تاندنیت کلسیفیک (Calcific tendinitis)
تاندنیت کلسیفیک زمانی اتفاق می افتد که کلسیم در تاندون ها تجمع پیدا کرده و رسوب می کنند. این حالت بیشتر در شانه ها اتفاق می افتد اما ممکن است در آرنج، مچ دست، لگن، زانو یا پا نیز دیده شود. تاندنیت کلسیفیک بیشتر در سنین 30 تا 50 سال دیده می شود و زنان نسبت به مردان بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند. این بیماری ارتباطی با مشکلات ورزشی ندارد. به دلیل شیوع بیشتر این بیماری در شانه به توضیح تاندنیت کلسیفیک در شانه می پردازیم.
رسوب کلسیم در تاندون شانه یک بیماری با علت ناشناخته است که باعث میشود املاح کلسیم در تاندون روتاتور کاف شانه (تاندون چرخاننده سر شانه) رسوب کند و درد شانه رخ دهد. در بیشتر موارد، پس از مدتی کلسیم برداشته و جذب میشود و بیماری از بین میرود اما ممکن است از بین نرود یا باعث درد زیاد یا مشکلاتی شود که حتی به عمل جراحی نیاز پیدا کند.
تشخیص:
تشخیص با گرفتن شرححال بیمار و پرسیدن از سابقه و وضعیت بیماری شروع و بعد بیمار کاملا معاینه میشود. گرفتن عکس ساده الزامی است و اگر عکس کیفیت و وضعیت خوبی داشته باشد، تقریبا همیشه رسوب کلسیم را نشان میدهد و معمولا نیازی به استفاده از امآرای یا سیتیاسکن و... نیست، اما گاهی برای رد سایر ضایعات همراه بهخصوص پارگی تاندون روتاتور کاف ممکن است از روش امآرآی استفاده شود.
دلایل:
به تاندون روتاتور کاف شانه، اصطلاحا «تاندون سر شانه» هم گفته میشود که یک غلط مصطلح است. در حقیقت این تاندون از تاندون 4 عضله جداگانه تشکیل شده است. این عضلات از استخوان کتف (اسکاپولا) شروع میشوند و پس از تبدیل به تاندون، به یکدیگر وصل و یک تاندون پهن تشکیل و در نهایت به سر استخوان بازو وصل میشوند. این تاندون، سر استخوان شانه را در مفصل شانه نگه میدارد و کمک میکند که بازو به داخل و خارج بچرخد و بهخصوص در بالاآوردن بازو نقش اساسی دارد. شایعترین جایی که کلسیم رسوب میکند، قسمتی از تاندون روتاتور کاف است که مربوط به عضله سوپرااسپیناتوس است.
این بیماری هیچ ارتباطی با مصرف کلسیم ندارد و در ضمن هیچ ربطی بین این بیماری و پوکی استخوان دیده نشده است. گاهی در همین قسمت از تاندون ممکن است نیمهپارگی تاندون وجود داشته باشد که ناشایع است.
ابتدا جنس قسمتی از بافت تاندون تغییر میکند و آماده رسوب کلسیم میشود. کمکم املاح کلسیم رسوب میکنند و سفت میشوند و قوامی شبیه گچ نمزده به خود میگیرند. معمولا ابعاد این ضایعه حدود نیم تا یک و نیم سانتیمتر است ولی ممکن است بزرگتر هم باشد یا بیش از یک رسوب ایجاد شود. پس از مدتی کلسیم بهتدریج شروع به ذوب شدن میکند، نرم میشود و قوامی شبیه خمیر دندان پیدا میکند و در همین مرحله ممکن است دردهای شدیدی رخ دهد و بیمار را به اورژانس بکشاند. در مرحله بعدی، املاح کلسیم کاملا جذب و برداشته میشوند و کمکم تاندون جنس و قوام اصلی خود را بهدست میآورد.
این بیماری هیچ ارتباطی با مصرف کلسیم ندارد و در ضمن هیچ ربطی بین این بیماری و پوکی استخوان دیده نشده است. گاهی در همین قسمت از تاندون ممکن است نیمهپارگی تاندون وجود داشته باشد که ناشایع است.
ابتدا جنس قسمتی از بافت تاندون تغییر میکند و آماده رسوب کلسیم میشود. کمکم املاح کلسیم رسوب میکنند و سفت میشوند و قوامی شبیه گچ نمزده به خود میگیرند. معمولا ابعاد این ضایعه حدود نیم تا یک و نیم سانتیمتر است ولی ممکن است بزرگتر هم باشد یا بیش از یک رسوب ایجاد شود. پس از مدتی کلسیم بهتدریج شروع به ذوب شدن میکند، نرم میشود و قوامی شبیه خمیر دندان پیدا میکند و در همین مرحله ممکن است دردهای شدیدی رخ دهد و بیمار را به اورژانس بکشاند. در مرحله بعدی، املاح کلسیم کاملا جذب و برداشته میشوند و کمکم تاندون جنس و قوام اصلی خود را بهدست میآورد.
