بیماری عروق محیطی (Peripheral vascular disease)

بیماری عروق محیطی نوعی اختلال گردش خونی پیش رونده و کند است که به علت تنگ شدن، مسدود شدن یا اسپاسم عروق خونی ایجاد می شود.
بیماری عروق محیطی ممکن است هریک از عروق خونی بدن بجز قلب را درگیر کند؛ مثل سرخرگ ها، سیاهرگ ها یا عروق لنفاوی. اندام هایی که با این عروق تغذیه می شوند مثل مغز و پاها ممکن است برای عملکرد مناسب خود، خون کافی دریافت نکنند. با اینحال، پاها شایع ترین اندام ها در بروز بیماری عروق محیطی هستند.
واژه بیماری عروق محیطی و بیماری شریانی محیطی اغلب به جای هم استفاده می شوند.

تشخیص:

شاخص مچ پا ـ بازویی در بررسی بیماران از نظر بیماری عروق محیطی مورد استفاده قرار می‌گیرد. معاینه ابتدایی چنین بیمارانی معمولا شامل لمس نبض‌های محیطی است. با این حال، از آنجا که در توانایی معاینه‌کنندگان برای لمس نبض‌های پا ثبات وجود ندارد، این روش ممکن است غیرقابل اعتماد باشد. این روش فشار خون مچ پا را فشار خون بازو مقایسه می کند.
از روش های دیگر تشخیصی می توان به سونوگرافی، آنژیوگرافی و آزمایش خون اشاره کرد.

دلایل:

بیماری عروق محیطی اغلب بعلت تنگی عروقی که خون را به عضلات پاها و بازوها می برند ایجاد می شود. شایع ترین علت آن، تصلب شرایین است؛ تجمع پلاک در دیواره عروق. این تجمع مقدار جریان خون به سمت اندام ها را کاهش داده و میزان دسترسی بافت ها به اکسیژن و مواد تغذیه ای را کم می کند. ممکن است لخته خون بر روی دیواره عروق تشکیل شود و با کاهش هرچه بیشتر اندازه داخلی عروق امکان انسداد عروق اصلی فراهم شود.
سایر علل بیماری عروق محیطی:
  • آسیب بازوها یا پاها
  • آناتومی غیرعادی عضلات یا لیگامنت ها
  • عفونت
کسانی که بیماری عروق کرونر دارند اغلب به بیماری عروق محیطی نیز مبتلا هستند.

مراقبت:

درمان بر دو هدف اصلی استوار است:
  1. مدیریت علائم مثل درد پا، که به بازگشت فرد به فعالیت های فیزیکی کمک می کند
  2. توقف پیشرفت آترواسکلروز در بدن که به کاهش خطر حمله قلبی و سکته مغزی کمک می کند
این اهداف با تغییر سبک زندگی دست یافتنی تر است. چنانچه سیگاری هستید، ترک سیگار مهم ترین کاری است که می توانید برای کاهش عوارض بیماری انجام دهید.
اگر تغییر سبک زندگی برای بهبودی شما کافی نبود درمان دارویی نیز باید اضافه شود. داروها برای پیشگیری از لخته خون، کاهش فشار خون و کلسترول و کنترل درد و دیگر علائم تجویز می شوند.
در برخی موارد آنژیوپلاستی یا سایر روش های جراحی نیز در درمان عروق محیطی استفاده می شود.
 

برنامه ورزشی نظارتی

علاوه بر درمان های دارویی و جراحی، پزشک تمرینات ورزشی نظارت شده توصیه می کند که به بیمار در افزایش میزان پیاده روی بدون درد، کمک می کند. ورزش منظم به چند دلیل علائم را بهبود می بخشد از جمله به بدن کمک می کند با کارایی بیشتری از اکسیژن استفاده کند.
 

درمان های جایگزین

گیاه جینکو دارای خواص رقیق کنندگی خون است و به مبتلایان لنگش متناوب کمک می کند فواصل بیشتری را بدون درد راه بروند. با اینحال، دوزهای بالای این گیاه می تواند باعث خونریزی شود و چنانچه با داروهای ضد پلاکت مصرف شود مثل آسپرین که معمولا برای بیماران عروق محیطی تجویز می شود، می تواند خطرناک باشد.
 

سبک زندگی و درمان های خانگی

  • سیگار را ترک کنید
  • ورزش کنید
  • رژیم غذایی سالم داشته باشید
  • از داروهای سرماخوردگی خاص پرهیز کنید: داروهای سرماخوردگی که حاوی سودوافدرین هستند عروق را منقبض کرده و علائم بیماری عروق محیطی را تشدید می کنند.
 

