سینوزیت (Sinusitis)

سینوزیت، یکی از پرهزینه‌ترین بیماری‌های غیرکشنده در دنیاست. 2 تا 10 درصد از موارد علت ابتلا به سینوزیت، باکتریایی است اما بیش از 81 درصد از بزرگسالان مبتلا به سینوزیت، تحت درمان آنتی‌بیوتیکی قرار می‌گیرند. هم‌اکنون سینوزیت حاد پنجمین علت تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها از سوی پزشکان است. پزشکان خانواده تلاش می‌کنند سینوزیت ویروسی و باکتریایی را از یکدیگر افتراق دهند تا مناسب‌ترین درمان را برای هر بیمار انتخاب کنند.

سینوزیت یا رینوسینوزیت، به التهاب سینوس‌های اطراف بینی و مجاری بینی اطلاق می‌شود. به کار بردن واژه رینوسینوزیت ارجح است زیرا سینوزیت معمولا با التهاب مخاط بینی مرتبط است. رینوسینوزیت براساس طول مدت عفونت و علت ایجادکننده بیماری طبقه‌بندی می‌شود. با در نظر گرفتن طول مدت بیماری، رینوسینوزیت به 4 گروه رینوسینوزیت حاد (طول بیماری کمتر از چهار هفته)، رینوسینوزیت تحت حاد (طول بیماری 4 تا 12 هفته)، رینوسینوزیت مزمن (طول بیماری بیش از 12 هفته) و رینوسینوزیت حاد راجعه (بیش از 4 بار عود رینوسینوزیت در سال) تقسیم شده است.
اگر طبقه‌بندی براساس علت ایجادکننده بیماری باشد، بیشتر موارد رینوسینوزیت یک عفونت ویروسی است. در مواردی نیز با یک عفونت باکتریایی یا قارچی مواجه هستیم. در تقسیم‌بندی دقیق‌تر، برای رینوسینوزیت حاد نیز 2 زیرگروه رینوسینوزیت حاد باکتریایی و رینوسینوزیت حاد ویروسی در نظر گرفته می‌شود.

در سینوزیت حاد (رینوسینوزیت حاد) حفره های اطراف بینی (سینوس ها) متورم و ملتهب می شوند. که نتیجه آن اشکال در تخلیه بینی و تجمع مخاط در آن است.
سینوزیت حاد باعث می شود فرد از راه بینی به سختی نفس بکشد. نواحی اطراف چشم ها و صورت ممکن است متورم شده و ممکن است درد صورت و سر درد داشته باشید.
عامل سینوزیت حاد اغلب سرماخوردگی های شایع و معمولی است. محرک های دیگری مثل آلرژی ها، عفونت های باکتریایی و قارچی نیز می تواند عامل موثر باشد. درمان سینوزیت حاد نیز به عامل ایجاد کننده آن بستگی دارد. در بیشتر موارد، درمان خانگی همه چیزی است که بیمار نیاز دارد. بااینحال، سینوزیتی که ادامه پیدا کند می تواند منجر به عفونت های جدی و سایر عوارض شود. سینوزیت اگر بیش از 8 هفته طول بکشد یا عود کرده و برگردد بعنوان سینوزیت مزمن شناخته می شود.

سینوزیت مزمن بیماری شایعی است که در آن حفره های اطراف بینی (سینوس ها) حداقل به مدت هشت هفته، علیرغم درمان ملتهب و متورم می شوند.
این بیماری که به نام رینوسینوزیت نیز خوانده می شود باعث زحمت بیمار در تخلیه بینی خود شده و در نتیجه مخاط بینی تجمع پیدا می کند. افراد مبتلا به رینوسینوزیت برای نفس کشیدن از بینی مشکل دارند. مناطق اطراف چشم ها و صورت ممکن است متورم بوده و ممکن است درد ضربان در صورت یا سردرد داشته باشید.
سینوزیت مزمن ممکن است در اثر عفونت، رشد تومور در بینی (پولیپ) و یا انحراف تیغه بینی ایجاد شود. این بیماری اغلب جوان ها و میانسالان را درگیر می کند اما در کودکان نیز مشاهده می شود.
سینوزیت حاد و مزمن علائم مشابهی دارند اما سینوزیت حاد یک عفونت موقت سینوس هاست که اغلب با سرماخوردگی در ارتباط است.

