اطلاعات بيماري

بیماری التهابی روده (Inflammatory bowel disease)

بیماری التهابی روده یا IBD به التهابات مزمن همه یا بخشی از دستگاه گوارش گویند. این بیماری عمدتا به صورت بیماری کرون و کولیت اولسراتیو ظاهر می شود. هر دو این بیماری ها با اسهال شدید، درد، خستگی و کاهش وزن همراهند. IBD می تواند فرد را از انجام فعالیت های روزانه ناتوان کرده و گاهی تهدید کننده زندگی او باشد.
کولیت اولسراتیو یک بیماری التهابی روده است که منجر به التهابات طولانی مدت و ظهور زخم هایی روی جدار داخلی روده بزرگ (کولن) و مقعد می شود.
بیماری کرون یک بیماری التهابی روده است که منجر به التهابات جدار داخلی دستگاه گوارش می شود. در بیماری کرون، التهابات در بافت های درگیر، عمیقا انتشار می یابند. التهابات بخش های مختلفی از دستگاه گوارش، مثل روده بزرگ، کوچک و یا هردو را تحت تاثیر قرار می دهد.
کولیت کلاژنی و کولیت لنفوسیتیک نیز از جمله بیماری های التهابی روده هستند، اما معمولا جدا از دسته بندی های کلاسیک بیماری التهابی روده درنظر گرفته می شوند.

تشخیص:

احتمالا پزشک با رد دیگر بیماریهای محتملی که چنین نشانه هایی به همراه دارند، مثل کولیت ایسکمیک، عفونت، سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، دیورتیکولیت و سرطان کولن، بیماری التهابی روده را تشخیص می دهد. پزشک از مجموعه ای از آزمایشات تشخیصی استفاده می کند. برای کمک به تشخیص IBD ممکن است شما یک یا چند آزمایش زیر را انجام دهید:

آزمایش عفونت یا کم خونی
آزمایش خون پنهان در مدفوع

انواع آندوسکوپی

کلونوسکوپی
سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر
آندوسکوپی فوقانی
کپسول آندوسکوپی
آندوسکوپی دو بالونه

عکسبرداری ها

عکسبرداری اشعه ایکس
سی تی اسکن
ام آر آی
عکسبرداری از روده کوچک

دلایل:

دلیل اصلی بیماری التهابی روده ناشناخته است. در گذشته به رژیم غذایی و استرس به عنوان عاملین این بیماری مشکوک بودند. اما امروزه پزشکان می دانند این عوامل تنها باعث تشدید بیماری می شوند و علت اصلی آن محسوب نمی شوند.
یکی از عوامل محتمل این بیماری عملکرد نادرست سیستم ایمنی است. وقتی سیستم ایمنی سعی در مبارزه با یک ویروس یا باکتری مهاجم می کند، یک پاسخ ناهنجار از سوی سیستم ایمنی موجب حمله آن به سلول های دستگاه گوارش می شود. به نظر می رسد توارث نیز نقش مهمی در ابتلای اشخاصی دارد که در اعضای خانواده خود چنین بیماری دارند. با این وجود بیشتر افراد مبتلا به بیماری کرون دارای هیچ سابقه خانوادگی نیستند.