مراقبت:
درمانهای این بیماری را، در یک طبقهبندی کلی، میتوان به دو دسته تقسیم کرد:
الف) درمانهای غیرجراحی: درمان اصلی، درمان غیرجراحی است.
الف) درمانهای غیرجراحی: درمان اصلی، درمان غیرجراحی است.
- آموزش به بیمار: توصیه میشود بیماران برای مدتی از انجام کارها و ورزشهایی که در آنها، دستها بالای سر میروند، پرهیز کنند و همزمان ورزشهای مخصوصی را روزانه در منزل انجام دهند. این ورزشها هم برای تقویت عضلات روتاتور کاف و هم برای کشیدن و آزاد کردن سفتیهای کپسول مفصلی است. هدف از آنها پایین آوردن سر استخوان بازوست که امکان گیر کردن تاندون را کمتر میکند.
- فیزیوتراپی: معمولا فیزیوتراپی هم برای بیماران تجویزمیشود و منظور از آن هم این است که بهخصوص با ورزش درمانی به بیمار کمک کنند. اگرچه استفاده از دستگاههای موجود در مراکز فیزیوتراپی هم مفید است اما اساس درمان بر حرکات ورزشی و کاهش درد است و نیازی به استفاده از دستگاههای گرانقیمت و هزینهبری مثل لیزردرمانی نیست. مهم این است که بیماران یاد بگیرند در منزل چگونه تمرینهای ورزشی را انجام دهند.
- دارو: علاوه برموارد فوق، دارو هم به بیمار داده میشود که آن هم یک مسکن معمولی است و معمولا همراه با آن از یک آرامبخش و یک ژل مسکن هم استفاده میشود. اصولا اثر همه مسکنها مثل هم است و تفاوتی بین انواع آنها یا خارجی یا داخلی بودنشان نیست ولی بعضی بیماران ممکن است به بعضی مسکنها بهتر جواب بدهند و از طرفی براساس عوارض جانبی مسکنها که گاهی با یکدیگر تفاوت دارد پزشک با درنظر گرفتن این موارد یکی از آنها را نسخه میکند. داروهای گرانقیمت و عمدتا خارجی که بهعنوان غضروفساز یا تقویتکنندههای استخوان و مفاصل و... شناخته میشوند، اصلا هیچتاثیری بر این بیماری ندارند و عملا به معنای بیرون ریختن پول بیمار است.
- تزریق کورتون به مفصل شانه: در این بیماری، تزریق آمپول به شانه که همیشه هم کورتون به همراه ماده بیحسی است، مورد سوال است و باید از این کار اجتناب شود چون به جذب کلسیم و بهبود تاندون کمک نمیکند ولی درد را کنترل میکند. همچنین ثابت شده تزریق کورتون جذب کلسیم را به تاخیر میاندازد و پس از مدتی بیماری دوباره برمیگردد. با همه این توضیحات، در موارد بسیار نادری برای تایید تشخیص یا کاهش موقت درد که بیمار بتواند تمرینهای فیزیوتراپی را تحمل کند، ممکن است آن هم فقط یک بار تزریق به شانه انجام شود. این درمانها که به آنها «درمانهای غیرجراحی» گفته میشود، برای مدتی ادامه مییابد که طول این دوره از بیماری تا بیمار دیگر برحسب وضعیت بیماری، سن، شغل و... متفاوت است و اغلب بیماران با این روش بهبود مییابند.
ب) درمانهای جراحی: اگر بهبود کامل حاصل نشد و درد و ناراحتی بیمار ادامه یافت و کار و فعالیت بیمار را تحتتاثیر قرار داد یا علایم بیماری بدتر شد، باید جراحی انجام گیرد تا بیمار راحت شود و بتواند راحت بخوابد و کار و ورزش کند. عمل جراحی به 3 صورت قابل انجام است؛ تخلیه با سوزن زدن، جراحی باز و جراحی آرتروسکوپیک.
- تخلیه با سوزن زدن: در این روش با بیحسی موضعی یا بیهوشی پس از شستشوی کامل شانه با مواد ضدعفونی یک سوزن بسیار بزرگ درون محل رسوب کلسیم گذاشتهمیشود. مقداری سرم (معمولا همراه با ماده بیحسی) به محل ضایعه تزریق و دوباره به درون سرنگ کشیده میشود و چند بار تکرار میشود تا کلسیم کمکم حل و رقیق و خارج شود.
- جراحی باز: در این روش یک برش کوچک سر شانه ایجاد و کلسیم از محل ضایعه برداشته میشود.