دلایل:

علت سینوس حاد

در سینوزیت غشاهای مخاطی بینی، سینوس ها و حلق (دستگاه تنفسی فوقانی) ملتهب می گردد. تورم باعث مسدود شدن دهانه سینوس ها و جلوگیری از تخلیه عادی آنها از مخاط و در نتیجه بروز درد و دیگر علائم سینوزیت می شود.
سینوس های مسدود یک محیط مرطوب ایجاد می کنند که برای ادامه یافتن عفونت محیطی مناسب است. سینوس هایی که عفونی هستند و نمی توانند تخلیه شوند پر از چرک شده و علائمی چون ترشحات غلیظ، زرد یا سبزرنگ و سایر علائم عفونی بروز پیدا می کند.
عامل سینوزیت حاد یکی از موارد زیر می تواند باشد:
  • عفونت ویروسی: بیشتر موارد سینوزیت حاد، در اثر سرماخوردگی های معمول و شایع است.
  • عفونت باکتریایی: وقتی عفونت دستگاه تنفس فوقانی بیش از هفت تا ده روز طول بکشد، احتمال اینکه عامل آن باکتری بوده باشد قوت می گیرد.
  • عفونت قارچی: اگر ناهنجاری سینوسی داشته باشید یا سیستم ایمنی بدن تان ضعیف باشد، خطر عفونت قارچی در شما افزایش خواهد یافت.
  • برخی بیماری ها شانس عفونی شدن سینوس ها و بیماری سینوزیت را بالا می برند یا خطر سینوزیتی که عامل آن عفونت نیست را افزایش می دهند. این بیماریها شامل موارد زیر است:
  • آلرژی هایی چون تب یونجه: التهابی که به دلیل آلرژی ها رخ می دهد ممکن است باعث مسدود شدن سینوس ها گردد.
  • پولیپ بینی یا تومور: رشد تومور در بینی یکی از عوامل مسدود شدن سینوس هاست.
  • انحراف تیغه بینی: تیغه منحرف و کج (دیوار بین سوراخ های بینی) ممکن است باعث محدود یا مسدود شدن راه های سینوسی شود.
  • عفونت بینی: تعداد کمی از سینوس های حاد بدلیل عفونت دندانهاست.
  • سایر بیماریها: عوارض ناشی از فیبروز کیستیک، بیماری رفلاکس معده و یا اختلالات سیستم ایمنی بدن ممکن است باعث مسدود شدن سینوس ها یا افزایش خطر عفونت گردد.
 

علت سینوزیت مزمن

علل شایع سینوزیت مزمن عباذتند از:
  • پولیپ های بینی
  • محرک های آلرژی زا
  • انحراف تیغه بینی
  • ضربه به صورت
  • سایر بیماریها: عوارض بیماری فیبروز کیستیک، رفلاکس معده به مری یا اچ.آی.وی و سایر بیماری های سیستم ایمنی
 

مراقبت:

هدف اصلی از درمان برای هر دو نوع رینوسینوزیت حاد و مزمن، کنترل عفونت، کاهش ادم بافتی، تسهیل تخلیه سینوس‌ها و مختل کردن چرخه زندگی پاتوژن مسبب است. رینوسینوزیت حاد ویروسی یک بیماری خود محدودشونده است. از آنجا که هیچ درمان دارویی برای کاستن از طول مدت این بیماری مورد تایید قرار نگرفته است، هدف از درمان دارویی آن بهبود علایم ناشی از انسداد و آبریزش بینی است. درمان رینوسینوزیت حاد باکتریایی شامل تجویز آنتی‌بیوتیک برای غلبه بر عفونت است. همچنان که پیشتر ذکر شد، اغلب موارد عفونت باکتریایی خودبه‌خود برطرف می‌شوند. از آنجا که به طور معمول عفونت رینوسینوزیت حاد ویروسی از نوع باکتریایی آن در 10 روز اول بیماری قابل تشخیص نیست، بهتر است آنتی‌بیوتیک برای بیمارانی تجویز شود که طی 4-3 روز اول بیماری علایم بسیار شدیدی داشته‌اند یا بیماری بدون هیچ نشانه‌ای از بهبود بیش از 10 روز پایدار مانده است. بیمارانی که تورم ناحیه صورت، پف در اطراف چشم‌ها، اختلال دید یا تغییر در سطح هوشیاری را تجربه کرده‌اند باید بلافاصله تحت بررسی‌های دقیق‌تر قرار گیرند.
 
درمان حمایتی مبتلایان به رینوسینوزیت حاد ویروسی باید براساس علایم بیمار تعیین شود. داروهای ضدالتهاب غیراستروییدی و استامینوفن برای کنترل درد و احساس ناراحتی ناشی از تورم مخاط بینی مناسب هستند. ضداحتقان‌های خوراکی یا موضعی با تنگ کردن عروق خونی مخاط بینی علایمی مانند ادم و التهاب را کاهش می‌دهند. ضداحتقان‌های موضعی نظیر اکسی متازولین در مقایسه با ضداحتقان‌های خوراکی موثرترند؛ اما نباید بیش از 3 روز مصرف شوند. کورتیکواستروییدهای اینترانازال، ادم و التهاب را کاهش می‌دهند و در بهبود علایم رینوسینوزیت حاد موثرند. در مطالعات بالینی، نشان داده شده که مومتازون فوروات اینترانازال به شکل درمان تک‌دارویی یا در ترکیب با آموکسی‌سیلین کلاوونات در کاهش علایم احتقان ناشی از رینوسینوزیت موثر است. نتایج مشابهی در مورد فلوتیکازون اینترانازال، فلونیزولید و بودزوناید به دست آمده است. کورتیکواستروییدهای اینترانازال معمولا باعث بروز عوارض ناخواسته سیستمیک نمی‌شوند زیرا فراهمی زیستی سیستمیک آنها پایین است. فراهمی زیستی فلوتیکازون پروپیونات کمتر از 1 درصد و فراهمی زیستی مومتازون فوروات کمتر از 1 درصد است. از درمان سیستمیک با کورتیکواستروییدها پرهیز کنید زیرا اثربخشی چندانی در مبتلایان ندارد و در عین حال خطر بروز عوارض ناخواسته به دنبال مصرف آنها بالاست. عوارض احتمالی ناشی از مصرف کوتاه‌مدت کورتیکواستروییدهای سیستمیک عبارتند از ‌هایپرگلیسمی، هایپرتنشن، افزایش اشتها و بی‌خوابی. آنتی‌هیستامین‌ها به دلیل خاصیت خشک‌کنندگی‌شان اغلب برای بهبود علایم رینوسینوزیت تجویز می‌شوند اما شواهدی مبنی بر موثر بودن آنها در درمان رینوسینوزیت عفونی وجود ندارد. خشک شدن بیش از حد غشای مخاطی باعث مختل شدن کلیرانس مخاطی و درنتیجه بدتر شدن وضعیت بیمار می‌شود. آنتی‌هیستامین‌ها فقط باید در بیمارانی تجویز شوند که واکنش‌های آلرژیک دارند.
 
شستشوی بینی با نرمال سالین ترشحات را رقیق می کند و کلیرانس مخاطی را بهبود می‌بخشد. 3 مطالعه بالینی به نفع شستشوی بینی در مبتلایان به رینوسینوزیت حاد وجود دارد. در یک مطالعه شستشوی روزانه بینی کاهش قابل‌توجهی در نیاز به آنتی‌بیوتیک و نیز کاهش ساعات غیبت از کار روزانه را نشان داده است. شواهد موجود در مورد درمان بیماران با سینوزیت راجعه به مراتب درخشان‌تر است. از آنجا که در مورد شستشوی روزانه بینی با نرمال سالین خطر تداخل دارویی یا بروز عوارض ناخواسته وجود ندارد، این گزینه می‌تواند برای بیشتر بیماران تجویز شود.
 
