سندروم پیش از قاعدگی (Premenstural Syndrome)

سندروم پیش از قاعدگی یا PMS شامل طیف وسیعی از علائم است که عبارتند از تغییرات خلق و خو، درد در پستان‌ها، ولع به غذا خوردن و افزایش اشتها، خستگی، تحریک‌پذیری و افسردگی. از هر 4 نفر خانم دارای قاعدگی، 3 نفر این وضعیت را تجربه می‌کنند. مشکلات ناشی از سندروم پیش از قاعدگی در اواخر دهه 20 سالگی و اوایل دهه 30 سالگی به اوج خود می‌رسند.

تشخیص:

تست‌های آزمایشگاهی یا روش‌های معاینه خاصی به منظور تشخیص سندروم پیش از قاعدگی وجود ندارد. پزشک یکسری علائم تکرارشونده را در پیش از دوران قاعدگی به سندروم پیش از قاعدگی نسبت می‌دهد. پزشک از شما می‌خواهد که الگوی علائم پیش از قاعدگی‌تان را ثبت کنید.
بایستی علائم خود را به صورت منظم یادداشت کنید. علائم و نشانه‌های خود را در یک تقویم و یا دفترچه یادداشت (به مدت حداقل دو سیکل قاعدگی) ثبت کنید. روزی را که اولین علائم سندروم ظاهر می‌شوند و روزی را که علائم ناپدید می‌شوند، یادداشت کنید. همچنین اولین و آخرین روز پریود خود را نیز علامت بزنید.
بایستی پرسشنامه‌ای را تکمیل کنید. این پرسشنامه باید در اولین روز پریود تکمیل شود. سوالات آن مربوط به هر نوع علائم تجربه شده در طول دو هفته قبل توسط شما است. این پرسشنامه به پزشک درتشخیص میزان کارآمدی ارزیابی‌های آتی در شما کمک خواهد کرد.

دلایل:

علل دقیق سندروم پیش از قاعدگی شناخته نشده‌اند، ولیکن فاکتورهای متعددی منجر به ایجاد چنین شرایطی می‌شوند :
  • تغییرات تناوبی در هورمون‌ها: تحت تاثیر یکسری نوسانات هورمونی، نشانه‌ها و علائم سندروم پیش از قاعدگی ایجاد شده و علائم با حاملگی و یا یائسگی ناپدید می‌شوند.
  • تغییرات شیمیایی در مغز: نوسانات هورمون سروتونین می‌تواند منجر به ایجاد علائم سندروم پیش از قاعدگی شود. سروتونین یک انتقال دهنده عصبی مغزی است که نقش اساسی در بهبود حالات روانی و نیز بهبود خلق و خو ایفا می‌کند. مقادیر ناکافی سروتونین منجر به افسردگی پیش از قاعدگی، خستگی، ولع به خوردن و اختلالات خواب می‌شوند.
  • افسردگی: برخی از زنان مبتلا به سندروم پیش از قاعدگی دچار نوعی افسردگی تشخیص داده نشده هستند. هر چند افسردگی به تنهایی منجر به ظهور تمامی علائم سندروم پیش از قاعدگی نمی‌شود.
  • استرس: استرس می‌تواند برخی از علائم سندروم پیش از قاعدگی را تشدید کند.
 

عادات غلط غذایی

برخی از علائم سندروم پیش از قاعدگی به سطوح پایین ویتامین‌ها و مواد معدنی مربوط می‌ شود. دیگر علل احتمالی مرتبط با رژیم غذایی عبارتند از خوردن مقادیر زیاد نمک و غذاهای حاوی نمک که منجر به احتباس آب می‌شود، نوشیدن الکل و نوشیدنی‌های حاوی کافئین که منجر به کاهش سطوح انرژی و تضعیف خلق و خو می‌شود.

مراقبت:

پزشک یک یا چند دارو را برای سندروم پیش از قاعدگی تجویز خواهد کرد. میزان موفقیت درمان در کاهش علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. معمولا داروهای تجویزی در سندروم پیش از قاعدگی عبارتند از :
  • داروهای ضد افسردگی: داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین که شامل فلوکستین (پروزاک، سارافم)، پاروکستین (پاکسین)، سرتالین (زلفت) و... هستند، در کاهش علائمی مانند خستگی، ولع غذایی و مشکلات خواب موفق بوده‌اند و جزء اولین انتخاب‌های دارویی در درمان سندروم پیش از قاعدگی شدید یا هستند. به طور کلی این داروها باید به صورت روزانه دریافت شوند. ولیکن در برخی زنان استفاده از این دارو به استفاده در دو هفته پبش از شروع قاعدگی محدود می‌شود.
  • داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی: نمونه‌های این دسته دارویی شامل ایبوپروفن (ادویل، مترین و...) یا ناپروکسن سدیم هستند. دریافت این نوع داروها در اولین لحظات قاعدگی منجر به تسکین درد پستان‌ها و کرامپ‌های عضلانی می‌شود.
  • دیورتیک‌ها (داروهای ادرارآور): زمانی‌که فعالیت ورزشی و محدودیت دریافت نمک در کاهش وزن وکاهش ورم و نفخ ناشی از سندروم پیش از قاعدگی موثر واقع نمی‌شوند، دریافت دیورتیک‌ها منجر به دفع آب اضافی از طریق کلیه‌ها می‌شود. اسپیرونولاکتون (آلداکتون) یک داروی دیورتیک است که در تسکین برخی از علائم ناشی از این سندروم استفاده می‌شود.
  • داروی ضدبارداری خوراکی: این نوع از داروهای تجویزی منجر به توقف تخمک‌گذاری و تثبیت نوسانات هورمونی می‌شوند که به موجب آنها علائم سندروم پیش از قاعدگی تخفیف می‌یابند. «یاز» که نوعی داروی پیشگیری از بارداری حاوی پروژسترون است، مشابه اسپیرونولاکتون عمل کرده و نشان داده شده که موثرتر از داروهای ضدبارداری معمول در کاهش علائم روانی و جسمانی این سندروم عمل می‌کند.
  • مدروکسی پروژسترون استات: در موارد شدید سندروم پیش از قاعدگی، تزریق این دارو منجر به توقف کوتاه مدت تخمک‌گذاری می‌شود. به هرجهت این داروی تزریقی ممکن است منجر به تشدید برخی علائم و نشانه‌های شود، علائمی مانند افزایش اشتها، افزایش وزن، سردرد و افسردگی.
 

درمان‌های جایگزین

دراین قسمت به اثرگذاری برخی از معمول‌ترین درمان‌ها و مکمل‌های درمانی تسکین‌دهنده علائم سندروم پیش از قاعدگی می‌پردازیم:
  • کلسیم: دریافت روزانه 1200 میلی‌گرم کلسیم از طریق رژیم غذایی یا دریافت مکمل کلسیم مانند کربنات‌کلسیم جویدنی، علائم روحی و جسمانی سندروم پیش از قاعدگی را کاهش می‌دهد. مصرف طولانی‌مدت و منظم کربنات‌کلسیم خطر ابتلا به پوکی استخوان را نیز کاهش می‌دهد.
  • منیزیم: دریافت روزانه 400 میلی‌گرم مکمل منیزیم کمک به کاهش احتباس آب، درد پستان‌ها و نفخ در زنان مبتلا به سندروم پیش از قاعدگی می‌کند.
  • ویتامین B6: دوز روزانه 50 تا 100 میلی‌گرم ویتامین B6 در بهبود علائم این سندروم کمک‌کننده است.
  • ویتامین E: دریافت روزانه 400 واحد بین‌المللی از این ویتامین تسکین دهنده علائم است. مکانیسم چنین اثری از طریق کاهش تولید پروستاگلاندین‌هاست.پروستاگلاندین‌ها، شبه‌هورمون‌هایی هستند که منجر به گرفتگی عضلانی و درد در پستان‌ها می‌شوند.
  • گیاه درمانی: برخی از زنان کاهش علائم خود را با مصرف برخی گیاهان گزارش کرده‌اند. البته تعداد کمی از مطالعات علمی اثرگذاری گیاهان دارویی را در کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی ثابت کرده‌اند. سازمان غذا و داروی آمریکا نیز لیستی از این نوع گیاهان تنظیم نکرده، بدین معنا که ایمنی و اثرگذاری آنها به ثبت نرسیده است.
  • کرم‌های طبیعی پروژسترون: این نوع کرم‌ها از لوبیای سویا و تاک وحشی گرفته می‌شوند. برخی از زنان کاهش علائم خود را با استفاده از این کرم‌ها گزارش کرده‌اند. مطالعات علمی اثرگذاری این نوع کرم‌ها را ثابت نکرده‌اند.
 

