لیکن پلان (Lichen planus)

لیکن پلان یک بیماری التهابی است که پوست، مو، ناخن و غشاهای مخاطی را تحت تاثیر قرار می دهد. لیکن پلان روی پوست بصورت ضایعات برجسته خارش دار متمایل به رنگ ارغوانی و نوک صاف و مسطح دیده می شود که طی چند هفته توسعه پیدا می کند. در دهان، واژن و دیگر نواحی دارای غشای مخاطی لیکن پلان شبکه ای از تکه های سفید تشکیل می دهد که گاه با زخم های دردناک همراه است.
بسیاری از مبتلایان می توانند موارد خفیف و موضعی لیکن پلان را در خانه و بدون مراقبت پزشکی درمان کنند. اگر بیماری باعث بروز درد یا خارش قابل توجه شود، ممکن است نیاز به تجویز دارو باشد.

تصویر

 

تشخیص:

پزشک برای تشخیص لیکن پلان براساس علائم، سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و در صورت لزوم نتایج آزمایشات عمل می کند. این آزمایشات تشخیصی شامل بیوپسی از محل ابتلا، آزمایش هپاتیت C و آزمایشات آلرژی می باشند.

دلایل:

لیکن پلان زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول های پوست یا غشاهای مخاطی حمله کند. علت دقیق این پاسخ ایمین غیرعادی هنوز مشخص نیست. این بیماری مسری نیست.
  • در برخی بیماران، عوامل خاصی وجود دارد که لیکن پلان را تحریک می کند. از جمله:
  • عفونت هپاتیت C
  • واکسن آنفولانزا
  • مواد شیمیایی، فلزات و مواد رنگی خاص
  • داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) مثل ایبوپروفن و ناپروکسن
  • بعضی داروهای خاص بیماریهای قلبی، فشار خون بالا یا آرتریت ها
 

عوامل خطر لیکن پلان

هرکسی ممکن است به لیکن پلان مبتلا شود. اما این بیماری اغلب میانسالان را تحت تاثیر قرار می دهد.

مراقبت:

درمان این بیماری شامل استفاده از کورتون های موضعی، داروهای تعدیل کننده یا سرکوب کننده سیستم ایمنی است که به صورت خوراکی یا موضعی می توان از آنها استفاده کرد.
در مورد زخم داخل دهانی نیز می توان از داروها یا تزریق های موضعی استفاده کرد.
درمان نمونه های لیکن پلان مزمن بستگی به محل ضایعه و میزان گستردگی آن دارد، در صورتی که ضایعه لیکن پلان در نواحی حساس مانند داخل دهان به زخم های دهانی تبدیل شود یا در سایر اندام ها به زخم تبدیل شده باشد و حرکت اندام های بیمار را مختل کرده باشد، می توان داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی را برای بیمار تجویز کرد.
این داروها سیستم ایمنی بدن را تضعیف و با عوامل پیدایش ضایعات جدید مقابله می کند. البته انواع وسیعی از داروها را می توان برای درمان این بیماری به کار برد.
برخی ضایعات لیکن پلان هیچگاه بهبود پیدا نمی کند، این مورد بسیار نادر است و برای درمان آن می توان از تزریق داخل موضعی یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن استفاده می شود. اما ممکن است به این درمان ها نیز جواب ندهند و درمان نشوند.
آنتی هیستامین های خوراکی و موضعی نیز در تسکین خارش یا درد ناشی از لیکن پلان، موثرند.
با استفاده از روش نوردرمانی نیز می توان اثرات پوستی لیکن پلان را محو کرد.
چنانچه درمان با کورتیکواستروئیدها یا نوردرمانی مسمر ثمر واقع نشود پزشکان از رتینوئید (نوع سینتتیک ویتامین A) استفاده می کنند. رتینوئید بصورت موضعی و خوراکی موجود است و با وجود موثر بودن درمان ممکن است عوارضی چون تحریک پوست، خشکی، قرمزی و پوست اندازی داشته باشد. رتینوئید باعث نقص جنین می شود و برای زنان باردار ممنوع است.
 