زینک نیز برای کاهش شدت و مدت سرماخوردگی و عفونت سینوس مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما گزارش‌های اخیر ارتباطی میان بی‌خوابی پایدار و مصرف مکمل‌های حاوی زینک نشان داده‌اند.
 
در بیمارانی که علایم رینوسینوزیت حاد طی 10 روز بهبود نمی‌یابند، بیمارانی که تشدید ثانویه بیماری را پس از بهبودی اولیه علایم تجربه می‌کنند یا در بیمارانی که طی 4-3 روز علایم شدیدی داشته‌اند، تجویز آنتی‌بیوتیک توصیه می‌شود. انتخاب آنتی‌بیوتیک به عوامل متعددی نظیر ایمنی آنتی‌بیوتیک، هزینه و اثربخشی آن در برطرف کردن میکروارگانیسم مسبب رینوسینوزیت حاد باکتریایی بستگی دارد. برای پیشگیری از مقاومت باکتریایی، آنتی‌بیوتیک‌های با طیف اثر محدود ارجح هستند. در دستورالعمل 2012 انجمن بیماری‌های عفونی آمریکا آموکسی‌سیلین-کلاوولانات به عنوان خط اول درمان توصیه شده است. در گذشته آموکسی‌سیلین به عنوان اولین درمان به کار می‌رفت. در بیمارانی که به پنی‌سیلین حساسیت دارند، داکسی‌سایکلین، لووفلوکساسین یا موکسی‌فلوکساسین جایگزین هستند. ماکرولیدها (اریترومایسین، آزیرتومایسین)، دیگر برای درمان رینوسینوزیت حاد باکتریایی توصیه نمی‌شوند. طول مدت درمان در بزرگسالان 7-5 روز و در کودکان 14-10 روز است.
 
علایم رینوسینوزیت مزمن را -صرف نظر از عامل بیماری– می‌توان همانند رینوسینوزیت حاد درمان کرد. شواهد بهتری به نفع شستشوی روزانه بینی با نرمال سالین در مبتلایان به نوع مزمن بیماری وجود دارد.
 
در بیمارانی که علایم رینوسینوزیت آنها بیش از 12 هفته طول کشیده است، بررسی‌های تخصصی‌تر نظیر تصویربرداری، اندوسکوپی و جراحی توصیه می‌شود.


 

درمان های سنتی وطبیعی

درمان‌های طبیعی تسکین‌دهنده درد سینوس که تورم را کاهش می‌دهند، ترشحات مخاطی را رقیق می‌کنند و تخلیه سینوسی را بهبود می‌بخشند غالبا از روش‌های بسیار سودمند محسوب می‌شوند.
 