عوامل خطرساز

سن: بیشتر افراد قبل از 30 سالگی مبتلا به این بیماری می شوند اما برخی از افراد نیز بعد از 50 یا 60 سالگی نشانه های بیماری را بروز می دهند.
نژاد و قومیت: با این که سفید پوست ها بیشتر از همه در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند، اما IBD در تمام نژاد ها احتمال بروز دارد. اگر از یهودیان اروپای شرقی (اشکنازی) باشید خطر ابتلای شما بیشتر از بقیه است.
سابقه خانوادگی: اگر یکی از خویشاوندان نزدیک شما مثل والدین، خواهر و برادر یا فرزندتان دچار بیماری کرون باشند، احتمال ابتلای شما بالاتر می رود.
سیگار کشیدن: این عامل مهمترین عامل قابل کنترل بیماری کرون است. البته ممکن است سیگار کشیدن تا حدی فرد را از ابتلا به کولیت اولسراتیو محافظت کند. اما مزایای عمومی سیگار نکشیدن بر اهمیت ترک آن تاکید می کند.
مصرف ایزوترتینوئین: ایزوترتینوئین دارویی است که گاهی برای بهبودی آکنه یا آکنه کیستیک اسکار مصرف می شوند. در برخی از مطالعات نشان داده شده است که مصرف این دارو احتمال ابتلا به IBD را افزایش می دهد، اما هنوز ارتباط دقیقی بین مصرف این دارو و ابتلا به IBD مشخص نشده است.
دارو های ضد التهابی غیر استروئیدی: این دارو ها شامل ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم، دیکلوفناک سدیم و بعضی دارو های دیگر می شوند. ممکن است این دارو ها احتمال ابتلا به IBD را بالا ببرند و یا اینکه در افرادی که مبتلا به آن هستند وخامت بیماری را افزایش دهند.
محل زندگی: اگر در منطقه شهری یا صنعتی زندگی می کنید، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری التهابی روده قرار دارید. این موضوع نشان می دهد که عوامل محیطی مثل رژیم غذایی پرچرب و غذاهای صنعتی نقش مهمی در بیماری کرون دارند. افرادی که در اقلیم های شمالی زندگی می کنند نیز بیشتر در معرض خطر قرار دارند.

مراقبت:

در درمان بیماری التهابی روده هدف، کاهش التهاباتی است که علائم و نشانه ها را تشدید می کنند. در حالت ایده آل نه تنها علائم تخفیف پیدا می کند بلکه دوره های خاموشی بیماری نیز طولانی مدت خواهند شد. همچنین عوارض ناشی از بیماری نیز کاهش پیدا می کند. درمان بیماری التهابی روده شامل دارو درمانی و جراحی می شود. در حال حاضر درمانی برای بیماری کرون وجود ندارد. پزشکان یکی از دو روش افزاینده یا کاهنده را برای درمان به کار می گیرند. در روش افزاینده ابتدا از داروهای ضعیفتر استفاده می شود و در رویکرد کاهنده در همان مراحل اولیه بیماری از دارو های قوی بهره گرفته می شود.

دارو های ضد التهابی

اولین قدم در درمان بیماری های التهابی روده مصرف ضد التهاب هاست:

آمینوسالیسیلات ها: برای تخفیف علائم کولیت اولسراتیو و در بیماری کرون اگر کولون درگیر شده باشد، سولفاسالازین موثر خواهد بود. از جمله آمینوسالیسیلات های 5 می توان مزالامین، بالسالازید و اولسالازین را نام برد.
کورتیکو استروئیدها: این داروها از جمله پردنیزون و هیدروکورتیزون در کولیت های اولسراتیو شدید تا متوسط و در بیماری های کرونی که به بقیه درمان ها پاسخ نداده اند تجویز می شوند. اما نباید عوارض جانبی زیاد آن ها را نادیده گرفت. توجه داشته باشید که این دارو ها نباید بلند مدت مصرف شوند.

سرکوبگر های سیستم ایمنی

این داروها نیز موجب کاهش التهابات می شوند، اما به جای درمانِ مستقیم، التهابات سیستم ایمنی را هدف قرار می دهند. در واقع آنها واکنش های ایمنی را که موجب ترشح مواد شیمیایی التهاب آور در جداره روده می شوند را سرکوب می کنند. در برخی افراد مصرف مجموعه ای از این داروها موثرتر از مصرف تنها یک نوع آن است. سرکوبگر های سیستم ایمنی عبارتند از:

آزاتیوپرین و مرکاپتوپورین
سیکلوسپورین
اینفلکسیماب و ادالیموماب و گولیموماب
متوترکسات
ناتالیزوماب و ودولیزوماب
اوستکناماب