درمان های جایگزین

برخی مطالعات کوچک نشان داده اند که ویتامین های A و B اثرات مفیدی در درمان لیکن پلان پوست دارند اما مطالعات بیشتری مورد نیاز است.
تعدادی از آزمایشات بالینی نیز پیشنهاد کرده اند که ژل آلوئه ورا در درمان لیکن پلان دهان و فرج موثر است.
پیش از استفاده از هرنوع درمان مکمل با پزشک خود مشورت کنید چون برخی از ویتامین ها یا داروهای مکمل با داروهای تجویزی تداخل ایجاد می کنند و عوارض بدی بجای می گذارند.

علائم:

علائم لیکن پلان بسته به محل بروز ضایعات پوستی، متفاوت است. علائم تیپیک لیکن پلان شامل موارد زیر است:
  • ضایعات برجسته، مایل به رنگ ارغوانی اغلب بر روی قسمت داخلی ساعد، مچ دست یا پا و گاه روی سطح خارجی اندام های تناسلی
  • خارش
  • تاول هایی که ممکن است ترک خورده و تشکیل پوسته دهند یا اثر زخم به جای گذارند
  • شبکه ای از تکه های پوستی در دهان (داخل گونه ها یا روی لثه ها، لب ها یا زبان)
  • زخم های دردناک دهانی یا واژنی
  • ریزش مو یا تغییر رنگ پوست سر
  • آسیب ناخن یا افتادن آن

عوارض لیکن پلان

لیکن پلان در واژن و فرج باعث درد شدید شده و گاه اثر زخم (اسکار) از آن به جای می ماند و به همین دلیل کنار آمدن و مدیریت آن برای بیمار سخت است. اختلال عملکرد جنسی می تواند یک عارضه طولانی مدت در این افراد باشد.
گاهی ضایعات داخل دهان به زخم تبدیل می شوند و برای بیمار مشکلاتی را در هنگام صرف غذا ایجاد می کند. در صورت زخمی شدن ضایعات داخل دهانی ناشی از لیکن پلان مراقبت های درمانی بهداشتی بیشتری نیاز است چرا که احتمال بروز سرطان های دهان را افزایش می دهند البته این مورد بسیار نادر است.
احتمال سرطانی شدن این بیماری در سایر نواحی بدن نیز وجود دارد و در صورتی که ضایعات دهانی یا اندامی به زخمی تبدیل شده و زخم بهبود نیابد، احتمال سرطانی شدن البته در حد بسیار اندک وجود دارد.
شواهد نشان داده اند که لیکن پلان احتمال ابتلا به سرطان پوست معروف به کارسینوم سلول فلسی را بالا می برد، اگرچه این احتمال درصد پایینی دارد. به همین دلیل پزشک برای بیمار مبتلا به لیکن پلان، دوره های منظم معاینه قرار می دهد.
در بسیاری از مبتلایان رنگ پوست مبتلا به لیکن پلان تیره تر از بقیه نقاط بدن است حتی پس از آنکه راش پوستی از بین می رود.
 

سبک زندگی و درمان های خانگی

برخی روش های سنتی و درمان های خانکی به تسکین علائم و مدیریت درمان کمک می کنند. بعنوان مثال:
  • وان حمام را با جوی دوسر کلوئیدی مخلوط کرده و در آن دراز بکشید و سپس از لوسیون مرطوب کننده بدن، استفاده کنید
  • بر روی ضایعات کمپرس سرد قرار دهید
  • از پماد هیدروکورتیزون بدون نسخه که حداقل یک درصد هیدروکورتیزون دارد استفاده کنید (البته درصورتی که کورتون موضعی دیگری برایتان تجویز نشده باشد)
  • پوست خود را نخارانید
در لیکن پلان دهانی، رعایت هرچه بیشتر بهداشت دهان و مراجعه منظم به دندانپزشک بسیار مهم است. برای کاهش درد زخم های دهانی از سیگار کشیدن بپرهیزید، الکل را کنار بگذارید و از مصرف غذاها و نوشیدنی های اسیدی یا ادویه دار اجتناب کنید.