  • درد سینوس را با رطوبت درمان کنید. مخاط خشک و غلیظ موجود در مجاری بینی و سینوس می‌تواند پوسته‌هایی را شکل دهد که مانع تخلیه سینوسی می‌شوند و ویروس‌ها و دیگر ذرات را در مجاری بینی و سینوسی نگه می‌دارند. افزایش رطوبت و جذب مایعات زیاد به بدن باعث می‌شود که مخاط شما رقیق شود و دوباره به حرکت درآید. بعضی از روش‌های طبیعی موثر در تخلیه سینوس‌ها شامل نوشیدن مایعات فراوان، استفاده از یک دستگاه مرطوب‌کننده، خودداری از تماس با هوای سرد و خشک، گرفتن دوش پر از بخار و نوشیدن یک فنجان چای یا سوپ داغ است.
  • برای تسکین فشار سینوسی بینی خود را شست‌و‌شو دهید. شست‌و‌شو با آب‌نمک بهترین شیوه برای تمیز کردن بینی و سینوس‌هاست، به‌طوری‌که این شست‌و‌شو می‌تواند از درد سینوسی جلوگیری کند یا آن را تسکین دهد. شما می‌توانید از اسپری بینی نمکی استفاده کنید، اما بیشتر متخصصان توصیه می‌کنند که از بطری شست‌و‌شوی بینی، یا کیت شست‌و‌شو استفاده کنید. با استفاده از کیت شست‌و‌شوی سینوس می‌توانید بینی خود را شست‌و‌شو دهید. روش استفاده به این‌گونه است که ابتدا یک لیوان ۲۳۰سی‌سی را پر از آب ولرم تقطیرشده یا ضدعفونی شده کنید. از آب شیر استفاده نکنید، مگر آنکه آن را حداقل برای چند دقیقه (3 دقیقه و با دمای بالا) جوشانده باشید. نصف قاشق چای‌خوری به آن نمک بزنید و ذره‌ای جوش‌شیرین اضافه کنید. سپس بینی خود را بشویید.
  • به‌تناوب از کمپرس‌های گرم و سرد استفاده کنید. قرار دادن حوله گرم روی چشم‌ها و بینی می‌تواند به گرم کردن مجراهای بینی کمک و ترشحات را نرم و شل کند.علاوه بر این، می‌توانید با استفاده متناوبی از کمپرس‌های گرم و سرد باعث تسکین درد سینوسی و فشار سینوسی شوید. بدین منظور ابتدا به مدت حدود 3 دقیقه یک حوله گرم را روی سینوس‌های خود قرار دهید. سپس این حوله را بردارید و به مدت 30 ثانیه یک کمپرس سرد را روی سینوس‌های خود قرار دهید. استفاده تناوبی از کمپرس‌های گرم و سرد را برای چهار بار در روز و هر بار بیش از سه بار انجام دهید.
  • گنجاندن ادویه در رژیم غذایی به تسکین فشار سینوسی کمک می‌کند. بسیاری از افراد درمی‌یابند که غذاهای ادویه‌داری همچون فلفل‌ها یا خردل تند می‌توانند مجاری بینی آن‌ها را باز کنند و باعث تسکین درد سینوسی آن‌ها شوند. تحقیقات نشان می‌دهند که کپسایسین، یکی از ماده‌های فعال در فلفل‌های چیلی، در تسکین بعضی از انواع دردها موثر است. در یکی از تحقیق‌ها از فرآورده‌های کپسایسینی به‌منظور درمان بعضی از سندرم‌های درد صورت استفاده شد که نتایج آن نیز امیدوارکننده بود.
  • میان سردرد سینوسی و سردرد میگرنی تفاوت قائل شوید. بسیاری از افراد فکر می‌کنند که به دلیل فشار سینوسی دچار درد سینوسی می‌شوند، اما حقیقت امر این است که دچار سردرد میگرنی هستند. درد میگرنی می‌تواند همان عصب‌هایی را درگیر کند که حفره‌های سینوسی درگیر می‌کنند و غالبا نیز درد میگرنی همراه با احتقاق بینی است. درد میگرن نیز با خم شدن فرد بدتر می‌شود. اگر دلیل درد سینوسی شما میگرن باشد، بهترین درمان طبیعی این است که در یک اتاق تاریک و ساکت دراز بکشید.