مراقبت دقیق از پاها

علاوه بر پیشنهادات بالا از پاها نیز باید بدقت مراقبت کنید. در بیماران مبتلا به عروق محیطی بخصوص آنهایی که دیابت دارند، بهبود زخم های پا به کندی صورت می گیرد. جریان خون ضعیف مانع درمان مناسب زخم ها می شود و خطر عفونت را بالا می برد. توصیه های زیر را جدی بگیرید:
  • هر روز پاهایتان را بشویید، کامل خشک کنید و گهگاه با کرم مرطوب کنید تا از بروز ترک هایی که محل عفونت خواهد شد، جلوگیری شود. بین انگشتان پا را کرم مرطوب کننده نزنید چرا که می تواند عامل بروز قارچ باشد.
  • کفشی بپوشید که اندازه پا باشد و بخوب پاها را پوشش دهد. از جوراب ضخیم و خشک استفاده کنید.
  • هرگونه بروز قارچ در پا را جدی گرفته و درمان کنید مثل پای ورزشکاران
  • موقع کوتاه کردن ناخن مراقب پاهایتان باشید
  • هر روز پاهایتان را برای پیدا کردن جراحات احتمالی معاینه کنید
  • برای درمان بونیون، میخچه و پینه به پزشک مراجعه کنید
  • با بروز اولین علامت زخم و آسیب پوستی به پزشک مراجعه کنید
 

کنار آمدن با بیماری و حمایت از خود

بیماری عروق محیطی اذیت کننده است بخصوص وقتی که انتظار دارید با ورزش کردن بهتر شوید اما دردهایتان بدتر می شود. با اینحال ناامید نشوید. با ادامه ورزش، رو به روز بیشتر می توانید بدون درد راه بروید.
بالا آوردن سر تخت هم یکی از گزینه های خوب پیشنهادی است؛ در حدود 10 تا 15 سانتیمتر سر تخت خود را بالا بیاورید. وقتی پاها پایین تر از سطح قلب قرار گیرد، درد تسکین پیدا می کند.
یکی دیگر از راه ها این است که تا حد ممکن از سرما دوری کنید. اگر امکان این کار نبود، حتما لباس گرم بپوشید.

علائم:

درحالیکه بسیاری از مبتلایان به بیماری عروق محیطی علائم خفیف دارند یا هیچ علامتی ندارند برخی از درد پا هنگام راه رفتن شکایت می کنند (لنگش).
علائم لنگش شامل درد یا کرامپ عضلات پا یا بازوهاست که با فعالیت هایی چون راه رفتن تحریک می شود اما دقایقی پس از استراحت از بین می رود. محل درد به محل انسداد یا تنگی رگ بستگی دارد. شایع ترین نقطه از بدن که دچار این مشکل می شود ماهیچه کالف (ماهیچه ای که زیر زانو و پشت ساق پا قرار دارد) است.
علائم بیماری عروق محیطی شامل موارد زیر است:
  • گرفتگی دردناک عضلات هیپ (عضلات مفصل ران)، ران یا کالف پس از فعالیت های خاص مثل پیاده روی یا بالا رفتن از پله ها (لنگش)
  • بی حسی یا ضعف پا
  • احساس سرما در پا بخصوص وقتی با طرف دیگر مقایسه می شود
  • زخم روی انگشتان پا و پا که بهبود نمی یابد
  • تغییر رنگ پاها
  • ریزش مو یا رشد کند موهای پا
  • رشد کند ناخن های پا
  • براق شدن پوست پا
  • عدم وجود ضربان یا ضربان ضعیف پاها
  • اختلال نعوظ در مردان
اگر بیماری عروق محیطی پسشرفت کند درد حتی هنگام استراحت یا دراز کشیدن نیز احساس خواهد شد. این درد گاه باعث بیدار شدن فرد از خواب می گردد. آویزان کردن پا از لبه تخت یا کمی راه رفتن دور اتاق موقتا درد را تسکین می دهد.
 

عوامل خطرساز

عواملی وجود دارد که خطر ابتلا به بیماری عروق محیطی را افزایش می دهد:
  • سیگار کشیدن
  • دیابت
  • چاقی (شاخص توده بدنی بالای 30)
  • کلسترول بالا
  • افزایش سن بخصوص پس از 50 سالگی
  • سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری عروق محیطی، بیماری قلبی یا سکته مغزی
  • غلظت بالای هوموسیستئین، پروتئینی که به ساخت و نگهداری بافت ها کمک می کند
کسانی که سیگار می کشند یا دیابت دارند به دلیل کاهش جریان خون بیشترین خطر ابتلا به عروق محیطی را دارند.
 

عوارض بیماری عروق محیطی

چنانچه بیماری عروق محیطی بدلیل تجمع پلاک در عروق خونی (آترواسکلروز) ایجاد شده باشد عوارض زیر ممکن است در بیمار ایجاد شود:
ایسکمی اندام حیاتی: ایسکمی به معنای کاهش جریان خون در اندام است. بیماری با بروز زخم هایی که بهبود نمی یابند، یک جراحت یا یک عفونت در پاها شروع می شود. ایسکمی اندام حیاتی وقتی اتفاق می افتد که چنین آسیب ها یا عفونت هایی پیشرفت کرده و باعث مرگ بافت (گانگرن) شود و گاه نیاز به قطع عضو نیز هست.