درمان‌های غیردارویی سندروم پیش از قاعدگی


تغییر شیوه زندگی

شما با ایجاد تغییراتی در روش غذا خوردن، فعالیت بدنی و سبک زندگی روزانه خود قادر خواهید بود علائم سندروم پیش از قاعدگی را کنترل کرده یا کاهش دهید. این تغییرات و راهکارها عبارتند از :
  • غذاهای خود را به صورت وعده‌های غذایی کم‌حجم و در دفعات متعدد مصرف کنید تا نفخ و احساس پری در شما کاهش یابد.
  • دریافت نمک و غذاهای حاوی نمک را محدود کرده تا نفخ و احتباس مایعات (ورم) را کاهش دهید.
  • غذاهای غنی از کربوهیدارت پیچیده را انتخاب کنید، مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل.
  • مواد غذایی غنی از کلسیم را انتخاب کنید. چنانچه دچار عدم تحمل لبنیات هستید و یا کلسیم کافی از طریق برنامه غذایی خود دریافت نمی‌کنید، به مکمل کلسیم روزانه نیاز خواهید داشت.
  • روزانه یک عدد مکمل مولتی‌ویتامین دریافت کنید.
  • از مصرف کافئین و الکل اجتناب کنید.
  • فعالیت بدنی را در برنامه روتین روزانه خود بگنجانید.
  • روزانه حداقل 30 دقیقه را به فعالیت‌هایی نظیر پیاده‌روی تند، دوچرخه‌سواری، شنا یا دیگر فعالیت‌های هوازی در اکثر روزهای هفته اختصاص دهید. فعالیت بدنی منظم روزانه به بهبود سلامت عمومی و تخفیف عوارضی مانند خستگی و افسردگی کمک می‌کند.
 

کاهش استرس

  • زیاد بخوابید. خواب ناکافی استرس را تشدید می‌کند.
  • برنامه‌های ریلکسیشن ماهیچه‌ها ویا تمرینات تنفس عمیق را تمرین کرده تا به کاهش سردرد، اضطراب و مشکل بی‌خوابی خود کمک کنید.
  • روش‌های یوگا یا ماساژ را نیز امتحان کنید، چراکه به آرامش یافتن و کاهش استرس کمک می‌کنند.
  • علائم خود را به مدت چندین ماه ثبت کنید. با ثبت علائم می‌توانید عوامل محرک‌ها و زمان وقوع علائم را تخمین بزنید و این امر می‌تواند به شما در به کار بستن استراتژی‌هایی موثر جهت پیشگیری یا تخفیف علائم کمک کند.

علائم:

علائم این سندروم با یک الگوی تکرار شونده نمود یافته و ممکن است تغییرات روانی و جسمانی دوران پیش از قاعدگی در برخی از ماه‌ها تشدید یابند و در برخی دیگر از ماه‌ها به صورت خفیف‌تری نمایان شوند. به هر جهت نباید اجازه دهید که عوارض ناشی از سندروم پیش از قاعدگی زندگی شما را تحت‌تاثیر قرار دهند. برخی از روش‌های درمانی و نیز ایجاد یکسری تغییرات در سبک زندگی در جهت کاهش و کنترل علائم سندروم پیش از قاعدگی، مفید هستند.

معمول‌ترین علائم و نشانه‌های مرتبط با سندروم پیش از قاعدگی عبارتند از :
  • علائم روانی و رفتاری: تنش یا اضطراب، افسردگی، دوره‌هایی از گریه کردن، تغییرات سریع خلق و خو، زودرنجی، تحریک‌پذیری و یا عصبانیت، تغییرات اشتها و ولع به خوردن، اختلالات خواب (بی‌خوابی)، کناره‌گیری‌های اجتماعی، عدم تمرکز.
  • علائم جسمانی: درد در ماهیچه‌ها یا مفاصل، سردرد، خستگی، افزایش وزن ناشی از احتباس آب، نفخ شکمی، درد در پستان‌ها، تشدید جوش پوستی، یبوست یا اسهال.
اگرچه لیست علائم و نشانه‌های بالقوه این سندروم طولانی است، زنان مبتلا به سندروم پیش از قاعدگی اغلب تنها تعداد محدودی ازآنها را تجربه می‌کنند و معمولا همه علائم در یک فرد نمود نمی‌یابد. در برخی زنان، درد جسمانی و استرس روانی ناشی از این سندروم به حدی شدید است که زندگی و فعالیت‌های روزانه فرد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. در اغلب این زنان نشانه‌ها و علائم با شروع پریود از بین می‌روند. تعداد کمی از زنان با سندروم پیش از قاعدگی، هر ماه دچار علائم بسیار شدید و ناتوان‌کنند‌ه‌ای می‌شوند. حالت شدیدتر سندروم پیش از قاعدگی با ظهور علائم روانی همراه است که آن را تحت عنوان اختلالات خلقی سندروم پیش از قاعدگی (PMDD) نیز می‌نامند. در واقع این اختلالات صورت شدیدتر سندروم پیش از قاعدگی است که علائم و نشانه‌های آن شامل افسردگی شدید، احساس ناامیدی، عصبانیت، اضطراب، اعتماد به نفس کم، عدم تمرکز، تحریک‌پذیری و تنش است. تعدادی از زنان مبتلاء به درجه شدید سندروم پیش از قاعدگی، دچار مشکلات روانی شدیدی می‌شوند.