آنتی بیوتیک ها

مبتلایان به کولیت اولسراتیو که دچار تب می شوند می بایست آنتی بیوتیک مصرف کنند تا عفونت در آن ها کنترل یا از آن جلوگیری شود. آنتی بیوتیک ها می توانند میزان ترشحات ناشی از فیستول را کاهش داده و گاهی اوقات می توانند فیستول و آبسه را در مبتلایان به بیماری کرون از بین ببرند. بعضی از پژوهش ها نشان داده اند آنتی بیوتیک ها باکتری های مضر روده را کاهش داده و سیستم ایمنی آن را سرکوب می کنند. آنتی بیوتیک ها به همراه بقیه داروها یا زمانی تجویز می شوند که نگرانی از بروز عفونت وجود داشته باشد، مثلا در بیماری کرون پری آنال. با این وجود شواهد دقیقی مبنی بر تاثیر آنتی بیوتیک ها روی بیماری کرون در دست نیست.
آنتی بیوتیک هایی که معمولا تجویز می شوند به قرار زیرند:

مترونیدازول
سیپروفلوکساسین

دارو های دیگر

علاوه بر کنترل التهابات، بعضی از داروها به کاهش علائم و نشانه ها کمک می کند. اما قبل از مصرف داروهای بدون نیاز به نسخه، حتما با پزشک مشورت کنید. با توجه به شدت بیماری کرون، پزشک یک یا چند داروی زیر را پیشنهاد خواهد کرد:

ضد اسهال
مسکن
مکمل آهن
ویتامین ب12 تزریقی
مکمل های کلسیم و ویتامین دی

نوتریشن تراپی

ممکن است پزشک برای درمان بیماری کرون رژیم خاصی را تجویز نماید که در آن از لوله غذا یا تزریق وریدی بهره می گیرند. این روش به روده استراحت می دهد و مواد مغذی بدن را در سطح نرمال نگه می دارد. استراحت روده برای مدت کوتاهی التهاب را کم می کند.

عمل جراحی

اگر روش های درمانی بالا موثر واقع نشد پزشک برای درمان بیماری کرون و کولیت اولسراتیو، از عمل جراحی استفاده می کند.

سبک زندگی و مراقبت های خانگی

گاهی اوقات تصور می کنید هیچ چیز نمی تواند به شما در بهبود بیماری تان کمک کند اما تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی می تواند در کنترل نشانه ها و طولانی تر شدن دوره های خاموشی کمک شایانی کند.

رژیم غذایی

شواهد دقیقی مبنی بر اینکه بعضی از غذاها در بروز التهاب موثرند، در دست نیست. اما برخی از خوردنی ها و نوشیدنی ها در تشدید این علائم خصوصا در دوران فعال بودن بیماری، نقش ویژه ای دارند.
بهتر است غذاهایی را که میل می کنید یادداشت کنید. اگر خوردن هر کدام از آنها به تشدید بیماری کمک کرد، آن را حذف کنید. در زیر پیشنهاداتی برای اتخاذ رژیم غذایی مناسب آورده شده است:

لبنیات کمتری مصرف کنید
غذا های کم چرب مصرف کنید
فیبر را کاهش دهید: غلات، میوه ها و سبزیجات علائم بیماری التهابی روده را شدید تر می کند، مخصوصا اگر دچار تنگی روده شده باشید. اگر فیبر بیماری را تشدید می کند، مصرف آن را محدود کنید یا به صورت پخته یا بخار پز استفاده کنید. معمولا خانواده کلم مثل بروکلی، گل کلم و همینطور مغز ها و دانه ها، ذرت و پاپ کورن مشکل ساز تر هستند. اگر دچار تنگی روده باشید ممکن است پزشک از شما بخواهد فیبر مصرفی را کاهش دهید.
غذاهای پر ادویه، الکل و کافئین را ترک کنید

توصیه های غذایی

وعده های غذایی خود را کوچک کنید
مایعات فراوان بنوشید: مصرف الکل، نوشیدنی های گازدار و کافئین دار بیماری را تشدید می کند.
از مولتی ویتامین ها بهره بگیرید
با یک متخصص تغذیه مشورت کنید

سیگار کشیدن

سیگار خطر ابتلا به بیماری کرون را افزایش می دهد و اگر به آن مبتلا باشید آن را تشدید می کند. مبتلایان به بیماری التهابی روده که سیگار می کشند احتمالا با عود بیماری و یا نیاز به تجدید عمل جراحی مواجهند.
با وجود اینکه ممکن است سیگار به پیشگیری از کولیت اولسراتیو کمک کند، اما مضرات آن بر مزایایش می چربد و ترک سیگار سلامت عمومی بدن را افزایش می دهد. پزشکان برای درمان کولیت اولسراتیو از چسب های نیکوتین استفاده کردند اما نتایج آن رضایت بخش نبود.