  • برای تسکین درد سینوسی زمزمه کنید. بعضی از افراد گزارش دادند که زمزمه یک‌ساعته باعث بهبود درد سینوس آن‌ها شد. نتایج یکی از تحقیقات انجام‌گرفته در کشور سوئد نشان داد که زمزمه می‌تواند سینوس‌ها را رقیق نگه دارد و از عفونت سینوسی جلوگیری کند. اکنون این سوال مطرح می‌شود که چگونه زمزمه می‌تواند مانع عفونت سینوسی شود؟ زمزمه هم جریان هوا در سینوس‌ها و هم‌سطح نیتریک اکسید در سینوس‌ها را افزایش می‌دهد. ترکیب نیتریک اکسید و جریان هوا می‌تواند خطر سینوزیت را کاهش دهد. بنابراین، اگر مبتلابه سرماخوردگی یا آلرژی هستید، برای جلوگیری از عفونت سینوسی می‌توانید زمزمه کردن را شروع کنید.
  • با استفاده از ارتباط ذهن و بدن باعث تسکین درد سینوسی شوید. تکنیک‌هایی همچون تمرین‌های مربوط به نفس عمیق و تمرین‌های آرام‌سازی که نهایت استفاده را از ارتباط ذهن و بدن می‌برند از شیوه‌های بسیار موثر برای تسکین درد سینوسی محسوب می‌شوند. این تمرین‌ها می‌توانند با افزایش توانایی ذهن ادراک درد را تحت تاثیر قرار دهند و از درد مزمنی که غالبا همراه با فشار سینوسی است بکاهند. بعضی از این تمرین‌ها شامل بیوفیدبک (پس‌خوراند زیستی)، مدیتیشن، یوگا و هیپنوتیزم هستند.
  • از عوامل ایجادکننده درد سینوسی دوری‌کنید. اسپری‌های ضد احتقاق بینی غیر تجویزی یکی از مهم‌ترین چیزهایی است که باید از آن‌ها دوری کرد. این اسپری‌ها باعث تسکین فوری می‌شوند، اما پس از چند روز فشار سینوسی و احتقاق بینی شدیدتری را موجب می‌شوند. نوشیدن الکل یکی دیگر از عواملی است که باعث تشدید درد سینوس و احتقاق می‌شود. علاوه بر این، سعی کنید که وسیله مرطوب‌کننده را همواره تمیز نگه‌دارید تا از آلرژی‌های قارچی جلوگیری کنید. ملحفه و روتختی خود را با آب گرم بشویید تا عاری از مواد آلرژی‌زا شوند و همچنین در صورت داشتن سینوزیت، سرماخوردگی یا آلرژی بینی از شنا، رانندگی و پرواز خودداری کنید.
  • از محدودیت‌های روش‌های طبیعی تسکین درد سینوس آگاهی داشته باشید. اگر با علائمی همچون تخلیه مخاطی زرد یا سبزرنگ، تب مداوم یا گردن خشک، درد بیش از 24 ساعت، آشفتگی، ضعف، بی‌حسی، احساس مورمور و حالت تهوع و استفراغ مداوم مواجه شدید، نباید برای تسکین درد خود دست به خوددرمانی بزنید.استفاده از روش‌های طبیعی تسکین‌دهنده درد سینوس خوب است، به شرطی که درد شما ملایم باشد یا سردرد شما مربوط به یک سرماخوردگی یا یک آلرژی باشد، اما اگر درد شما شدید است و این روش‌های طبیعی هیچ تاثیری روی تسکین درد شما ندارند باید به پزشک خود مراجعه کنید.
     

علائم:

رینوسینوزیت 3 مشخصه اصلی دارد: ترشح چرکی بینی، انسداد بینی، احساس پری و درد و فشار در صورت. معمولا ترشح چرکی خارج شده از بینی، کدر یا رنگی است. انسداد بینی توسط بیمار تحت عنوان احتقان یا پری بینی ابراز می‌شود. احساس پری صورت نیز با درگیری نواحی اطراف حفره چشم که اغلب با سردرد بیان می‌شود، تشخیص داده می‌شود. علایم ثانویه رینوسینوزیت عبارتند از تب، سرفه، ضعف، درد فک و احساس پری و فشار در گوش. در دستورالعمل منتشر شده از سوی انجمن بیماری‌های عفونی آمریکا در سال 2012 میلادی، برای افتراق رینوسینوزیت ویروسی از باکتریایی 3 مشخصه در نظر گرفته می‌شود؛ پایدار بودن علایم و عدم بهبود، شدید بودن علایم، وخیم‌تر شدن بیماری که موارد مذکور به نفع علت باکتریایی برای رینوسینوزیت است.