- جراحی آرتروسکوپیک: در جراحی آرتروسکوپیک که به غلط به آن «لیزری» هم گفته میشود و درحقیقت هیچ ربطی هم به لیزر ندارد، وسیلهای به ابعاد یک خودکار از یک سوراخ در پشت شانه وارد مفصل میشود که هم نور را به مفصل میتاباند و هم تصویر داخل شانه را میگیرد و به یک مونیتور منتقل میکند و جراح با نگاه کردن به آن، درون مفصل را میبیند، سپس از طریق سوراخهای دیگری وسایلی را به مفصل میفرستد و همان کارهایی را که در جراحی باز گفته شد، انجام میدهد.
کدام روش جراحی بهتر است؟
هرکدام از این روشهای جراحی معایب و مزایایی دارند و هیچکدام بهطور مطلق بهتر از دیگری نیستند؛ مثلا درد پس از عمل در روش آرتروسکوپیک کمتر است ولی در روش باز دید جراح بازتر و طول مدت جراحی کمتر است. روش تخلیه با سوزن برای مرحلهای که کلسیم سفت با قوام گچی است یا اگر چند نقطه رسوب باشد، مناسب نیست. در مجموع جراح براساس جمیع جهات (شرح حال بیمار، معاینه بالینی، بررسی عکسها و...) یکی از روشها را بیشتر به صلاح بیمار میداند و آن را پیشنهاد میکند.
مراحل پس از جراحی
با توجه به نوع عمل جراحی و وضعیت تاندون و... معمولا مدت 1 تا 3 هفته دست بیمار به گردنش آویزان، سپس تمرینهای ورزشی شروع و بیشتر اوقات برای بهتر شدن نتیجه از فیزیوتراپی هم کمک گرفته میشود./
علائم:
این بیماری بیشتر در سنین میانسالی بروز میکند و شیوع آن در مردان و زنان تقریبا مساوی است. در بیشتر موارد، پس از مدتی کلسیم جذب میشود و بیماری از بین میرود اما ممکن است از بین نرود یا باعث درد زیاد یا مشکلاتی شود که حتی نیاز به عمل جراحی پیدا کند. دوره بیماری متغیر و ممکن است از چند ماه تا چند سال طول بکشد و گاهی به ندرت هرگز از بین نمیرود.
علامت اصلی این بیماری، درد است و بیشتر به این دلیل رخ میدهد که تجمع و رسوب کلسیم باعث ضخیم شدن موضعی تاندون روتاتور کاف شده و بهدنبال آن موقع حرکت شانه بهخصوص در حرکات بالای سر، باعث گیر کردن تاندون بین دو استخوان زیر و روی خودش میشود که دردناک است. این حالت، نوعی از انواع بیماری یا نشانگان گیر کردن تاندون روتاتور کاف است و باعث میشود بیمار نتواند خوب کار یا ورزش کند.
پس از مدتی با پیشرفت بیماری ممکن است درد در حالت استراحت و حتی شبها موقع خواب هم ایجاد شود. گاهی هم موقع ذوب شدن و برداشته شدن کلسیم درد بسیار شدیدی رخ میدهد که باعث میشود بیمار به اورژانس مراجعه کند و فقط با مسکنهای قوی کنترل شود. این حالت با بعضی از بیماریهای دیگر شانه بهخصوص عفونت چرکی و حاد شانه اشتباه میشود که با گرفتن عکس رادیولوژی که رسوب کلسیم را نشان میدهد و انجام آزمایش خون برای رد عفونت، به تشخیص میرسیم. به هر حال حتی همین مرحله درد شدید هم خطری ندارد و معمولا با مسکن و فیزیوتراپی درمان میکنیم ولی اگر خوب جواب نداد، جراحی میکنیم.
علامت اصلی این بیماری، درد است و بیشتر به این دلیل رخ میدهد که تجمع و رسوب کلسیم باعث ضخیم شدن موضعی تاندون روتاتور کاف شده و بهدنبال آن موقع حرکت شانه بهخصوص در حرکات بالای سر، باعث گیر کردن تاندون بین دو استخوان زیر و روی خودش میشود که دردناک است. این حالت، نوعی از انواع بیماری یا نشانگان گیر کردن تاندون روتاتور کاف است و باعث میشود بیمار نتواند خوب کار یا ورزش کند.
پس از مدتی با پیشرفت بیماری ممکن است درد در حالت استراحت و حتی شبها موقع خواب هم ایجاد شود. گاهی هم موقع ذوب شدن و برداشته شدن کلسیم درد بسیار شدیدی رخ میدهد که باعث میشود بیمار به اورژانس مراجعه کند و فقط با مسکنهای قوی کنترل شود. این حالت با بعضی از بیماریهای دیگر شانه بهخصوص عفونت چرکی و حاد شانه اشتباه میشود که با گرفتن عکس رادیولوژی که رسوب کلسیم را نشان میدهد و انجام آزمایش خون برای رد عفونت، به تشخیص میرسیم. به هر حال حتی همین مرحله درد شدید هم خطری ندارد و معمولا با مسکن و فیزیوتراپی درمان میکنیم ولی اگر خوب جواب نداد، جراحی میکنیم.