استرس

ارتباط استرس با بیماری کرون از آن دسته موضوعات بحث برانگیز است. اما بسیاری از مبتلایان به بیماری کرون گفته اند در زمان های پر استرس بیماری شان فعال می شود. اگر در کنترل استرس مشکل دارید از روش های زیر بهره بگیرید:

ورزش
بیوفیدبک
ورزش های منظم تنفسی و ریلکسیشن

طب جایگزین

بیشتر افرادی که مبتلا به اختلالات گوارشی هستند از درمانهای مکمل و جایگزین بهره می برند، البته تاثیر و سلامت آن ها در مطالعات کمی مشاهده شده است
مکمل های گیاهی و مغذی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تایید نشده اند. سازندگان این مکمل ها ادعا می کنند که این داروها ایمن و موثرند و نیازی به تایید ندارند. اما حتی مکمل های گیاهی و طبیعی نیز می توانند اثرات جانبی داشته باشند و باعث تداخلات دارویی خطرناکی شوند. پس بهتر است پیش از مصرف هرنوع مکملی با پزشک خود مشورت کنید.

محصولات پروبیوتیک: نتایج مطالعات صورت گرفته در این زمینه مختلف است. اما بطور کلی فوایدی مشاهده نشده است.
روغن ماهی: مطالعات صورت گرفته روی تاثیر روغن ماهی بر بیماری کرون، فوایدی را نشان نداده است.
آلوئه ورا: ژل آلوئه ورا روی مبتلایان به کولیت اولسراتیو تاثیر ضد التهابی دارد اما موجب اسهال نیز می شود.
زردچوبه: کورکومین، ماده ای است که در زردچوبه یافت می شود و به طور مختصر در آزمایش های بالینی استاندارد اثرات درمانی آن روی کولیت اولسراتیو مشاهده شده است. اما همچنان به مشاهدات بیشتری در این زمینه نیاز است.
طب سوزنی: در این روش با فرو کردن سوزن در پوست مسکن های طبیعی بدن را به ترشح وادار می کنند. تنها یک آزمایش بالینی نتایج مثبت آن را در درمان کولیت اولسراتیو نشان داده است.
پریبیوتیک ها: برعکس پروبیوتیک ها که دارای باکتری های مفید زنده هستند، پریبیوتیک ها ترکیبات طبیعی هستند که در گیاهان یافت می شوند مثل آرتیشو که به تقویت باکتریهای روده کمک می کند. مطالعات نتایج مثبتی از پریبیوتیک ها در بیماران کرون نشان نداده است.

علائم:

علائم و نشانه های بیماری التهابی روده با توجه به شدت التهابات و محل درگیرِ بیماری، متفاوت است. علائم ممکن است خفیف تا شدید باشند. ممکن است بیماری فرد در دوره های زمانی خاصی فعال و در زمان های دیگر خاموش باشد.
علائم و نشانه هایی که در بیماری کرون و کولیت اولسراتیو دیده می شوند به قرار زیر است:

اسهال: اسهال مشکل شایع بیماران مبتلا به IBD است.
تب و خستگی: بیشتر افراد مبتلا به این بیماری دچار تب درجه پایین هستند. همچنین ممکن است احساس خستگی و کم انرژی بودن بکنند.
کرامپ و درد های شکمی: زخم و التهاب روی حرکت طبیعی محتویات دستگاه گوارشی تاثیر گذاشته و موجب درد و گرفتگی عضلات شکمی می شود. حتی ممکن است فرد دچار استفراغ و حالت تهوع شود.
خون در مدفوع: ممکن است متوجه رنگ روشن خون روی کاسه دستشویی یا رنگ تیره خون در مدفوع خود شوید، حتی احتمالا خونریزی هایی داشته اید که آن ها را ندیده اید (خونریزی پنهان)
کاهش اشتها: درد و کرامپ شکمی و التهابات می توانند روی اشتهای فرد تاثیر گذار باشد.
کاهش وزن ناخواسته: ممکن است فرد دچار کاهش وزن و یا حتی سوء تغذیه شود، زیرا نمی تواند به درستی غذا را هضم و جذب نماید.

انواع کولیت اولسراتیو

کولیت اولسراتیو با توجه به محلِ درگیرِ التهاب و شدت علائم به چند گروه زیر دسته بندی می شود:

پروکتیت اولسراتیو: التهاب، محدود به ناحیه نزدیک به مقعد (رکتوم) می شود و ممکن است تنها نشانه آن خونریزی مقعد باشد. این نوع از کولیت اولسراتیو خفیف ترین نوع آن است.
پروکتوسیگموئید: التهاب، رکتوم و کولون سیگموئید (انتهای پایینی کولن) را درگیر می کند. علائم و نشانه های آن اسهال خونی، درد و کرامپ های شکمی و ناتوانی در دفع مدفوع علی رغم میل به دفع آن (تنسموس) می باشد.
کولیت سمت چپ: التهابات از رکتوم فراتر رفته و کولون سیگموئید و کولن پایین رونده را درگیر می کند. علائم آن شامل اسهال خونی، کرامپ و درد شکم در سمت چپ بدن و کاهش وزن ناخواسته می شود.
پانکولیت: این نوع کولیت اغلب تمام کولن را در بر می گیرد و منجر به حمله های اسهال خونی که احتمالا شدیدند، درد و کرامپ شکم، خستگی و کاهش وزن قابل توجه می شود.
کولیت اولسراتیو حاد شدید: این نوع کولیت در گذشته کولیت فولمینانت نامیده می شد. این نوع نادرِ کولیت تمام کولن را در بر می گیرد و موجب درد شدید، اسهال های شدید، خونریزی، تب و ناتوانی در خوردن غذا می شود.

التهاب ناشی از بیماری کرون در افراد مختلف نواحی مختلفی از دستگاه گوارش را درگیر می کند. شایع ترین بخش های درگیر بیماری کرون قسمت انتهایی روده کوچک (ایلئوم) و کولن است. ممکن است التهاب به دیواره روده محدود شود و التهاب یا زخم و یا هردو باعث تنگی روده گردد (فیبرواستنوزیس)، یا اینکه منجر به ایجاد کانال در دیواره روده شوند (فیستول). این تنگی می تواند انسداد روده (آبستراکسیون) نیز ایجاد کند. آبستراکسیون، استنوزیس و فیستول با کولیت اولسراتیو ارتباطی ندارند.
اگر در اجابت مزاج خود تغییرات ماندگار احساس کردید یا اگر هر کدام از علائم بیماری التهابی روده را داشتید به پزشک مراجعه کنید. گرچه بیماری التهابی روده معمولا کشنده نیست اما بیماری شدیدی است که در برخی موارد، عوارض ناشی از آن زندگی فرد را تهدید می کند.

عوارض

ممکن است بیماری کرون به یک یا چند عارضه زیر منجر شود:

التهاب: ممکن است التهابات محدود به جداره روده باشد و منجر به اسهال و خونریزی شود. همچنین ممکن است موجب زخم و تنگ شدگی (استنوز) و یا انتشار التهاب در طول جداره روده شود (فیستول).
انسداد روده: بیماری کرون روی ضخامت کلی جدار روده تاثیر می گذارد. با گذشت زمان بخش هایی از روده ضخیم و بخش هایی از آن نازک می شود، این امر باعث مسدود شدن راه محتویات گوارشی خواهد شد و ممکن است برای خارج کردن بخشی از روده که درگیر بیماری است، نیاز به عمل جراحی باشد.
زخم ها (اولسر): التهابات مزمن ممکن است منجر به ایجاد زخم های باز (اولسر) در هر نقطه از دستگاه گوارشی از جمله دهان، مقعد و یا ناحیه تناسلی (پرینه) شود.
فیستول ها: گاهی اوقات زخم ها (اولسر) تمام جدار روده را می پوشانند و ایجاد فیستول می کنند. به یک ارتباط نادرست بین بخش های مختلف بدن فیستول گویند. این ارتباط می تواند بین روده و پوست یا بین روده و اندام های دیگر برقرار شود. فیستول هایی که اطراف مقعد (پری آنال) ایجاد می شوند از جمله شایع ترین فیستول ها هستند.

وقتی فیستول در شکم ایجاد می شود، ممکن است غذا از نواحی از روده که برای جذب ضروری هستند عبور نکند. فیستول ها ممکن است بین لوپ های روده، داخل مثانه یا واژن و یا در پوست ایجاد شوند و موجب شوند محتویات روده به روی پوست ترشح کند.
در برخی موارد ممکن است فیستول به شکل آبسه درآمده و عفونی شود و اگر تحت درمان قرار نگیرد می تواند کشنده باشد.

شقاق مقعد: شقاق یا فیشر مقعد، پارگی کوچکی در بافت پوشاننده مقعد یا پوست اطراف آن است که می تواند منجر به عفونت شود. این عارضه اغلب با دفع دردناک همراه است و ممکن است منجر به فیستول پری آنال شود.
سوء تغذیه: اسهال، شکم درد و کرامپ های شکمی خوردن غذا را با زحمت همراه می کنند و جذب مواد غذایی کافی برای تغذیه بدن را با مشکل همراه می سازند. کم خونی ناشی از کمبود آهن یا کمبود ویتامین ب 12 نیز از عوارض شایع این بیماری است.
سرطان کولون: بیماری کرون با درگیر نمودن کولون، خطر ابتلا به سرطان کولون را افزایش می دهد. افرادی که مبتلا به بیماری کرون نیستند می بایست از شروع 50 سالگی، هر 10 سال یک بار برای پیشگیری از سرطان کولن تحت مشاهدات غربالگری قرار گرفته و کلونوسکوپی انجام دهند. با این وجود با توجه به اینکه چه مدت و یا چقدر درگیر بیماری هستید ممکن است نیاز داشته باشید هر یک یا دو سال یکبار کلونوسکوپی انجام دهید. درباره اینکه چند وقت یک بار باید کلونوسکوپی کنید از پزشک خود سوال کنید.
مشکلات دیگر: بیماری کرون می تواند موجب بروز عارضه های دیگری در بخش های دیگر بدن شود. از جمله این عوارض می توان به التهاب چشم، پوست و مفاصل، کم خونی، پوکی استخوان، و التهاب کبد و مجاری صفراوی و تاخیر در رشد اندام های جنسی در کودکان اشاره نمود.
خطر مصرف داروها: داروهای مخصوص بیماری کرون که موجب توقف عملکرد سیستم ایمنی می شوند، با احتمال کم سرطان های لنفوم و پوست همراهند. این دارو ها همچنین احتمال عفونت را بالا می برند.

کورتیکو استروئید ها با احتمال پوکی استخوان، شکستگی استخوان، آب مروارید، آب سیاه، دیابت و فشار خون بالا همراه است. قبل از مصرف دارو ها با پزشک خود در مورد فواید و مضرات آن صحبت کنید.

عوارض محتمل کولیت اولسراتیو به قرار زیر است:

خونریزی شدید
ایجاد سوراخی درکولن
کم آبی شدید
بیماری کبد (به ندرت)
کاهش ذخایر استخوانی (پوکی استخوان)
التهاب پوست، مفاصل و چشم
ایجاد زخم در پوشش داخلی دهان
افزایش احتمال سرطان کولن
تورم سریع کولن (مگاکولون سمی)
افزایش احتمال تشکیل لخته خون در سیاهرگ و سرخرگ