسدودکننده‌های گیرنده بتا و ... باشند.
 

جراحی و اقدامات درمانی تهاجمی

ممکن است برخی بیماران دچار بیماری عروق کرونر نیاز به اقدامات درمانی تهاجمی‌تری مانند آنژیوپلاستی یا جراحی بای‌پس داشته باشند.
  • آنژیوپلاستی که ممکن است با قرار دادن فنر درون رگ برای باز نگه‌داشتن آن همراه باشد، فرآیندی است که در طی آن مانند آنژیوگرافی لوله توخالی باریکی که انتهای آن مانند یک بادکنک قابلیت اتساع دارد، از طریق رگ‌های بزرگ بازو یا ران به سمت قلب و سرخرگ تنگ یا مسدود آن رانده می‌شود. با ر سیدن لوله به محل تنگی پزشک با باد کردن بالون انتهای کاتتر، انسداد موجود را برطرف می‌کند. در بیشتر اوقات فنر فلزی کوچکی که اصطلاحا استنت نامیده می‌شود نیز در محل تنگی قرار داده می‌شود تا از باز ماندن سرخرگ اطمینان بیشتری حاصل شود.
  • عمل جراحی بای پس عروق کرونر یا CABG: طی این جراحی پزشکان قطعه‌ای را از یکی از رگ‌های بزرگ اندام‌های دیگر بیمار مانند ورید ساق پا برداشته و به بالا و پایین محل انسداد سرخرگ کرونر پیوند می‌زنند. بدین ترتیب خون، به جای عبور از محل تنگی به راحتی از طریق مسیر جدید ایجاد شده جریان یافته و ماهیچه‌های قلب را سیراب می‌کنند.

در صورتی‌که پزشک شما انجام آنژیوپلاستی یا جراحی بای‌پس را توصیه کرد، پرسش‌های زیر را با وی در میان گذارید:
انجام این فرایندها چه نفعی برای من خواهد داشت؟ آیا بر طول عمر من خواهد افزود؟ آیا با این کار احتمال سکته قلبی در من کمتر خواهد شد؟ آیا بعد از انجام این کار حال من بهتر خواهد شد؟ آیا انجام این فرایندها خطری هم دارد؟ اگر این کارها را انجام ندهم، چه اتفاقی برای من خواهد افتاد؟

علائم:

چنانچه عروق کرونر تنگ و باریک شوند نمی توانند خون سرشار از اکسیژن را به اندازه کافی قلب برسانند بخصوص وقتی که نفس کشیدن سخت است مثلا حین ورزش کردن. در ابتدا ممکن است هیچ علامتی مشاهده نشود اما با ادامه تجمع پلاک در عروق کرونر، علائم بیماری عروق کرونر ظاهر می شود. این علائم شامل موارد زیر می شود:
  • درد قفسه سینه (آنژین قلبی): ممکن است در قفسه سینه احساس فشار یا تنگی کنید، مثل اینکه کسی روی قفسه سینه تان ایستاده است. این درد، که با نام آنژین قلبی شناخته می شود معمولا در وسط یا سمت چپ قفسه سینه احساس می شود. آنژین معمولا با استرس های فیزیکی یا شیمیایی تحریک می شود. درد معمولا پس از چند دقیقه و با توقف فعالیت استرس زا از بین می رود. در برخی افراد، بخصوص زنان، این درد ممکن است زودگذر یا تیز باشد و در گردن، بازوها یا پشت احساس شود.
  • تنگی نفس: اگر قلب نتواند خون کافی به اعضای بدن برساند ممکن است تنگی نفس یا خستگی شدید در اثر فعالیت پیدا کنید.
  • حمله قلبی: عروق کرونری کاملا مسدود  ممکن است باعث حمله قلبی شود. علائم کلاسیک حمله قلبی شامل فشار خرد کننده در قفسه سینه و درد شانه یا بازوها، گاه همراه با تنگی نفس و تعریق است.
مردان نسبت به زنان با احتمال بیشتری علائم کمتر تیپیک حمله قلبی را تجربه می کنند؛ مثل درد گردن یا فک. گاهی حمله قلبی بدون هیچ گونه علامت آشکاری اتفاق می افتد.
 

عوارض بیماری عروق کرونر